Karol Popiel

Karol Popiel
Ilustracja
Karol Popiel jako poseł na Sejm, lata 20.
Data i miejsce urodzenia

28 października 1887
Rzochów, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

6 czerwca 1977
Rzym, Włochy

Poseł na Sejm RP I kadencji
Okres

od 1922
do 1927

Przynależność polityczna

Narodowa Partia Robotnicza

Minister sprawiedliwości (p.o.)
Okres

od 20 października 1941
do 20 stycznia 1942

Przynależność polityczna

Stronnictwo Pracy

Poprzednik

Herman Lieberman

Następca

Wacław Komarnicki

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
ORP Blyskawica Sikorski, Mikolajczyk, Popiel
Nagrobek Karola Popiela na cmentarzu Powązkowskim

Karol Michał Popiel, ps. Kornicz (ur. 28 października 1887 w Rzochowie, zm. 6 czerwca 1977 w Rzymie)[1] – polski polityk chadecki i pisarz, żołnierz Legionów Polskich, działacz Narodowego Związku Robotniczego, więzień polityczny twierdzy brzeskiej[2], od 1936 związany z opozycyjnym wobec rządów sanacyjnych Frontem Morges, podczas II wojny światowej pełnił kolejno funkcje: p.o. ministra sprawiedliwości (1941–1942), ministra bez teki (1942–1943) oraz ministra odbudowy administracji publicznej (1943–1944) w rządach Władysława Sikorskiego i Stanisława Mikołajczyka, w latach 1937–1939 oraz 1945–1946 przywódca Stronnictwa Pracy, członek Komitetu dla Spraw Kraju w 1943[3], członek Centralnej Komisji Porozumiewawczej Stronnictw Demokratycznych w 1946 roku[4]. Poseł na Sejm I kadencji oraz do Krajowej Rady Narodowej. Od 1947 na emigracji.

Młodość

Syn Jana i Katarzyny z domu Szczerbickiej. W 1908 ukończył gimnazjum w Tarnowie. Później studiował prawo na Uniwersytecie Lwowskim[5].

Był członkiem Wydziału Finansowego Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych[6]. Działał również w Zjednoczeniu Organizacji Niepodległościowych ze Związku Inteligencji Niepodległościowej[7].

W czasie I wojny światowej walczył w Legionach Polskich. Był członkiem Centralnego Komitetu Narodowego w Warszawie w okresie od grudnia 1915 do lutego 1917[8]. W 1916 wspierał Departament Wojskowy Naczelnego Komitetu Narodowego[5].

Działalność polityczna w II Rzeczypospolitej

W latach 1918–1921 pracował w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych. W 1920 był jednym z założycieli Narodowej Partii Robotniczej, w latach 1929–1937 prezesem Zarządu Głównego. W latach 1922–1927 był posłem na Sejm I kadencji. W 1927 wyjechał za granicę.

W okresie od 9 września do 29 grudnia 1930 za działalność w Centrolewie więziony był w twierdzy brzeskiej[5]. Zwolennik połączenia NPR i Polskiego Stronnictwa Chrześcijańskiej Demokracji. Od 1936 działacz Frontu Morges. W latach 1937–1939 urzędujący prezes (formalnie wiceprezes) Stronnictwa Pracy (powstałego z połączenia NPR i chadecji). Redaktor Prawdy i Nowej Rzeczypospolitej.

II wojna światowa

Po agresji Niemiec na Polskę przedostał się do Francji, gdzie znalazł się w strukturach polskiego rządu na uchodźstwie. Jesienią 1939 objął stanowisko podsekretarza stanu w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej (był nim do listopada 1941). Po klęsce Francji w wojnie z Niemcami, od czerwca 1940 przebywał w Wielkiej Brytanii. Był zwolennikiem polityki prowadzonej przez premiera gen. Władysława Sikorskiego. Po ataku Niemiec na ZSRR popierał normalizację stosunków polsko-radzieckich i podpisanie układu Sikorski-Majski[1].

Wszedł w skład trzeciego rządu Władysława Sikorskiego: od października 1941 do stycznia 1942 kierował działalnością Ministerstwa Sprawiedliwości, natomiast w okresie od stycznia 1942 do lipca 1943 pełnił funkcję ministra bez teki.

Od lipca 1943 do listopada 1944 był ministrem odbudowy administracji publicznej w rządzie Stanisława Mikołajczyka.

Okres powojenny

Zaakceptował ustalenia jałtańskie, latem 1945 zdecydował się na powrót do Polski[9]. Próbował tam organizować legalne Stronnictwo Pracy. Od lipca 1945 do lipca 1946 pełnił funkcję prezesa Zarządu Głównego Stronnictwa Pracy w kraju. 29 grudnia 1945 został dokooptowany do Krajowej Rady Narodowej przez Prezydium KRN. 20 września 1946 zrzekł się mandatu. W listopadzie 1947 wyjechał legalnie do Stanów Zjednoczonych. Później przebywał w Paryżu, od 1962 mieszkał w Rzymie. Był członkiem Światowej Unii Chrześcijańskiej Demokracji. Będąc na emigracji zabiegał o międzynarodowe uznanie przez kraje zachodniej Europy polsko-niemieckiej granicy na Odrze i Nysie Łużyckiej[1]. W latach 1970–1977 jego sekretarzem był Adam Broż[10].

