Karol Zaleski (lekarz)

Karol Zaleski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

1 września 1856
Mikuliczyn

Data i miejsce śmierci

20 lutego 1941
Sanok

Miejsce spoczynku

Cmentarz Centralny w Sanoku

Zawód, zajęcie

lekarz higienista

Narodowość

polska

Tytuł naukowy

doktor wszech nauk lekarskich

Uczelnia

Uniwersytet Jagielloński

Wydział

Wszechnauk Lekarskich

Stanowisko

lekarz miejski

Rodzice

Ludwik, Elżbieta

Partnerka

Wilhelmina z domu Leixner

Dzieci

Tadeusz, Juliusz, Karol, Zygmunt, Władysław, Maria, Jakub, Jadwiga, Zofia

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Odznaka Honorowa PCK IV stopnia Odznaka Honorowa Austriackiego Czerwonego Krzyża

Karol Ernest Zaleski h. Jelita (ur. 1 września 1856 w Mikuliczynie, zm. 20 lutego 1941 w Sanoku) – polski higienista i internista, doktor wszech nauk lekarskich, lekarz miejski w Sanoku, działacz społeczny i narodowy.

Życiorys

Rodzina Zaleskich (ok. 1906–1912)
Rodzina Zaleskich (ok. 1912–1918)
Willa Zaleskich w Sanoku w 1. poł. XX wieku. Widok od strony placu św. Jana. Widoczny nieistniejący pomnik Tadeusza Kościuszki
Willa Zaleskich (2012)

zmaKarol Ernest Zaleski[1] wywodził się z zubożałej szlacheckiej rodziny Zaleskich[2][3][4]. Urodził się 1 września 1856 w Mikuliczynie nad Prutem[2][5][6] jako syn Ludwika[7] (powstaniec listopadowy[3], właściciel folwarku, naczelnik gminy jednostkowej[8]) i Elżbiety z Kucharskich[2][9] (dwoje jej rodzeństwa zmarło w dzieciństwie[8]).

Uczył się w C. K. Gimnazjum w Stanisławowie, gdzie w 1877 ukończył z wynikiem celującym VIII klasę i zdał chlubnie egzamin dojrzałości (w jego klasie byli m.in. Jan Hanusz, Franciszek Majchrowicz, Józef Wiczkowski)[9][10][2]. Studiował na Wydziale Wszechnauk Lekarskich Uniwersytetu Jagiellońskiego, który ukończył 3 kwietnia 1884 otrzymując dyplom lekarza i stopień doktora wszech nauk lekarskich[2][6][7][9][11]. Podczas studiów działał w Bratniej Pomocy, współtworzył Kółko Filodemów UJ[2][6][9]. Współtworzył krakowskie koło Towarzystwa Oświaty Ludowej[2][6][9]. Szerzył działalność oświatową we wsiach zimie krakowskiej i na Podhalu[2]. Po ukończeniu studiów odbywał specjalizację w klinikach w Wiedniu[3], gdzie otrzymał stopień sekundariusza I klasy w szpitalu Krankenanstalt Rudolfstiftung[2][6][9]. Został specjalistą higieny[7] i chorób wewnętrznych[11]. W stolicy monarchii był członkiem zarządu Polskiego Stowarzyszenia „Przytulisko”, udzielając pomocy lekarskiej Polakom[2][6].

Jeszcze podczas studiów odwiedził Sanok i przebywając na placu św. Jana rozważał, że mógłby tam osiąść i żyć. Później, wybierając miejsce swojej pracy zdecydował się na Sanok[9]. Przed przyjazdem tam ożenił się pod koniec 1886 we Lwowie[12] z Wilhelminą Leixner (1859–1912)[13][14][15][16][17][17][17][18][19][20], pochodzącą ze Stanisławowa nauczycielką szkół wydziałowych żeńskich[9][21], ok. 1887 pracującą we Lwowie[22], działaczką ruchu abstynenckiego i przeciwalkoholowego[23][24][25][26] i Towarzystwa św. Wincentego à Paulo[27][28][29][30].

Do Sanoka przybył 12 czerwca 1886[31][2][9]. Początkowo zamieszkał przy ul. Rymanowskiej u swojego szkolnego przyjaciela Franciszka Majchrowicza, miejscowego nauczyciela gimnazjalnego (w lipcu 1886 przeniesionego do Stanisławowa[32])[31]. Następnie zamieszkiwał w wynajmowanym mieszkaniu przy ul. Jagiellońskiej (Hotel „Pod Trzema Różami”)[33]. Później został wzniesiony dom, zwany Willą Zaleskich, wybudowany w latach 1896–1910 (projekt wykonał w 1894 architekt miejski, inż. Władysław Beksiński, a drugim projektantem był Wilhelm Szomek)[34]. W zamyśle doktora Zaleskiego rodowa siedziba miała nawiązywać architektonicznie do pałaców weneckich[35]. Była została określona także „Sokolim Gniazdem” z uwagi na umiejscowienie tuż nad 40-metrową skarpą. Na początku stycznia 1895 dr Zaleski ofiarował 1050 m² ziemi pod budynek domu kolonii wakacyjnej dla dziewcząt w rodzinnym Mikuliczynie[36][37].

