Karol Pniak

Karol Pniak
Cognac
63/4 zwycięstw
Ilustracja
podpułkownik pilot podpułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia

26 stycznia 1910
Jaworzno

Data i miejsce śmierci

17 października 1980
Kraków

Przebieg służby
Lata służby

1928–1946

Siły zbrojne

Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie
Poland badge.jpg Polskie Siły Zbrojne

Formacja

Roundel of Poland (1921-1993).svg Lotnictwo Wojska Polskiego
RAF roundel.svg RAF

Jednostki

122 eskadra myśliwska,
142 eskadra myśliwska,
dywizjon 308

Stanowiska

dowódca dywizjonu (1944–45)

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Odznaczenia
PilotPolowy.jpg
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (od 1941, czterokrotnie) Medal „Za udział w wojnie obronnej 1939” Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Brązowy Krzyż Zasługi Krzyż Kampanii Wrześniowej 1939 Krzyż Lotnika (Holandia) Krzyż Wybitnej Służby Lotniczej (Wielka Brytania) Gwiazda za Wojnę 1939–1945 z klamrą „Battle of Britain” (Wielka Brytania) Gwiazda Lotniczych Załóg w Europie z klamrą (Wielka Brytania) Gwiazda Afryki z klamrą „NORTH AFRICA 1942–43” (Wielka Brytania) Medal Obrony (Wielka Brytania) Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania) Krzyż Kombatanta (Francja) Medaille de la France Liberee.svg

Karol Pniak (ur. 26 stycznia 1910 w Jaworznie, zm. 17 października 1980 w Krakowie) – polski lotnik wojskowy, podpułkownik pilot Wojska Polskiego, major (Squadron Leader) Królewskich Sił Powietrznych, as myśliwski II wojny światowej, kawaler Virtuti Militari.

Życiorys

Był trzecim synem Franciszka i Marii z d. Waluga (z sześciorga rodzeństwa). Po ukończeniu szkoły powszechnej uczył się w Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Chrzanowie. Z gimnazjum został relegowany 20 maja 1928 roku, zdecydował się wstąpić do Wojska Polskiego. Za zgodą rodziców zaciągnął się ochotniczo 23 października 1928 roku, otrzymał przydział do 2 pułku lotniczego[1].

Tydzień Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w Katowicach. Od lewej: kpr. Karol Pniak, gen. Józef Zając, por. Bronisław Kosiński, kpr. Stanisław Macek

Uczył się w Szkole Obsługi Samolotów (gdzie uzyskał stopień kaprala) następnie od 5 maja 1930 roku w Szkole Podoficerów Lotnictwa w Bydgoszczy. Ukończył ją w październiku i został przydzielony do 22 eskadry liniowej[2]. W lipcu 1931 roku został skierowany na kurs pilotażu w Szkole Strzelania i Bombardowania w Grudziądzu. Po ukończeniu szkoleń latał w 122 eskadrze myśliwskiej[3]. W 1935 roku wszedł w skład zespołu myśliwskiego 2 pułku lotniczego, który zdobył I miejsce na mistrzostwach lotnictwa myśliwskiego w Grudziądzu[4]. Jako wyróżniający się pilot został wcielony do zespołu akrobacyjnego, tzw. "Trójki Bajana". W jej składzie wystąpił w Drugim Międzynarodowym Meetingu Lotniczym w Warszawie w 1933 r[5]. W marcu 1936 otrzymał awans na plutonowego, w sierpniu 1938 na sierżanta.

W 1937 roku rozpoczął naukę w Szkole Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, którą ukończył 15 czerwca 1939 roku jako absolwent XII promocji (118 lokata)[6]. Staż odbył w 142 eskadrze myśliwskiej, a w sierpniu 1939 roku promowano go do stopnia podporucznika.

Karol Pniak był zdobywcą szeregu najwyższych nagród w tym trzykrotnym Mistrzem Polski, a po śmierci kpt pil. F. Żwirki najbardziej popularnym pilotem II Rzeczypospolitej.

Podczas kampanii wrześniowej 2 września zestrzelił Dorniera Do 17, kolejne zwycięstwo odniósł 4 września. Zaliczono mu dodatkowo 1 zniszczenie prawdopodobne i 1 i ⅓ uszkodzenia.

