Karol Wędziagolski

Karol Wędziagolski

Data i miejsce urodzenia	8 września 1885 Jaworów, gubernia wileńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	20 lipca 1974 São Paulo, Brazylia
Zawód, zajęcie	ziemianin, menedżer, polityk
Narodowość	polska
Odznaczenia

Karol Wędziagolski (ur. 8 września 1885 w Jaworowie na Wileńszczyźnie, zm. 20 lipca 1974 w São Paulo w Brazylii) – polski rewolucjonista, polityk, pamiętnikarz, związany z Borysem Sawinkowem^[1].

Życiorys

Urodził się niedaleko Wilna, w starej rodzinie szlacheckiej. W młodości związany z radykalnymi socjalistycznymi organizacjami rosyjskimi. Absolwent Korpusu Kadetów w Petersburgu, następnie był urzędnikiem w Petersburgu. Po wybuchu I wojny światowej powołany do armii Imperium Rosyjskiego, walczył na froncie austriackim, głównie w Karpatach. Po rewolucji lutowej blisko związał się z antybolszewickimi partiami socjalistycznymi, zwłaszcza z Borysem Sawinkowem. Wybrany na komisarza i prezesa rewolucyjnego komitetu 8. Armii rosyjskiej, z siedzibą w Czerniowcach, reprezentował umiarkowaną linię dążąc do zachowania militarnej i organizacyjnej spójności armii, wykorzystania jej do rozbicia bolszewików, ale też do niedopuszczenia do restauracji caratu. Był zwolennikiem jak najszybszego zawarcia pokoju z państwami centralnymi, walczącymi z Rosją.

Po rewolucji październikowej wyjechał z Petersburga i przyłączył się do Armii Ochotniczej gen. Ławra Korniłowa i Michaiła Aleksiejewa, gdzie był członkiem Dońskiej Rady Obywatelskiej – ciała politycznego przy tej armii. Następnie delegowany jako przedstawiciel Korniłowa do rządu Ukraińskiej Republiki Ludowej do Kijowa. Przyjechał tam już po obaleniu tego rządu i ukrywał się najpierw przed bolszewikami, a potem przed władzami Hetmanatu (hetman Pawło Skoropadski). W czasie pobytu w Kijowie nawiązał kontakt z POW i wstąpił do tej organizacji, nie zaprzestając przy tym antybolszewickiej i antyskoropadskiej działalności jako przedstawiciel tajnej misji Korniłowa.

Przebywał przez pół roku w niemieckim więzieniu w Kijowie. 18 grudnia 1918 wyjechał z Kijowa do Warszawy. Z ramienia polskich władz nawiązał współpracę z rosyjskimi emigracyjnymi ugrupowaniami antybolszewickimi i brał udział w organizacji wojsk Białych w Polsce. Po zawarciu pokoju polsko-sowieckiego i po internowaniu Białych Wędziagolski na znak protestu wystąpił ze służby i mieszkał w Jaworowie.

W lipcu 1934 Sąd Handlowy w Łodzi ogłosił upadłość Zakładów Przemysłu Bawełnianego „Ludwik Geyer" SA. Syndykiem masy upadłości został mianowany Karol Wędziagolski, któremu sąd zalecił utrzymanie fabryki w ruchu. Dzięki wprowadzonym oszczędnościom, ograniczeniu inwestycji oraz zredukowaniu zadłużenia poprzez układy z wierzycielami, zdołał on podnieść stan zatrudnienia i zwiększyć produkcję. Po czterech latach sąd uznał sytuację firmy za dobrą, i wobec postępującej poprawy koniunktury gospodarczej, w czerwcu 1938 r. zdecydował o podniesieniu upadłości spółki. Jednak pomyślnie postępującą sanację zakładów przerwał wybuch II wojny światowej..

Po wybuchu wojny poprzez Rumunię przyjechał do Rzymu, gdzie mieszkała jego siostrzenica Janina Rutkowska (żona Giorgio Clarottiego). Tam spotkał się z żoną Janiną i córkami Hanną, Janiną i Edwardą, które dotarły do Włoch przez Szwecję, Holandię i Francję.

Karol był związany z ostatnim rządem (najmłodsza córka Edwarda otrzymała imię na cześć Śmigłego Rydza, który był jej ojcem chrzestnym) i nie miał szans na wyjazd do Francji czy Wielkiej Brytanii. Ponieważ nie mogli uzyskać wizy do USA czy Kanady – wyjechali do Brazylii, która ich nie wymagała, do São Paulo, gdzie pracował w administracji firmy Mercedes.

W kraju tym napisał wspomnienia, nagrodzone szeregiem nagród przez Polonię (1972 – nagroda Związku Pisarzy polskich na Obczyźnie, 1973 – nagroda Wiadomości, 1974 – nagroda Fundacji im. Kościelskich). Wydana w 1972 i 1987 w Londynie, w 1989 nielegalnie w Polsce i w 2007.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (27 listopada 1929)^[2]
• Medal Niepodległości (27 czerwca 1938)^[3]

Rodzina

Brat architekta Pawła Wędziagolskiego i pułkownika Bronisława Wędziagolskiego. Siostra Anna wyszła za mąż za Tadeusza Argasińskiego, pułkownika łączności WP.

Drzewo genealogiczne Wędziagolscy - Rutkowscy

Przypisy

Wybrane publikacje

• Boris Savinkov: portrait of a terrorist, ed. by Tadeusz Świętochowski, transl. by Margaret Patoski, Clifton, N. J.: The Kingston Press 1988.
• Pamiętniki: wojna i rewolucja, bolszewicki przewrót, kontrrewolucja, warszawski epilog, Londyn: Polska Fundacja Kulturalna 1972 (wyd. 2 - 1987, wyd. 3 - Warszawa: „Gryf” 1989, wyd. 4 - Warszawa: Wydawnictwo Iskry 2007, wyd. 5 - Wilno: Wydawnictwo „Czas” 2009).

Bibliografia, linki

• Karol Wędziagolski, Pamiętniki: wojna i rewolucja, kontrrewolucja, bolszewicki przewrót, warszawski epilog , wstęp, posł., oprac. przypisów Grzegorz Eberhardt, wyd. I krajowe, Warszawa 2007, Wydawnictwo Iskry, ISBN 978-83-244-0036-2.
• Archiwum Karola Wędziagolskiego w zbiorach Instytutu Piłsudskiego. pilsudski.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-26)]..
• Józef Mackiewicz, Książka o niepokojących analogiach - "Pamiętniki" Wędziagolskiego.