W Sanoku doktor Zaleski prowadził praktykę lekarską[38]. Od 1887 był lekarzem w służbie zdrowia w utworzonym w tym roku C. K. Sądzie Obwodowym w Sanoku[39]. Na przełomie XIX/XX wieku pełnił funkcje lekarza w więzieniu w Sanoku i rzeczoznawcy w służbie zdrowia przy Sądzie Obwodowym w Sanoku[2][6][40]. W 1888 zachorował na tyfus plamisty, którego epidemia trwała w więzieniu, jednak wyzdrowiał z uwagi na łagodny przebieg choroby[41][42]. Sprawował stanowisko lekarza kontraktowego w c.k. jednostce wojskowej w Olchowcach. Podczas walnego zgromadzenia Towarzystwa Samopomocy Lekarzy 28 lutego 1903 zgłosił się na członka tej organizacji[43]. Był lekarzem oddziału w Sanoku Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń w Krakowie (do ok. 1906)[44]. W 1902 był przewodniczącym sekcji sanockiej Towarzystwa Lekarzy Galicyjskich[45], a w 1912 pozostawał członkiem tego oddziału[46]. W sierpniu 1905 został wybrany zastępcą członka Izby Lekarskiej Zachodnio-Galicyjskiej z okręgu Sanok-Brzozów-Lisko-Dobromil, Ludwika Ćwiklicera, wybranego na kolejne trzechlecie[47], ponownie z powyższej z Grupy IV wybrany dnia 16 września 1908[48], a w 1912 zasiadł w ILZG[49]. Był członkiem komisji zdrowotnej Rady Powiatu Sanockiego[50].

W Sanoku prowadził kursy samarytańskiej i sanitarne dla różnych służb i stowarzyszeń[51]. Został kierownikiem służby sanitarnej (samarytanin) w Sanockiej Chorągwi Drużyn Bartoszowych, założonej 3 sierpnia 1911[52][53][54]. W trakcie I wojny światowej i trwającej okupacji miasta przez Rosjan zastępując lekarza miejskiego przeciwdziałał szerzeniu się cholery (jako lekarz choleryczny do 23 sierpnia 1915) i przejściowo pracował jako jedyny lekarz dla ludności[55][56]. W 1918 wraz z innymi osobistościami miejskimi (jako przewodniczący Wojciech Ślączka oraz m.in. Adam Pytel, Feliks Giela, Jan Rajchel, Paweł Biedka oraz wojskowi kpt. Antoni Kurka i kpt. Franciszek Stok) funkcjonował w ramach powołanego 20 października 1918 Komitetu Samoobrony Narodowej[57], który 31 października/1 listopada 1918 dokonał bez walk przejęcia władzy w Sanoku[58][59]. Od marca 1919 do 1939 przez cały okres II Rzeczypospolitej sprawował stanowisko lekarza miejskiego w Sanoku[2][6][9][60] (formalnie był kierownikiem Wydziału Sanitarnego magistratu w Sanoku[61]). Pracował w sanockim Szpitalu Powiatowym[62]. Ponadto uczył higieny i biologii w sanockich szkołach: od 1913 w 9-klasowej szkole żeńskiej[2], a po 1918 we wszystkich sanockich szkołach powszechnych, zawodowych (Handlowej[6][63][64][65][a] i Przemysłowej)[2], Miejskim Prywatnym Seminarium Nauczycielskim Żeńskim[66][67][68]. W 1922 został mianowany członkiem Komisji Egzaminacyjnej dla Nauczycieli Szkół Powszechnych[2].

Był radnym miejskim wybranym w: 1907[69][70][71], 1910[72], 1914[73], 1912 w nowej radzie po przyłączeniu do Sanoka gminy Posada Sanocka[74], radnym pierwszej powojennej kadencji od 1919[75], w 1929[76]. W Radzie działał w Komisji Sanitarno-Wodociągowej[2][6][9].

Był działaczem społecznym na wielu polach[77]. Prowadził wycieczki piesze po ziemi sanockiej[51]. Propagował zdrowy tryb życia i trzeźwość, od 1904 będąc działaczem antyalkoholowym i antynikotynowym[51]. W tym zakresie około tego roku założył i jako przewodniczący zarządu kierował Towarzystwem „Eleutria”, które propagowało zabawę i rekreację bez spożywania alkoholu oraz turystyczny i sportowy tryb życia[78][79]; w ramach tej idei ewidencjonował m.in. punkty sprzedaży alkoholu[80]. W 1905 był sygnatariuszem odezwy lekarzy polskich o charakterze antyalkoholowym[81]. Prowadził wykłady na temat niekorzystnego wpływu alkoholu na zdrowie[82]. W duchu idei antyalkoholowej występował też na Zjeździe Lekarzy i Przyrodników Polskich we Lwowie w 1907 oraz na Zjeździe Higienistów Polskich w 1914[51]. Apelował również o wprowadzenie ustawodawstwa o charakterze przeciwalkoholowym[51]. Popierał także przyrodolecznictwo[2], żywienie jarskie, ruch rekreacyjny i gimnastykę[83]. Na łamach „Przeglądu Lekarskiego” w 1918 apelował o utworzenie w polskich akademiach medycznych katedr wodolecznictwa, etyki, historii medycyny[51]. Był członkiem Towarzystwa Lekarzy Polskich we Lwowie[84], do 1939 był członkiem Lwowskiej Izby Lekarskiej[85][86].

