Karol X
| Z Bożej łaski Arcychrześcijański król Francji i Nawarry | |
 | |
.svg) | |
.png) | |
| Król Francji | |
| Okres | od 16 września 1824 |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Żona | Maria Teresa Sabaudzka |
| Dzieci | |
| Odznaczenia | |
         | |
Karol X Filip (ur. 9 października 1757 w Wersalu, zm. 6 listopada 1836 w zamku Graffenberg koło Gorycji, Austria) – król Francji od 1824 do 1830. Syn Ludwika, delfina Francji i Marii Józefy Wettyn; wnuk króla Ludwika XV. Jego dwaj bracia Ludwik XVI i Ludwik XVIII również byli królami Francji. Po urodzeniu otrzymał tytuł hrabiego d'Artois.
Panowanie
W czasie rewolucji francuskiej, po upadku Bastylii jego brat Ludwik XVI nakazał mu opuścić Francję. Karol udał się do Rzeszy Niemieckiej, tam przygotowywał wojnę przeciwko rewolucyjnej Francji, potem mieszkał również w Anglii, gdzie gościny udzielił mu król Jerzy III Hanowerski. Po powrocie w 1814 przewodził radykalnej partii ultrasów. Przejął tron po śmierci swojego brata Ludwika XVIII, został koronowany 29 maja 1825 w Reims. Wraz z jego rządami, ograniczono prawa wyborcze do szlachty i bogatych, zastosowano cenzurę wobec lewicowej prasy, dawna emigracja arystokratyczna otrzymała miliard franków odszkodowania na wykup znacjonalizowanej ziemi. Nastąpił również wzrost znaczenia Kościoła dzięki działalności zakonu jezuitów, bractw, misji i pielgrzymek, wprowadzono karę śmierci za świętokradztwo, zawieszono wykłady liberalnych profesorów itp.
Wszystkie te działania spowodowały szybki wzrost liberalnej i republikańskiej opozycji. Gdy więc 26 lipca 1830 król Karol X obalił nowo wybrany gabinet ministrów oraz zawiesił wolność prasy, a policja rozpoczęła niszczenie prorepublikańskich drukarni – w następnym dniu wybuchła w Paryżu tzw. rewolucja lipcowa. Powtórzyły się elementy pierwszej rewolucji: barykady, szturm i zdobycie ratusza, wskrzeszono Gwardię Narodową, a na jej czele stanął znów, jak w 1789, gen. La Fayette. Wojsko przeszło na stronę powstańców, do ruchu ludowego przyłączyli się posłowie i politycy burżuazyjni, powstały nowe władze Paryża. Wreszcie król Karol X w przebraniu kobiecym uciekł do Anglii, abdykując wcześniej na rzecz swego syna, Ludwika, który jednak nie objął tronu.
Emigracja i śmierć
Po emigracji Karola X, we Francji utrzymała się monarchia konstytucyjna (określana mianem Monarchii Lipcowej); monarchą został Ludwik Filip I (1830–1848) – jako król Francuzów (nie król Francji).
Po pobycie w Anglii, Karol udał się do Pragi (wtedy Cesarstwo Austriackie, teraz Czechy). Zmarł na cholerę 6 listopada 1836 w Schloss Graffenberg – pałacu hrabiego Michała Coronini von Cronberga (obecnie Gorycja, Włochy). Został pochowany w klasztorze franciszkanów Castagnavizza (obecnie Nova Gorica, Słowenia). Wiele razy rozważano sprowadzenie jego prochów do bazyliki Saint-Denis, ale zawsze władze francuskie były temu przeciwne.
Odznaczenia
- Wielki Mistrz Orderu Świętego Michała[1]
- Wielki Mistrz Orderu Ducha Świętego[2]
- Wielki Mistrz Orderu Królewskiego i Wojskowego Świętego Ludwika[3]
- Wielki Mistrz Orderu Królewskiego Legii Honorowej[3]
- Wielki Mistrz Orderu Zasługi Wojskowej (dla niekatolików)
- 1824 – duński Order Słonia[4]
- 1825 – brytyjski Order Podwiązki[5]
- 1830 – hiszpański Order Złotego Runa[6]
Małżeństwo i potomstwo
16 listopada 1773 poślubił Marię Teresę Sabaudzką (1756–1805), księżniczkę Sardynii i Piemontu. Piąte dziecko (trzecią córkę) króla Wiktora Amadeusza III i Marii Antonietty, infantki hiszpańskiej (córki Filipa V i Elżbiety Farnese). Miał z tego związku dwóch synów i dwie córki (zmarłe w dzieciństwie):
- Ludwika Antoniego (ur. 1775, zm. 1844) – księcia d'Angoulême, późniejszego delfina de Viennois,
- Zofię (1776–1783),
- Karola Ferdynanda (ur. 1778 – zamordowanego 1820) – księcia de Berry,
- Marię Teresę (1783).
