Karol Pollak (elektrotechnik)

Karol Pollak
Franciszek Karol Pollak
„polski Edison”
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia15 listopada 1859
Sanok
Data i miejsce śmierci17 grudnia 1928
Biała
Zawód, zajęciewynalazca, przemysłowiec
Narodowośćpolska
RodziceKarol, Maria
Krewni i powinowacim.in. Michał (rodzeństwo)
Akumulator konstrukcji Karola Pollaka
Nagrobek Karola Pollaka w Bielsku-Białej

Karol Franciszek Pollak (ur. 15 listopada 1859 w Sanoku, zm. 17 grudnia 1928 w Białej[1]) – polski elektrotechnik, przedsiębiorca i wynalazca.

Dzieciństwo i młodość

Był synem pochodzącego z Moraw oraz osiadłego w Sanoku drukarza, księgarza i wydawcy Karola Pollaka (1818–1880)[2] i Marii z domu Zaręba[3] wzgl. Zaremba (ur. 1833[3], zm. 1911)[4][5]. Właściwie nazywał się Franciszek Karol Pollak, jednak używał imienia Karol[6][7]. Miał dziesięcioro rodzeństwa, w tym m.in. Rudolfa (ur. 1853)[8], Annę (ur. 1855)[9], Mariannę (zm. 11 maja 1863 w wieku 5,5 lat)[10], Antoniego Alojzego (1862-1863[11][12]), Michała (1865-1931, dziennikarz, księgarz, kontynuujący tradycje ojca)[6], Helenę Józefę (1867-1950[13][6], od 1904 zamężna z Wojciechem Ślączką)[14][6], Marię Wandę (1869-1894[15][6][16]), Antoniego Władysława (ur. 1870[17], Józefa (zm. 1872 w wieku 1,5 roku[18]), Jadwigę Michalinę (ur. 1872[19], od 1910 zamężna z Mieczysławem Kulikowskim[20][6]), Elżbietę Zofię (1877-1913[21], po mężu Chabińska)[6][22].

Uczył się w Sanoku, Stryju i Lwowie, wykazując duże uzdolnienia techniczne. W latach młodości pracował wykonując instalacje elektryczne. W 1883 rozpoczął pracę w laboratoriach brytyjskiej firmy „The Patent Utilisation Co”. Już w tym okresie skonstruował i opatentował kilka wynalazków. W 1885 studiował elektronikę na politechnice w Berlinie-Charlottenburgu.

Działalność

W Berlinie Pollak prowadził fabrykę sprzętu elektrotechnicznego „G. Wehr Telegraphen-Bau-Anstalt”, a następnie powrócił do Wielkiej Brytanii w celu eksploatacji swoich patentów, które przekazał pod zanglicyzowaną formą swojego imienia, jako „Charles Pollak”. W 1886 został dyrektorem paryskiego przedsiębiorstwa eksploatującego tramwaje elektryczne jego pomysłu. Równocześnie pracował nad budową akumulatorów, co przyniosło mu duże sukcesy i rozgłos. Założył fabryki akumulatorów „Accomulatoren-Werke System Pollak” we Frankfurcie nad Menem[23] i w Liessing w Austrii. Inne firmy również produkowały akumulatory na jego licencji. Prezentował akumulatory na Powszechnej Wystawie Krajowej we Lwowie w 1894, podczas której otrzymał dyplom honorowy[24]. W 1899 założył własne laboratorium i prowadził dalsze badania. Łącznie uzyskał 98 patentów na swoje wynalazki.

W 1922 powrócił do Polski i w 1923 roku założył fabrykę akumulatorów w Białej, która istnieje do dziś. Firma rozpoczęła działalność pod nazwą Polskie Towarzystwo Akumulatorowe, a współzałożycielem jej był profesor Ignacy Mościcki, późniejszy prezydent Polski[25]. Pollak był pierwszym dyrektorem fabryki.

Pollak był nazywany Polskim Edisonem[25]. W 1924 otrzymał tytuł doktora honoris causa Politechniki Warszawskiej. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z około 1924/1925 został uznany przynależnym do gminy Sanok[26].

Najważniejsze wynalazki

Jego liczne wynalazki dotyczą różnych dziedzin, są wśród nich napędy elektryczne, opracowanie maszyny drukarskiej do druku w kolorze i rodzaj mikrofonu. Główna działalność dotyczyła jednak chemicznych źródeł energii – ogniw galwanicznych i akumulatorów elektrycznych. Posiadał on patent na produkcję akumulatorów ołowiowo-kwasowych.