W 1913 miasto przyznało mu 4 morgi lasu (wnioskował o 20 morgów) na Białej Górze, gdzie zamierzał stworzyć sanatorium balneologiczne (jego eksperyment nie powiódł się)[87][88]. Udzielał się w Towarzystwie Polskiej Ochronki Dzieci Chrześcijańskich, a jego wychowankom udzielał nieodpłatnie porad lekarskich[89]. Pełnił funkcję delegata Towarzystwa Oświaty Ludowej[90][91]. W tym charakterze przed 1889 był współzałożycielem czytelni przy sanockim więzieniu[90] oraz był inicjatorem założenia przez Krakowskie TOL czytelni w Posadzie Sanockiej, otwartej 21 grudnia 1890 i kierowanej przez Władysława Sygnarskiego[91]. W 1888 był inicjatorem założenia sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”[2][6][92][93][94]. W pierwszej połowie 1889 wydał broszurę pt. Do przyszłych Sokołów, traktującą o ważnej roli higieny, zdrowia i gimnastyki[90]. Prowadził czynną akcję odczytową[95]. Był aktywnym działaczem sanockiego gniazda sokolego (był we władzach wydziału[96][97] oraz komisjach towarzyskiej i finansowej[98]), w latach 1890–1897 prezesem (ponownie wybrany w 1892[99])[100][101]. Wraz z przedstawicielami macierzystego oddziału uczestniczył w jubileuszowym I Zlocie Sokolim od 5 do 6 czerwca 1892 we Lwowie z okazji 25-lecia Towarzystwa[102]. Jego nazwisko zostało umieszczone w drzewcu sztandaru TG Sokół w Sanoku, na jednym z 125 gwoździ upamiętniających członków[103]. W 1914 otrzymał także tytuł członka honorowego sanockiego gniazda „Sokoła”[104][6]. Był członkiem zwyczajnym Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego[105][106][107][108][109][110][111]. Był członkiem sanockiego biura powiatowego Stowarzyszenia Czerwonego Krzyża mężczyzn i dam w Galicji[112]. W 1893 był inicjatorem założenia w Sanoku koła Towarzystwa Szkół Ludowych[2] i został członkiem zarządu[6], był członkiem założycielem koła Towarzystwa Szkoły Ludowej w Sanoku[113] i działaczem tego oddziału TSL w latach 1925–1936[114][115][116]. W 1931 otrzymał tytuł członka zasłużonego TSL w Krakowie[117]. Był inicjatorem uczczenia 100-lecia uchwalenia Konstytucji 3 Maja w 1891[51]. Objął przewodnictwo w Komitecie Budowy Pomnika Tadeusza Kościuszki w Sanoku[51], a 28 września 1902 przewodził uroczystościom odsłonięcia tego monumentu na placu św. Jana, tuż obok swojej willi, wygłaszając okolicznościowe przemówienie. W związku ze swoją przemową w trakcie uroczystości rocznicy 500-lecia bitwy pod Grunwaldem został uznany przez władze austriackie za politycznie podejrzanego („politisch verdächtig”)[51]. W maju 1904 był inicjatorem założenia Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka (1904–1914)[118] i działaczem TUMS[119][120][121][122][123], od 1905 do 1919 był sekretarzem[2][124], wybierany wydziałowym TUMS 30 kwietnia 1910[125], 19 czerwca 1912[126], później zastępcą sekretarza[127], łącznie sekretarzem TUMS był 14 lat[6]). W tym czasie był inicjatorem powstania pomnika Grzegorza z Sanoka, który w zamierzeniu stanąć na placu Marii przy obecnej ulicy Grzegorza z Sanoka w Sanoku (w tym celu zbierano fundusze, jednak ostatecznie pomnik nie powstał). W sierpniu 1900 wszedł w skład komitetu mieszczańskiego w Sanoku, zajmującego się wyborami do Sejmu Krajowego Galicji[128]. Był członkiem komitetu organizacyjnego Krajowy Zjazd Strażacki w Sanoku zorganizowany w lipcu 1904[129]. Od 1905 przez wiele lat pełnił funkcję przewodniczącego sekcji Towarzystwa Powszechnych Wykładów Uniwersyteckich w Sanoku[2][6][130]. Na początku 1905 został wybrany członkiem sądu polubownego Towarzystwa Młodzieży Polskiej „Znicz”[131]. Był członkiem zwyczajnym Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej[132][133][134]. Był członkiem komisji rewizyjnej Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego w Sanoku[135]. Współtworzył powołany 7 sierpnia 1921 sanocki oddział Związku Strzeleckiego „Strzelec” i został jego przewodniczącym[136]. W 1931 został wyróżniony dyplomem honorowym przez Walny Zjazd Delegatów Koła TSL w Krakowie (ponadto doceniona została Teodozja Drewińska)[137]. Od 1923 był członkiem wspierającym i zasiadł w Radzie Opiekuńczej Katolickiego Związku Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku[9][138]. Został członkiem wydziału (zarządu) zawiązanego 22 maja 1919 Koła Przyjaciół Harcerstwa w Sanoku[139][140]. W 1923 został członkiem honorowym Czytelni Mieszczańskiej w Sanoku[117]. Był członkiem wydziału Kasy Oszczędności miasta Sanoka (1927)[141]. W 1929 był jednym z założycieli sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego[142]. W 1933 został wybrany członkiem komisji rewizyjnej sanockiego oddziału Polskiego Czerwonego Krzyża[143]. Wśród mieszkańców miasta był określany mianem „Dziadzio”[144][145]. Uchwałą z 1929 został uznany przynależnym do gminy Sanok[5].

Grobowiec Zaleskich w Sanoku

Po wybuchu II wojny światowej dr Karol Zaleski uzyskał od niemieckich władz okupacyjnych obietnicę pozostawienia w mieście pomnika Tadeusza Kościuszki. Zmarł 20 lutego 1941 w Sanoku[51][6][9]. Został pochowany w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku[146][147][148] nieopodal nieczynnej kaplicy. Dwa miesiące po jego śmierci okupanci rozpoczęli akcję likwidacji pomnika Tadeusza Kościuszki.