Karol Pniak z żoną Heleną

18 września ewakuował się przez Rumunię do Francji, gdzie dotarł 29 października. W styczniu 1940 roku przypłynął do Anglii, gdzie skierowano go na przeszkolenie do 6 OTU w Sutton Bridge. 8 sierpnia 1940 roku otrzymał przydział do 32 dywizjonu RAF. W czasie bitwy o Anglię powiększył liczbę zniszczonych maszyn wroga – 12 i 15 sierpnia po jednym Messerschmitcie Bf 109, 18 sierpnia kolejne dwa Bf 109. 24 sierpnia 1940 roku zgłosił prawdopodobne zestrzelenie Bf 109. 24 sierpnia lecąc na samolocie Hawker Hurricane (nr V6572) został zestrzelony, samolot rozbił się w Rhodes Minnis, niedaleko Lyminge, pilot wyskoczył na spadochronie[7]. Ranny, w szpitalu przebywał do 16 września 1940 roku.

Powrócił do walk w ramach 257 dywizjonu RAF i 11 listopada 1940 roku zestrzelił 1 i 1/2 samolotu Fiat BR.20.

23 listopada 1940 przeniesiony do dywizjonu 306. Po przerwie operacyjnej 1 grudnia 1942 został dowódcą eskadry. 13 lutego 1943 został zakwalifikowany do Polskiego Zespołu Myśliwskiego (Polish Fighting Team, zwany również „Cyrkiem Skalskiego”), gdzie walczył od 13 marca do 12 maja. 17 listopada 1944 objął dowództwo nad 308 dywizjonem, którym dowodził do 30 czerwca 1945 roku. W RAF nosił przydomek „Koniak” (ang. Cognac)[8]. W grudniu 1946 roku został zdemobilizowany i wrócił do kraju 24 lutego 1947. Zamieszkał w rodzinnym Jaworznie. Zmarł 17 października 1980.

Pośmiertnie, decyzją Ministra Obrony Narodowej z dnia 20 października 2020 roku, został mianowany na stopień podpułkownika[9].

Zestrzelenia

Na liście „Bajana” sklasyfikowany na 26. pozycji z 63/4 zestrzeleniami pewnymi, 2 prawdopodobnymi oraz 2 i 5/6 uszkodzeniami[10].

Karol Pniak z trofeami z zestrzelonego włoskiego bombowca Fiat BR.20M
Zestrzelenia pewne
  • 2 września 1939 – Do 17 z II./KG 3 (lub Messerschmitt Bf 110 z I./ZG 1)
  • 3 września 1939 – 1/4 Hs 126 (wspólnie z Klein, Skalski i Zenker)[11]
  • 4 września 1939 – Bf 110 z I./ZG 1 (nie uznane lub uznane jako jednosilnikowy Junkers Ju 87)
  • 12 sierpnia 1940 – Bf 109E
  • 15 sierpnia 1940 – Bf 109E
  • 18 sierpnia 1940 – Bf 109E
  • 18 sierpnia 1940 – Bf 109E
  • 11 listopada 1940 – 1 i 1/2 Fiat BR.20M[12]
Zestrzelenia prawdopodobne
  • 24 sierpnia 1940 – Bf 109E
Uszkodzenia
  • 4 września 1939 – 1/3 Do 17 (razem z kpt. M. Leśniewskim i ppor. S. Skalskim)

Ordery i odznaczenia

Upamiętnienie

W rodzinny Jaworznie w 2020 roku jego imieniem nazwano rondo położone w Pieczyskach na skrzyżowaniu ulicy Płetwonurków z Jana III Sobieskiego[13].