W PRL informacje na temat Karola Popiela podlegały cenzurze. Jego nazwisko znajdowało się na specjalnej liście osób z całkowitym zakazem publikacji[11]. Zalecenia cenzorskie dotyczące jego osoby zanotował Tomasz Strzyżewski, który w swojej książce o peerelowskiej cenzurze opublikował notkę informacyjną nr 9 z 1975 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk. Wytyczne dla cenzorów zawierały na liście autorów zakazanych jego nazwisko głosząc: „(...) w stosunku do niżej wymienionych pisarzy, naukowców i publicystów przebywających na emigracji (w większości współpracowników wrogich wydawnictw i środków propagandy antypolskiej) należy przyjąć zasadę bezwarunkowego eliminowania ich nazwisk oraz wzmianek o ich twórczości, poza krytycznymi, z prasy, radia i TV oraz publikacji nieperiodycznych o nienaukowym charakterze (literatura piękna, publicystyka, eseistyka)”[11].

Będąc na emeryturze zajął się pisaniem książek politycznych i wspomnieniowych. Napisane przez niego na emigracji publikacje w Polsce zostały wydane dopiero w latach 80.

Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 169-3-4)[12].

Życie prywatne

Był żonaty z Ireną z domu Żukowską, z pierwszego małżeństwa Gaszyńską. Jego bratem był Konstanty Popiel - działacz społeczny i nauczyciel. Ludmiła Popiel - wybitna artystka awangardowa była jego bratanicą.

Odznaczenia

Publikacje

  • Na mogiłach przyjaciół, Londyn 1966[14]
  • Od Brześcia do „Polonii”, Londyn 1967
  • Generał Sikorski w mojej pamięci, Londyn 1978, Warszawa 1983[15]
  • Wspomnienia polityczne, Warszawa 1984[16]

Przypisy

  1. a b c Popiel Karol, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-06-25].
  2. Karol Popiel. Lepszy łysy niż inteligentny, www.rp.pl [dostęp 2020-04-15] (pol.).
  3. Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce, Zespół Rząd Polski na Emigracji, teczka 701/9/5, p. 25.
  4. Wolna Polska, nr 13 (149) Moskwa 8 kwietnia 1946 roku, s. 1.
  5. a b c Karol Popiel – biogram w bazie Sejmu RP
  6. Wanda Kiedrzyńska, Powstanie i organizacja Polskiego Skarbu Wojskowego 1912–1914, w: „Niepodległość”, t. XIII zeszyt 1 (33), 1936, s. 94.
  7. Jerzy Z. Pająk, Lewica niepodległościowa w Królestwie Polskim (sierpień 1914-sierpień 1915), w: „Czasy Nowożytne”, 1998, t. 5, s. 43.
  8. Jerzy Z. Pająk, O rząd i armię. Centralny Komitet Narodowy (1915-1917), Kielce 2003, s. 246 ISBN 83-7133-208-4.
  9. Tadeusz Matuszkiewicz, Musimy patrzeć na realne, a nie pobożne życzenia, „Myśl Polska [dostęp 2019-06-25].
  10. Skuterem przez świat starożytny. W: Ewa Prządka: Świadectwa. Testimonianze. T. 2. W kręgu kultury i sztuki. Rzym: Fundacja Rzymska Margrabiny J. S. Umiastowskiej, 2002, s. 259–268.
  11. a b Tomasz Strzyżewski 2015 ↓, s. 88.
  12. Cmentarz Stare Powązki: KAROL POPIEL, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-02-24].
  13. M.P. z 1947 r. nr 27, poz. 215.
  14. Na mogiłach przyjaciów, Lubimyczytać.pl [dostęp 2020-04-15].
  15. Generał Sikorski w mojej pamięci, Lubimyczytać.pl [dostęp 2019-06-25] (pol.).
  16. Wspomnienia polityczne, Lubimyczytać.pl [dostęp 2019-06-25] (pol.).

Bibliografia

  • Tomasz Strzyżewski: Wielka księga cenzury PRL w dokumentach. Warszawa: Prohibita, 2015. ISBN 978-83-61344-70-4.
  • Popiel Karol w: Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (redakcja naukowa Jacek Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1 t. II.

Media użyte na tej stronie

Godło II Rzeczypospolitej.png
Godło Rzeczypospolitej Polskiej ustalone Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach (Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980)
ORP Blyskawica Sikorski Mikolajczyk.jpg
Wicepremier RP Stanisław Mikołajczyk przemawia do marynarzy na pokładzie ORP "Błyskawica". Widoczni także m.in.: gen. Władysław Sikorski (na prawo od St. Mikołajczyka), szef sztabu Naczelnego Wodza gen. Tadeusz Klimecki (na prawo za St. Mikołajczykiem), minister bez teki Karol Popiel (za gen. Sikorskim).
Nagrobk karol popiel.JPG
Nagrobek Karola Popiela na Cmentarzu Powązkowskim, Warszawa, 14 maja 2008. Karol Popiel.
Mikolajczyk.jpg
Stanisław Mikołajczyk, Prime Minister of Poland in Exile (1943-1944), Deputy of Prime Minister Of Provisional Goverment of National Unity in Poland 1945-1947
Wladyslaw Sikorski 2.jpg
Władysław Sikorski, Polish commander in chief and prime minister during World War II