Małżeństwo Zaleskich miało dziewięcioro dzieci (sześciu synów i trzy córki). Byli to kolejno Tadeusz Karol (ur. 1887)[149][150], Juliusz (ur. 1889), Karol Wilhelm (ur. 1890), Zygmunt (ur. 1892)[151], Władysław (ur. 1894), Maria Elżbieta (1896–1967)[152][153], Jakub (ur. 1899), Jadwiga (ur. 1900) i Zofia Ludwika (1903–1906), zmarła w dzieciństwie[154][155][156] na zapalenie opon mózgowych[3]. Ich potomstwo także przysłużyło się miastu, uzyskując również wyższe wykształcenie oraz zostając patriotami i prawymi ludźmi[157]. Oprócz Marii wszystkie dzieci lekarza ukończyły Gimnazjum Męskie im. Królowej Zofii w Sanoku[158][159]. Synowie walczyli w I wojnie światowej; Tadeusz i Karol Zaleski, zostali zesłani w głąb Rosji, zostali żołnierzami 5 Dywizji Syberyjskiej – pierwszy z nich był lekarzem z tytułem doktora, zmarł w 1920 w Krasnojarsku wszczepiając sobie próbnie szczepionkę przeciw tyfusowi[3], drugi został tam działaczem harcerskim i po czym po sześciu latach w 1920 powrócił do rodzinnego domu, a po wojnie był profesorem fitopatologiem[160]. Władysław i Zygmunt uczestniczyli w wojnie polsko-bolszewickiej. Syn Juliusz został nauczycielem i filologiem, w 1918 współorganizował wojsko w powiecie[161][162]. Władysław Zaleski (1894–1982) był harcerzem[163], m.in. uczestniczył z polską delegacją skautową w zlocie w Birmingham[164], oficerem w wojsku[165], później pełnił funkcję prezesa Najwyższej Izby Kontroli na Uchodźstwie przez cztery lata. Córka Jadwiga Zaleska (1900–1993) była polonistką, romanistką, nauczycielką wychowania fizycznego[166], po wybuchu II wojny światowej podczas okupacji niemieckiej 1939–1945 jako harcmistrzyni prowadziła tajne nauczanie w domu Zaleskich[167]. Synowie Juliusz i Jakub w 1940 zostali ofiarami zbrodni katyńskiej, popełnionej przez sowietów. Zygmunt do 1952 był adwokatem z tytułem doktora praw[3]. Córka Maria, po mężu Hanus, ukończyła Instytut im. Baranieckiego w Krakowie, była działaczką społeczną, m.in. w Lidze Kobiet[3].

Karol Zaleski posiadał sporą bibliotekę zawierającą publikacje z dziedziny medycyny[168]. Jeszcze podczas studiów jego publikacje na temat krzewienia oświaty ukazywały się w pismach „Wieniec”, „Pszczółka”, „Zagroda” (podpisywał się jako „Karol z nad Prutu”)[2][6]. Później publikował w czasopismach „Rodziny i Szkoły”[169], „Przegląd Lekarski”, „Przewodnik Higieniczny”, „Przewodnik Zdrowia” (Berlin), Gazeta Sanocka, „Tygodnik Ziemi Sanockiej”[3], „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””[170]. Jego artykuły i rozprawy dotyczyły higieny, alkohologii, bakteriologii, chorób zakaźnych[51]. Osobno wydano jego broszury wzgl. rozprawy: Kto rano wstaje, Jak utrzymać odporność ustroju, Nowe zadania higieny wobec rozwoju bakteriologii[51], Alkohol a miłość (1903)[171][172]. Dokonał przekładu dzieła Zarys historii gimnastyki autorstwa dr. Schmidta[51]. Był także autorem poezji okazjonalnej[173]. Był autorem wspomnień spisanych w formie dziennika w pamiętniku dokumentującym czas I wojny światowej i II Rzeczypospolitej, które stanowią cenne źródło wiedzy historycznej o Sanoku[174]. Zachowały się one w trzech częściach: pierwsza pt. Pamiętniki z czasów wojny europejskiej 1914 (prowadzony od 8 listopada 1914 do 28 lipca 1915[6]). Część trzecia nosi tytuł Dziennik czynności Miejskiego Urzędu Zdrowia w Sanoku 1933–1938[175]. Po latach dzięki jego zapiskom było możliwe ustalenie liczby ludności miasta[176][177]. Cztery części pamiętników zostały odnalezione w 1985 przez córkę Jadwigę, opracowane i w 1988 przekazane do Muzeum Historycznego w Sanoku i Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku[178][6]. Księgozbiór lekarski Karola Zaleskiego został przekazany przez Jadwigę Zaleską na rzecz Akademii Medycznej w Poznaniu, zaś pamiątki dotyczące miasta Sanoka do ww. MBL oraz tamtejszego [6][179].

Ulica Karola Zaleskiego w Sanoku

Upamiętnienie

Postać dr. Karola Zaleskiego została uwieczniona w rzeźbie autorstwa sanockiego artysty i oficera, Józefa Sitarza[180].

Na terenie Sanoka w dzielnicy Dąbrówka została ustanowiona ulica Karola Zaleskiego[181].

24 sierpnia 1996 (w dniu powtórnego pogrzebu w Sanoku jego syna Władysława) na willi Zaleskich została odsłonięta tymczasowa tablica upamiętniająca Karola Zaleskiego[182][183].

Osoba Karola Zaleskiego pojawiła się w powieści pt. Złoty Wilk (2009) autorstwa Bartłomieja Rychtera, w której główny bohater zamieszkuje w Willi Zaleskich[184][185].

Podczas uroczystości 130-lecia gniazda TG „Sokół” w Sanoku 29 czerwca 2019 na gmachu tegoż została odsłonięta tablica upamiętniająca 10 działaczy zasłużonych dla organizacji sokolej i Sanoka, w tym Karola Zaleskiego[186][187].

Ordery i odznaczenia

Uwagi

  1. ↑ Córka Karola Zaleskiego, Maria, wyszła za mąż za pierwszego dyrektora tej szkoły (1925-1926) Jana Hanusa. Zob.: Wojciech Sołtys: Dwuletnia Szkoła Handlowa – Gimnazjum Kupieckie (1925-1939). W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925-1995. Sanok: 1995, s. 16. ISBN 83-903469-0-7.

