Karol Szlegel

Karol Szlegel
Ilustracja
Karol Szlegel (1802-1832)
Data i miejsce urodzenia

28 stycznia 1802
Warszawa

Data i miejsce śmierci

5 lipca 1832
Awinion

Zawód, zajęcie

żołnierz, działacz emigracyjny,

Odznaczenia
Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari

Karol Szlegel (ur. 28 stycznia 1802 r. w Warszawie, zm. 5 lipca 1832 r. w Awinionie) – polski oficer, uczestnik powstania listopadowego, członek Sprzysiężenia Wysockiego, działacz emigracyjny, po upadku powstania listopadowego, od 1832 roku przebywał w zakładzie dla polskich uchodźców wojennych w Awinionie[1].

Życiorys

Młodość

W wieku 14 lat wstąpił do batalionu strzelców pieszych gwardii królewskiej[2]. Ukończył naukę w Korpusie Kadetów w Kaliszu[3]. W roku 1822 został mianowany podporucznikiem, a w 8 XI 1830 – porucznikiem[2].

Powstanie listopadowe

Był członkiem Sprzysiężenia Wysockiego, które zainicjowało wybuch powstania listopadowego[4]. Przed powstaniem dostarczał amunicji spiskowcom z Podchorążówki[5]. Towarzyszył Piotrowi Wysockiemu w jego słynnym wezwaniu podchorążych do broni w noc listopadową[6]. Jeszcze na terenie Szkoły zamiarom podchorążych usiłowali przeszkodzić dwaj oficerowie przeciwni powstaniu – na rozkaz Szlegla obu zraniono bagnetem[7][8].

Józef Zaliwski przydzielił Szlegla do oddziału atakującego skoszarowane w Łazienkach pułki rosyjskie[9]. W trakcie przemarszu podchorążych z Łazienek pod Arsenał, Szlegel przejął faktyczne dowodzenie nad grupą (Piotr Wysocki przestał panować nad dalszym rozwojem wypadków i po odparciu ataku Rosjan w rejonie Koszar Radziwiłowskich, nie odegrał już większej roli w ciągu nocy listopadowej[10]). Zginęło wówczas trzech oficerów wiernych wielkiemu księciu Konstantemu oraz gen. Józef Nowicki, którego w zamieszaniu pomylono ze znienawidzonym generałem Lewickim.

Według niektórych relacji, Karol Szlegel i Stanisław Mazurkiewicz mieli zastrzelić gen. Maurycego Haukego[11][12]. Śmierć generała była wynikiem strzelaniny, która wywiązała się, gdy towarzyszący Haukemu pułkownik Filip Meciszewski zranił podchorążego Tomasza Kicińskiego[13]. Wydarzenie miało miejsce na Krakowskim Przedmieściu, przed pałacem Namiestnikowskim.

W czasie wojny polsko-rosyjskiej (1831) Szlegel otrzymywał awanse kolejno na kapitana, majora i podpułkownika. Brał udział w bitwie pod Grochowem[14], w której zdobył dwa nieprzyjacielskie działa[15]. 10 marca otrzymał Złoty Krzyż Orderu Virtuti Militari[16]. W obronie Warszawy we wrześniu 1831 stał na czele batalionu grenadierów[14]; za doskonałą postawę w walce otrzymał bardzo rzadkie wówczas odznaczenie – Krzyż Kawalerski Virtuti Militari[3]. Po upadku powstania wyemigrował do Europy zachodniej. Wyrokiem Najwyższego Sądu Kryminalnego, powołanego w roku 1832 w Warszawie dla osądzenia powstańców listopadowych, został zaocznie skazany na karę śmierci[15].

Emigracja i śmierć

Józef Zaliwski wysłał Szlegla do Awinionu z zadaniem werbunku ochotników do przygotowywanej wyprawy partyzanckiej do Polski[17]. Oprócz powierzonego zadania, Szlegel współorganizował m.in. pogrzeb zmarłego w pojedynku oficera byłego 4 Pułku Piechoty Liniowej – ppor. Jana Misiewicza[18]. Kilka tygodni później ofiarą pojedynku padł sam Karol Szlegel. W Awinionie podpułkownik popadł w konflikt z kpt. Kacprem Dziewickim (późniejszym zaliwszczykiem). Powodem sporu były różnice zdań o charakterze politycznym[17][19]. Eskalacja konfliktu doprowadziła do spoliczkowania Dziewickiego przez Szlegla, a następnie do pojedynku. W jego wyniku, w dniu 5 lipca 1832 r. Karol Szlegel poniósł śmierć (Dziewicki został ranny, a kilka miesięcy później, w trakcie wyprawy Zaliwskiego, popełnił samobójstwo[20]). Pogrzeb z honorami kompanii garnizonu francuskiego odbył się 6 lipca[21]. Mowę pogrzebową wygłosił m.in. francuski pułkownik Augustyn Picarde – nad grobem Szlegla skrytykował kłótliwość Polaków oraz marnowanie cennej polskiej krwi z błahych powodów[22]. Pojedynek Szlegel – Dziewicki doprowadził do dalszych podziałów w łonie emigracji polistopadowej[23].