Wywód przodków
| Prapradziadkowie | Ludwik Wielki Delfin | Król Sabaudii | Rafał Leszczyński | Jan Karol Opaliński | elektor Saksonii | margragia Bayreuth | cesarz rzymsko-niemiecki | książę Brunszwiku-Lüneburg |
| Pradziadkowie | Ludwik Mały Delfin | król Polski | król Polski | cesarz rzymsko-niemiecki | ||||
| Dziadkowie | król Francji | król Polski | ||||||
| Rodzice | Ludwik Ferdynand | |||||||
Karol X (1757–1836), Król Francji | ||||||||
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Jean Pierre Bayard: Sacres et couronnements royaux. Paryż: Trédaniel, 1984, s. 262.
- ↑ Hervé Pinoteau: Etat de l’Ordre du Saint-Esprit en 1830 ; et, La survivance des ordres du roi. Paryż: Nouvelles Editions Latines, 1983, s. 115.
- ↑ a b Henry Lytton Bulwer: France, social, literary, political. T. 1. Paryż: Galignani, 1834, s. 162.
- ↑ Johann Heinrich Friedrich Berlien: Der Elephanten-Orden und seine Ritter. Kopenhaga: Berlingschen Officin, 1846, s. 159.
- ↑ Journals of the House of Commons. Londyn: H.M. Stationery Office, 1826, s. 560.
- ↑ Journals of the House of Commons.. Londyn: H.M. Stationery Office, 1831, s. 78.
Bibliografia
- José Cabanis: Karol X. Król-ultras. Wyd. pierwsze. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1981, s. 480. ISBN 83-06-00509-0.
| Dynastia Jimenez |
|
|---|---|
| Dynastia z Szampanii |
|
| Kapetyngowie |
|
| Dynastia Evreux |
|
| Dynastia Trastamara |
|
| Dynastia Foix |
|
| Dynastia Albret |
|
| Burbonowie |
|
| Pretendenci legitymistyczni |
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Linia orleańska |
| ||||
| Dom Bonaparte |
|
.svg){kind=small}
| Hrabiowie Owernii |
| ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Delfinowie Owernii |
| ||||||
| Książęta Owernii |
|
- ISNI: 0000 0001 2321 3496
- VIAF: 96583780
- ULAN: 500122372
- LCCN: n84200136
- GND: 118776770
- LIBRIS: 31fhjggm2s3tdgz
- BnF: 12175467n
- SUDOC: 027285693
- SBN: AUFV000393
- NLA: 35134821
- NKC: xx0005111
- BNE: XX5146236
- NTA: 070397376
- BIBSYS: 98001844
- CiNii: DA15328051
- Open Library: OL4714393A
- PLWABN: 9810631734405606
- NUKAT: n2003032356
- J9U: 987007259759805171
- PTBNP: 1750786
- CANTIC: a11466935
- ΕΒΕ: 151060
- LIH: LNB:Min;=B0
- RISM: pe345473
- WorldCat: lccn-n84200136
Media użyte na tej stronie
Autor: Borodun, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: l'Ordre de Saint-Michel
Autor: Boroduntalk, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar of the order of the Holy Spirit (France)
Autor: Boroduntalk, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: l'Ordre Royal et Militaire de Saint-Louis
Autor: Portunes, Licencja: CC BY 4.0
Ribbon bar of the Danish Order of the Elephant
Baretka
Baretka Krzyża Wielkiego Orderu Wojskowego Wilhelma
Autor: Sodacan, Licencja: CC BY-SA 3.0
Coat of Arms of the Bourbon Restoration from 1815-1830.
(c) Oosoom z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Blue plaque to Charles X of France on his house (1805-1814) at 72 South Audley Street, London, England. Photographed by me 29 September 2006. Oosoom
Autor: Skukifish, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ribbon bar: l'Institution du Mérite militaire
Signature du roi Charles X, convoquant Antoine Destutt de Tracy à la Chambre des Députés, le 21 juillet 1830
Autor: Ipankonin, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Coat of arms the Kingdom of Navarre
Blazon: Gules, a cross, saltire, and orle of chains linked together Or, a centre point vert.Autor: Image sourced from 'Medals of the World' website: http://www.medals.org.uk/index.htm, Licencja: CC BY-SA 2.5
Ribbon of the Order of the Garter
Autor:
- Coat_of_Arms_of_the_July_Monarchy_(1831-48).svg: Sodacan
- derivative work: Sodacan (talk)
.svg){kind=link}
Arms of the Kingdom of the French, during the July Monarchy 1831-1848
Autor: Ten obraz wektorowy zawiera elementy, które zostały zaczerpnięte lub zaadaptowane z tego pliku:, Licencja: CC BY-SA 3.0
Blason des Bonaparte (Empire)