Przypisy

  1. ↑ Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 233 (poz. 176).
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Biogram ↓, s. 200.
  3. ↑ a b c d e f g h Czesław Skrobała / Jadwiga Zaleska. Opowieść wigilijna. „Podkarpacie”, s. 1, 6, Nr 43 z 23 grudnia 1982. 
  4. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 76.
  5. ↑ a b Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 592 (poz. 46).
  6. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Waldemar Bałda. Po człowieku zostaje jego dzieło. „Nowiny”, s. 5, Nr 60 z 11–12 marca 1989. 
  7. ↑ a b c Urzędowy spis lekarzy uprawnionych do wykonywania praktyki lekarskiej oraz aptek w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: 1925, s. 352.
  8. ↑ a b Edward Zając. Jadwiga Leontyna Zaleska (1900–1993). „Tygodnik Sanocki”. Nr 18 (286), s. 5, 2 maja 1997. 
  9. ↑ a b c d e f g h i j k l m Edward Zając. Doktor Karol Zaleski. „Tygodnik Sanocki”. Nr 2 (218), s. 6, 12 stycznia 1996. 
  10. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Stanisławowie za rok szkolny 1877. Stanisławów: 1877, s. 28.
  11. ↑ a b Urzędowy spis: lekarzy, lekarzy-dentystów, farmaceutów, felczerów, pielęgniarek, położnych, uprawnionych i samodzielnych techników dentystycznych oraz wykazy: aptek, szpitali, ubezpieczalni społ., ośrodków zdrowia, przychodni samodzielnych, oraz centrali i filii Państwowej Szkoły Higieny. Warszawa: 1939, s. 257.
  12. ↑ Kronika. Srebrne gody. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2-3, Nr 49 z 26 listopada 1911. 
  13. ↑ Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 127 (poz. 33).
  14. ↑ Kronika. Nekrologia. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 10 z 10 marca 1912. 
  15. ↑ Wiersz na cześć Wilhelminy Zaleskiej po jej śmierci napisała Janina Kossak-Pełeńska. Janina Kossak-Pełeńska. Na śmierć ś.p. Wilhelminy Zaleskiej. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2-3, Nr 10 z 10 marca 1912. 
  16. ↑ Podziękowanie. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 4, Nr 11 z 17 marca 1912. 
  17. ↑ a b c Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 77.
  18. ↑ Kronika. Pogrzeb Wilhelminy Zaleskiej. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 12 z 24 marca 1912. 
  19. ↑ Podczas pogrzebu nad grobem W. Zaleskiej przemawiał prof. gimnazjalny Józef Mackiewicz, przyjaciel jej syna, Juliusza. Por. Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 13 z 31 marca 1912. 
  20. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 12 z 24 marca 1912. 
  21. ↑ Jan Zaleski. Biografie. Juliusz Adam Zaleski (1889–1940). „Przemyskie Zapiski Historyczne”. 12-13, s. 363, 2000-2002. Polskie Towarzystwo Historyczne. Oddział w Przemyślu. ISSN 0860-0317. 
  22. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1887. Lwów: 1887, s. 397.
  23. ↑ Korespondencye. Sanok. „Czystość”, s. 221, Nr 14 z 3 kwietnia 1909. 
  24. ↑ Odpowiedź na ankietę etyczną. „Czystość”, s. 424-425, Nr 27 z 3 lipca 1909. 
  25. ↑ Antonina Rutkowska. Wiec przeciwalkoholowy w Sanoku. „Wyzwolenie”, s. 10, Nr 1 z 1912. 
  26. ↑ Kronika. Zarząd sanockiego oddziału „Eleuteryi – Wyzwolenia”. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 4, Nr 42 z 20 października 1912. 
  27. ↑ Kronika. Odczyt. „Gazeta Sanocka”, s. 3, Nr 146 z 14 października 1906. 
  28. ↑ Kronika. Piszą nam z Sanoka. „Echo Przemyskie”, s. 3, Nr 25 z 26 marca 1908. 
  29. ↑ Doroczne zebrania Tow. Wincentego à Paulo. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 32 z 4 grudnia 1910. 
  30. ↑ Kronika. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 12 z 16 marca 1913. 
  31. ↑ a b Pamiętnik ↓, s. 173.
  32. ↑ Sprawozdanie C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1887. Sanok: Fundusz Naukowy, 1887, s. 15.
  33. ↑ Pamiętnik ↓, s. 49.
  34. ↑ Zabytki w Sanoku. interia.pl. [dostęp 2013-07-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-03)]. (pol.).
  35. ↑ Zabytki, muzea i ciekawostki miasta. sanok.pl. [dostęp 2013-07-30]. (pol.).
  36. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 1, s. 4, 6 stycznia 1895. 
  37. ↑ Wiadomości bieżące. „Przegląd Lekarski”. Nr 4, s. 61, 26 stycznia 1895. 
  38. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1887. Lwów: 1887, s. 444.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1888. Lwów: 1888, s. 444.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1889. Lwów: 1889, s. 515.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1890. Lwów: 1890, s. 515.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1891. Lwów: 1891, s. 515.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1892. Lwów: 1892, s. 515.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1893. Lwów: 1893, s. 515.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1894. Lwów: 1894, s. 517.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 517.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1896. Lwów: 1896, s. 518.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1897. Lwów: 1897, s. 518.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1898. Lwów: 1898, s. 629.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1899. Lwów: 1899, s. 629.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: 1900, s. 629.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 630.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 696.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 696.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 696.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 696.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 741.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1907. Lwów: 1907, s. 741.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: 1908, s. 741.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: 1909, s. 836.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1910. Lwów: 1910, s. 836.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: 1911, s. 912.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1912. Lwów: 1912, s. 902.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1913. Lwów: 1913, s. 935.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 947.