Przypisy

  1. Sojda, Śliżewski 2015 ↓, s. 7-11.
  2. Sojda, Śliżewski 2015 ↓, s. 12-15.
  3. Sojda, Śliżewski 2015 ↓, s. 15-16.
  4. Pawlak 1989 ↓, s. 150.
  5. Skrzydlata Polska 6'1933 ↓, s. 199.
  6. Pawlak 2009 ↓, s. 215.
  7. Raport K. Pniaka. polishairforce.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-12)]..
  8. Gretzyngier, Robert (1998). Polish Aces of World War 2. Osprey Aircraft of the Aces No 21. London: Osprey. ISBN 1-85532-726-0. s. 21
  9. Karol Pniak z pośmiertnym awansem (pol.). extra.info. [dostęp 2021-07-20].
  10. Lista Bajana (pol.). Polskie Siły Powietrzne w II wojnie światowej. [dostęp 2021-07-20].
  11. Biografia Kleina.
  12. Raport z walki. polishairforce.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-16)]..
  13. Rondo pilota Karola Pniaka (pol.). Urzą Miasta Jaworzno. [dostęp 2021-07-20].

Bibliografia

  • Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w latach 1918-1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1989. ISBN 83-206-0760-4. OCLC 69601095.
  • Jerzy Pawlak: Absolwenci Szkoły Orląt: 1925-1939. Warszawa: Retro-Art, 2009. ISBN 83-87992-22-4. OCLC 69472829.
  • Grzegorz Sojda, Grzegorz Śliżewski: Mjr pil. Karol Pniak, pilot akrobacyjny „Trójki Bajana”, uczestnik Bitwy o Anglię, pilot Polskiego Zespołu Myśliwskiego w Afryce, dowódca 308 Dywizjonu Myśliwskiego „Krakowskiego”. Warszawa: GRETZA – Robert Gretzyngier, 2015. ISBN 978-83-64424-00-7.
  • Tadeusz Malinowski. 2-gi Międzynarodowy Meeting. „Skrzydlata Polska”. 6/1933, czerwiec 1933. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Poland badge.jpg
Poland badge. Second World War period Polish Army (post-1939 Free Polish Army) shoulder title.
Roundel of Poland (1921-1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Roundel of Poland (1921–1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
RAF roundel.svg
Royal Air Force Roundel
POL Krzyż Walecznych (1941) 4r BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (194) nadany czterokrotnie.
POL Medal Zwycięstwa i Wolności BAR.svg
Baretka: Złoty Medal Zwycięstwa i Wolności
POL Brązowy Krzyż Zasługi BAR.svg
Baretka: Brązowy "Krzyż Zasługi".
Air Crew Europe w clasp BAR.svg
Baretka brytyjskiej Air Crew Europe Star z klamrą.
NED Vliegerkruis BAR.svg
Baretka: Vliegerkruis – Holandia.
Pniak z żoną.jpg
Karol Pniak z żoną Heleną
Naramiennik Podpulkownik lotn.svg
Naramiennik podpułkownika Sił Powietrznych RP.
Pniak Fiat.jpg
Karol Pniak z trofeami z zestrzelonego włoskiego bombowca Fiat BR.20M
Katowice - gen. Józef Zając i piloci z tzw. trójki Bajana Kosiński Pniak Macek NAC 1-W-2737-4.jpg
Tydzień Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w Katowicach. Gen. Józef Zając wśród pilotów z tzw. "trójki Bajana". Od lewej: kpr. Karol Pniak, gen. Józef Zając, por. Bronisław Kosiński, kpr. Stanisław Macek. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-W-2737-4
POL Medal Za udział w wojnie obronnej 1939 BAR.svg
Baretka: Medal Za udział w wojnie obronnej 1939
PilotPolowy.jpg
Autor: Pablo000, Licencja: CC BY-SA 4.0
Polowa Odznaka Pilota 1928.
United Kingdom Distinguished Flying Cross ribbon.svg
Autor: F l a n k e r, Licencja: CC BY 3.0
United Kingdom Distinguished Flying Cross ribbon
POL Krzyz Kampanii Wrzesniowej 1939 BAR.svg
Baretka Krzyża Kampanii Wrześniowej 1939.
Africa Star N-AFRICA 42-43 BAR.svg
Baretka brytyjskiej Africa Star z klamrą 'NORTH AFRICA 1942-43'.
Medaille de la France Liberee.svg
Autor: Boroduntalk, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Médaille de la France Libérée.
39-45 Star w BoB clasp BAR.svg
Baretka brytyjskiej 1939-1945 Star z klamrą 'Battle of Britain'.
Karol Pniak.jpg
Karol Pniak
Croix du Combattant (1930 France) ribbon.svg
Autor: Borodun, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Croix du Combattant (France, 1930)