Prostownik mostkowy z patentu Karola Pollaka

Skonstruował także prostowniki komutatorowe i elektrolityczne. Jako pierwszy zaproponował w 1895 zastosowanie prostowniczego układu mostkowego[27].

W 1896 Karol Pollak wynalazł również kondensator elektrolityczny[28].

Przypisy

  1. ↑ Pollak Karol Franciszek, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2014-02-26].
  2. ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 180–182, 184, 187. ISBN 83-909787-0-9.
  3. ↑ a b Księga chrztów 1816–1836. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 383.
  4. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, nr 42 z 8 października 1911. 
  5. ↑ Alojzy Zielecki, Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 450.
  6. ↑ a b c d e f g Księga aktów zejść rzym.-kat. Sanok 1878–1904. T. H. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 23 (poz. 55).
  7. ↑ Jadwiga Zaleska: Karol Pollak – typographus sanocensis i dzieje jego drukarni. W: Rocznik Sanocki 1986. T. VI: 1986. Rzeszów: Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka, 1988, s. 28. ISBN 83-03-02288-1.
  8. ↑ Księga chrztów 1836–1857. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 314 (poz. 44).
  9. ↑ Księga chrztów 1836–1857. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 358 (poz. 32).
  10. ↑ Księga zmarłych 1855–1878 Sanok. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 109 (poz. 78).
  11. ↑ Księga chrztów 1861–1870. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 18 (poz. 47).
  12. ↑ Księga zmarłych 1855–1878 Sanok. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 111 (poz. 100).
  13. ↑ Księga chrztów 1861–1870. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 104 (poz. 96).
  14. ↑ Księga małżeństw 1888–1905 Sanok. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 219 (poz. 21).
  15. ↑ Księga chrztów 1861–1870. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 123 (poz. 14).
  16. ↑ Księga aktów zejść rzym.-kat. Sanok 1878–1904. T. H. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 224 (poz. 184).
  17. ↑ Księga chrztów 1870–1882. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 4 (poz. 68a).
  18. ↑ Księga zmarłych 1855–1878 Sanok. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 258 (poz. 29).
  19. ↑ Księga chrztów 1870–1882. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 41 (poz. 153).
  20. ↑ Księga małżeństw rz. kat. Sanok (1905–1912). Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 86 (poz. 45).
  21. ↑ Księga chrztów 1870–1882. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 107 (poz. 188).
  22. ↑ Kronika. Zmarli. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 13 z 23 marca 1913. 
  23. ↑ Kronika. Wiadomości osobiste. „Gazeta Sanocka”, s. 3, nr 73 z 23 sierpnia 1896. 
  24. ↑ Przemysł i rękodzieła sanoczan na Wyst. krajowej. „Gazeta Sanocka”, s. 2, Numer okazowy z 16 grudnia 1894. 
  25. ↑ a b Historia EnerSys Sp. z o.o. (pol.). EnerSys Sp. z o.o.. [dostęp 2018-12-17].
  26. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 385 (poz. 126).
  27. ↑ Patent brytyjski 24398.
  28. ↑ Patent niemiecki D.R.P. 92564.

Bibliografia

  • Jadwiga Zaleska: Karol Pollak – typographus sanocensis i dzieje jego drukarni. W: Rocznik Sanocki 1986. T. VI: 1986. Rzeszów: Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka, 1988, s. 28–29. ISBN 83-03-02288-1.
  • Encyklopedia PWN, Tom 2, Warszawa 1991.
  • Jerzy Kubiatowski (J. K.), Pollak Karol, w: Słownik polskich pionierów techniki (pod redakcją Bolesława Orłowskiego), Katowice 1984, s. 166–167
  • Karol Pollak. sejm-wielki.pl. [dostęp 2014-10-25].

Media użyte na tej stronie

Pollak bridge.png
Prostownik mostkowy w patencie Karola Pollaka
Karol Pollak.jpg
Zdjęcie portretowe Karola Pollaka
02015.7 Katholischer Friedhof in Biała.JPG
Autor: Silar, Licencja: CC BY-SA 4.0
Katholischer Friedhof in Biała
Pollak akumulator.jpg
Akumulator konstrukcji K. Pollaka