  39. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1888. Lwów: 1888, s. 65.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1889. Lwów: 1889, s. 67.
  40. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1890. Lwów: 1890, s. 67.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1891. Lwów: 1891, s. 67.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1892. Lwów: 1892, s. 67.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1893. Lwów: 1893, s. 67.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1894. Lwów: 1894, s. 67.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1895. Lwów: 1895, s. 67.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1896. Lwów: 1896, s. 67.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1897. Lwów: 1897, s. 67.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1898. Lwów: 1898, s. 71.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1899. Lwów: 1899, s. 70.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1900. Lwów: 1900, s. 102.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1901. Lwów: 1901, s. 102.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1902. Lwów: 1902, s. 107.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1903. Lwów: 1903, s. 107.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1904. Lwów: 1904, s. 107.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1905. Lwów: 1905, s. 107.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1906. Lwów: 1906, s. 123.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1907. Lwów: 1907, s. 123.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1908. Lwów: 1908, s. 123.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1909. Lwów: 1909, s. 137.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1910. Lwów: 1910, s. 137.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: 1911, s. 141.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1912. Lwów: 1912, s. 139.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1913. Lwów: 1913, s. 142.
    •Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1914. Lwów: 1914, s. 143.
  41. ↑ Kronika. „Nowa Reforma”. Nr 119, s. 3, 26 maja 1888. 
  42. ↑ Czy ubiją interes?. „Gazeta Sanocka”. Nr 4, s. 2, 24 stycznia 1904. 
  43. ↑ VII. Wiadomości zawodowe i ogólno-lekarskie. „Przegląd Lekarski”. Nr 10, s. 155, 5 marca 1904. 
  44. ↑ Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1893 (rocznik II). Lwów: 1893, s. 32.
    •Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1894 (rocznik III). Lwów: 1894, s. 42.
    •Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1895 (rocznik IV). Lwów: 1895, s. 74.
    •Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1896 (rocznik V). Lwów: 1896, s. 88.
    •Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1897 (rocznik VI). Lwów: 1897, s. 93.
    •Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1898 (rocznik VII). Lwów: 1898, s. 91.
    •Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1899 (rocznik VIII). Lwów: 1899, s. 34.
    •Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1900 (rocznik IX). Lwów: 1900, s. 51.
    •Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1901 (rocznik X). Lwów: 1901, s. 59.
    •Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1902 (rocznik XI). Lwów: 1902, s. 58.
    •Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1903 (rocznik XII). Lwów: 1903, s. 90.
    •Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1904 (rocznik XIII). Lwów: 1904, s. 90.
    •Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1905 (rocznik XIV). Lwów: 1905, s. 90.
    •Kalendarz Asekuracyjno-Ekonomiczny na rok 1906 (rocznik XV). Lwów: 1906, s. 122.
  45. ↑ Sekcya Sanocka Tow. Lekarskiego galicyjskiego. „Przegląd Lekarski”. Nt 50, s. 736, 13 grudnia 1902. 
  46. ↑ Wiadomości bieżące. Z Towarzystwa Lekarzy Galicyjskich. „Przegląd Lekarski”, s. 479, Nr 29 z 20 lipca 1912. 
  47. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 87, s. 4, 27 sierpnia 1905. 
  48. ↑ Wiadomości zawodowe i ogólno-lekarskie. „Przegląd Lekarski”. Nr 40, s. 3 października 1908, 515. 
  49. ↑ Wiadomości bieżące. „Przegląd Lekarski”, s. 326, 357, Nr 17 z 27 kwietnia 1912. 
  50. ↑ Komisja zdrowotna z ramienia Rady Powiatowej. „Gazeta Sanocka”, s. 2, Nr 92 z 1 października 1905. 
  51. ↑ a b c d e f g h i j k l m Biogram ↓, s. 201.
  52. ↑ Przedwojenne organizacje wojskowe w Sanoku. W: Jednodniówka wydana z racji jubileuszu 25-lecia istnienia i działalności Związku Strzeleckiego na terenie Sanoka i ziemi sanockiej 1908–1933. Sanok: 21 maja 1933, s. 33.
  53. ↑ Poświęcenie sztandaru Drużyn Bartoszowych chorągwi sanockiej. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, Nr 24 z 8 czerwca 1913. 