Po śmierci Szlegla, pełnomocnikiem Zaliwskiego w Awinionie został Leon Zaleski[24].

W kulturze

W fabularyzowanym filmie dokumentalnym Powstanie Listopadowe 1830-1831 w postać Karola Szlegla wcielił się aktor Andrzej Żółkiewski. Scena, w której pojawia się Szlegel przedstawia spór Mochnackiego i podchorążych z Piotrem Wysockim o atak na „Bank”, tj. siedzibę ministra Druckiego Lubeckiego.

De Villain wykonał portret Karola Szlegla (na podstawie rysunku Jeana Gigoux)[25].

Przypisy

  1. ↑ Robert Bielecki, Zarys rozproszenia Wielkiej Emigracji we Francji 1831-1837. Materiały z archiwów francuskich, Warszawa-Łódz 1986, s. 65.
  2. ↑ a b Szlegel Karol – powstaniec 1930, myvimu.com [dostęp 2018-04-14].
  3. ↑ a b Wacław Tokarz, Sprzysiężenie Wysockiego i noc listopadowa, Warszawa 1980, s. 64.
  4. ↑ Robert Bielecki, Belwederczycy i podchorążowie, Warszawa 1989, s. 39.
  5. ↑ Wacław Tokarz, Sprzysiężenie Wysockiego i noc listopadowa, Warszawa 1980, s. 152.
  6. ↑ Wacław Tokarz, Sprzysiężenie Wysockiego i noc listopadowa, Warszawa 1980, s. 162.
  7. ↑ Wacław Tokarz, Sprzysiężenie Wysockiego i noc listopadowa, Warszawa 1980, s. 163, 164.
  8. ↑ Juliusz Stanisław Harbut, Noc listopadowa w świetle i cieniach procesu przed Najwyższym Sądem Kryminalnym, Warszawa 1926, s. 140.
  9. ↑ Robert Bielecki, Belwederczycy i podchorążowie, Warszawa 1989, s. 65.
  10. ↑ Robert Bielecki, Belwederczycy i podchorążowie, Warszawa 1989, s. 86.
  11. ↑ Robert Bielecki, Belwederczycy i podchorążowie, Warszawa 1989, s. 89.
  12. ↑ Wacław Tokarz, Sprzysiężenie Wysockiego i noc listopadowa, Warszawa 1980, s. 210.
  13. ↑ Wacław Tokarz, Sprzysiężenie Wysockiego i noc listopadowa, Warszawa 1980, s. 209.
  14. ↑ a b Wacław Tokarz, Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, Warszawa 1993, s. 524.
  15. ↑ a b Belwederczyków dni chwały i lata zapomnienia, „salon24.pl” [dostęp 2018-04-14] (pol.).
  16. ↑ Janusz Stankiewicz, KAWALEROWIE ORDERU VIRTUTI MILITARI, www.stankiewicze.com [dostęp 2018-04-14] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-15].
  17. ↑ a b Władimir Djakow, Aleksiej Nagajew, Partyzantka Zaliwskiego i jej pogłosy (1832-1835), Warszawa 1979, s. 13.
  18. ↑ Ks. Tomasz Puchalski, Pamiętnik 1827-1840, Lublin 1987, s. 88.
  19. ↑ Społeczeństwo polskie i próby wznowienia walki zbrojnej w 1833 roku, 1984, s. 283.
  20. ↑ l, Kacper Dziewicki, www.ipsb.nina.gov.pl [dostęp 2018-04-14] (pol.).
  21. ↑ Ks. Tomasz Puchalski, Pamiętnik 1827-1840, Lublin 1987, s. 213.
  22. ↑ Ks. Tomasz Puchalski, Pamiętnik 1827-1840, Lublin 1987, s. 95, 213.
  23. ↑ Społeczeństwo polskie i próby wznowienia walki zbrojnej w 1833 roku, 1984, s. 257.
  24. ↑ Władimir Djakow, Aleksiej Nagajew, Partyzantka Zaliwskiego i jej pogłosy (1832-1835), Warszawa 1979, s. 22.
  25. ↑ Szlegel [Karol Szlegel] w: Les Polonais et les Polonaises de la Révolution du 29 Novembre 1830 (...) Par Joseph Straszewicz, Paris [1832-1836], www.kultura.malopolska.pl [dostęp 2018-05-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-05-06] (ang.).

Media użyte na tej stronie