  54. ↑ Alojzy Zielecki. Polski ruch niepodległościowy w Sanoku i regionie na tle wydarzeń krajowych przełomu XIX i XX wieku. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 205, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  55. ↑ Biogram ↓, s. 200, po 225.
  56. ↑ Edward Zając, Szpital Powszechny w Sanoku, Szpital Specjalistyczny w Sanoku, s. 43 [dostęp 2016-04-26].
  57. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 133.
  58. ↑ Alojzy Zielecki, Struktury organizacyjne miasta, Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 387.
  59. ↑ 95 lat temu rodziła się Polska. esanok.pl, 10 listopada 2013. [dostęp 2013-12-27].
  60. ↑ Wykaz firm handlowych, przemysłowych, rzemieślniczych i wolnych zawodów miasta Sanoka, Zagórza, Rymanowa, Mrzygłoda, Bukowska 1937/8. „Informator Chrześcijański”, s. 5, 1938. Krakowska Kongregacja Kupiecka. 
  61. ↑ Informator Powszechny Rzeczypospolitej Polskiej z Kalendarzem P. P. na Rok 1925. Warszawa: 1925, s. 361.
  62. ↑ Edward Zając, Szpital Powszechny w Sanoku, Szpital Specjalistyczny w Sanoku, s. 24 [dostęp 2016-04-26].
  63. ↑ Wojciech Sołtys: Dwuletnia Szkoła Handlowa – Gimnazjum Kupieckie (1925–1939). W: Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925–1995. Sanok: 1995, s. 17, 25. ISBN 83-903469-0-7.
  64. ↑ Księga pamiątkowa szkół ekonomicznych w Sanoku 1925–1995. Sanok: 1995, s. 310. ISBN 83-903469-0-7.
  65. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne, s. 573, 575, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  66. ↑ Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. R. 2. Warszawa / Lwów: 1926, s. 375.
  67. ↑ Wojciech Sołtys, Oświata i szkolnictwo, W epoce autonomii galicyjskiej, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 575.
  68. ↑ Maria Tarnawska. Z dziejów Miejskiego Prywatnego Seminarium Nauczycielskiego Żeńskiego w Sanoku w latach 1923–1934. „Rocznik Sanocki”. VII, s. 191, 1995. 
  69. ↑ Wybory do Rady Miejskiej. „Gazeta Sanocka”, s. 2, Mr 168 z 17 marca 1907. 
  70. ↑ Marta Szramowiat. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka okresu galicyjskiego. Główne zadania i działalność Rady Miejskiej w Sanoku. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 23, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  71. ↑ Alojzy Zielecki, W epoce autonomii Galicyjskiej / Sanok siedzibą organów państwowych i samorządowych / Struktury organizacyjne miasta, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 387.
  72. ↑ Po wyborach. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 1–2, Nr 34 z 18 grudnia 1910. 
  73. ↑ Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 75. ISBN 83-909787-8-4.
  74. ↑ Z Rady Miejskiej. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 2, Nr 26 z 30 czerwca 1912. 
  75. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 36, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  76. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 38, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  77. ↑ Edward Zając, Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym / Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 609.
  78. ↑ Alojzy Zielecki, Życie kulturalne / Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku / W epoce autonomii galicyjskiej, s. 458, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  79. ↑ Alojzy Zielecki. Polski ruch niepodległościowy w Sanoku i regionie na tle wydarzeń krajowych przełomu XIX i XX wieku. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 180, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  80. ↑ Alojzy Zielecki, Życie kulturalne / Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku / W epoce autonomii galicyjskiej, s. 465, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  81. ↑ Alkohol a wiedza. Odezwa lekarzy do społeczeństwa polskiego. „Rodzina i Szkoła”, s. 196, 13, 14, 15, 16 z lipca i sierpnia 1905. 
  82. ↑ Kronika Dyecezyi Przemyskiej. Sprawozdanie. „Kronika Dyecezyi Przemyskiej”. 6, s. 271, czerwiec 1914. 
  83. ↑ Marek Drwięga. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. Samorząd miejski Sanoka w latach 1918–1939. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, s. 80, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  84. ↑ Sprawozdanie Rady Zawiadowczej Towarzystwa Lekarzy Polskich we Lwowie za rok 1937. Spis członków. „Polska Gazeta Lekarska”, s. 1075, Nr 51 z 18 grudnia 1938. 
  85. ↑ Lista członków Lwowskiej Izby Lekarskiej według stanu z lipca 1931. „Dziennik Urzędowy Izb Lekarskich”, s. 332, Nr 9 z 1 września 1931. 
  86. ↑ Lista członków Lwowskiej Izby Lekarskiej uprawnionych do głosowania do Rady Izby w dniu 17 grudnia 1939 r.. „Dziennik Urzędowy Izb Lekarskich”, s. 19, Nr 8 z 1939. 
  87. ↑ Edward Zając. Sanocki sokolnik. „Tygodnik Sanocki”. Nr 4 (585), s. 6, 24 stycznia 2003. 
  88. ↑ Alojzy Zielecki, W epoce autonomii Galicyjskiej / Sanok siedzibą organów państwowych i samorządowych / Struktury organizacyjne miasta, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 389.
  89. ↑ Edward Zając, Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym / Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 603.
  90. ↑ a b c Kronika. „Gazeta Przemyska”, s. 3, Nr 38 z 13 czerwca 1889. 
  91. ↑ a b Kronika. „Gazeta Przemyska”, s. 3, Nr 10 z 1 lutego 1891. 
  92. ↑ Lista członków z dniem 31 grudnia 1899. W: Sprawozdanie Wydziału Polskiego Towarz. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1899. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1900, s. 13.
  93. ↑ Towarzystwo gimnastyczne „Sokół” w Sanoku. W: Księga pamiątkowa ku uczczeniu dwudziestej piątej rocznicy założenia Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” we Lwowie. Lwów: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1892, s. 125-127.
  94. ↑ Członkowie TG „Sokół” w Sanoku 1889–1946. sokolsanok.pl, 29 listopada 2009. [dostęp 2014-03-12].
  95. ↑ Bronisław Filipczak, Wojciech Sołtys. Ze wspomnień (napisał Wojciech Sołtys). „Rocznik Sanocki”. I, s. 215, 1963. Wydawnictwo Literackie. 
  96. ↑ Sprawy Związku polskich gimnastycznych Towarzystw sokolich w Austrii. Sanok. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””, s. 6, Nr 19 z 1899. 
  97. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 3, Nr 169 z 24 marca 1907. 
  98. ↑ Lista członków z dniem 31 grudnia 1899. W: Sprawozdanie Wydziału Polskiego Towarz. Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku za rok administracyjny 1899. Sanok: Polskie Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół”, 1900, s. 15.
  99. ↑ Kronika. „Sokół” sanocki. „Gazeta Przemyska”, s. 3, Nr 103 z 22 grudnia 1892. 
  100. ↑ Alojzy Zielecki, Życie kulturalne / Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku / W epoce autonomii galicyjskiej, s. 460, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  101. ↑ Alojzy Zielecki, Życie kulturalne / Społeczeństwo Sanoka u progu XX wieku / W epoce autonomii galicyjskiej, s. 461, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  102. ↑ Działalność patriotyczna TG „Sokół” w Sanoku. sokolsanok.pl, 7 grudnia 2009. [dostęp 2015-04-05].
  103. ↑ Sztandar. sokolsanok.pl. [dostęp 2015-06-16].
  104. ↑ Biogram ↓, s. 200, 202.
  105. ↑ Sprawozdanie Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego z czwartego roku jej istnienia, tj. 1888–1889 złożone przez zarząd na walnem zgromadzeniu 14 grudnia 1889. s. 7.
  106. ↑ Sprawozdanie Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego z ósmego roku jej istnienia tj. 1893 złożone przez zarząd na walnem zgromadzeniu dnia 17 marca 1894. s. 11.
  107. ↑ Sprawozdanie Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego z dziewiątego roku jej istnienia tj. 1894 złożone przez zarząd na walnem zgromadzeniu dnia 4 maja 1895. s. 9.
  108. ↑ Sprawozdanie Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego z dziesiątego roku jej istnienia tj. 1895 złożone przez zarząd na walnem zgromadzeniu dnia 14 marca 1896. s. 10.
  109. ↑ Sprawozdanie Macierzy Szkolnej dla Księstwa Cieszyńskiego za czas od 31 stycznia do 15 września 1897 (dwunasty rok istnienia) złożone przez zarząd na walnem zgromadzeniu dnia 18 grudnia 1897. s. 9.
  110. ↑ Sprawozdanie z działalności „Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego” w Cieszynie za czas od 16 września 1906 do 31 grudnia 1907 – 22 rok istnienia. Cieszyn: 1907, s. 21.
  111. ↑ XXVI Sprawozdanie Macierzy Szkolnej Ks. Cieszyńskiego za rok 1911. Cieszyn: 1912, s. 50.
  112. ↑ Piętnaste sprawozdanie roczne z czynności Krajowego Stowarz. Czerwonego Krzyża mężczyzn i dam w Galicyi za rok 1894. Lwów: 1895, s. 75.
  113. ↑ Sprawozdanie Zarządu Głównego T. S. L. z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1924. Kraków: 1925, s. 79.
  114. ↑ Sprawozdanie Zarządu Głównego T. S. L. z działalności Towarzystwa Szkoły Ludowej za rok 1924. Kraków: 1925, s. 79.
  115. ↑ Edward Zając, Organizacje o charakterze gospodarczym, społecznym, kulturalnym i sportowym / Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 598.
  116. ↑ Wykaz datków zebranych na gimnazyum polskie w Cieszynie. „Miesięcznik Towarzystwa Szkoły Ludowej”, s. 140, Nr 12 z 1903. 
  117. ↑ a b c d e f Biogram ↓, s. 202.
  118. ↑ Kronika. Towarzystwo dla upiększania miasta. „Gazeta Sanocka”, s. 3, Nr 21 z 22 maja 1904. 
  119. ↑ Kronika. Tow. dla Upiększ. m. Sanoka. „Gazeta Sanocka”, s. 3, Nr 65 z 26 marca 1905. 
  120. ↑ Kronika. Walne Zgr. Tow. Upiększ. miasta. „Gazeta Sanocka”, s. 3, Nr 129 z 17 czerwca 1906. 
  121. ↑ Korespondencja. „Krakowski Miesięcznik Artystyczny”, s. 47, Nr 4 z 1 maja 1911. 
  122. ↑ Kronika. Tow. Upiększ. m. Sanoka. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 24 z 11 czerwca 1911. 
  123. ↑ Zbigniew Koziarz. Towarzystwo Rozwoju i Upiększania Miasta Sanoka (1904–1994). „Rocznik Sanocki”. VII, s. 10, 1995. ISSN 0557-2096. 
  124. ↑ Wiadomości bieżące. Pomnik Grzegorza z Sanoka. „Gazeta Samborska”, s. 2, Nr 33 z 16 sierpnia 1908. 
  125. ↑ Kronika. Towarzystwo upiększenia miasta. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 4, Nr 3 z 15 maja 1910. 
  126. ↑ T. U. M. S.. „Tygodnik Ziemi Sanockiej”, s. 3, Nr 26 z 30 czerwca 1912. 
  127. ↑ Sprawozdanie Wydziału Tow. Upiększania Miasta Sanoka. „Miesięcznik Artystyczny”, s. 67, Nr 7 z 1912. 
  128. ↑ Kronika krajowa. Z ruchu wyborczego. „Słowo Polskie”, s. 4, Nr 391 z 23 sierpnia 1900. 
  129. ↑ Krajowy Zjazd Strażacki. „Słowo Polskie”, s. 3, Nr 353 z 28 lipca 1904. 
  130. ↑ Kronika. Powszechne wykłady uniwersyteckie w Sanoku. „Gazeta Sanocka”, s. 3, Nr 45 z 6 listopada 1904. 
  131. ↑ Kronika. Z życia młodzieży. „Gazeta Sanocka”, s. 3, Nr 55 z 15 stycznia 1905. 
  132. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej za rok 1909. Lwów: Towarzystwo dla Popierania Nauki Polskiej (Lwów), 1909, s. 37.
  133. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej za rok 1910. Lwów: 1911, s. 35.
  134. ↑ Sprawozdanie Wydziału Towarzystwa dla Popierania Nauki Polskiej za rok 1911. Lwów: 1912, s. 61.
  135. ↑ Towarz. Pszczelniczo-Ogrodnicze. „Gazeta Sanocka”, s. 2, Nr 121 z 22 kwietnia 1906. 
  136. ↑ Jan Rajchel: Powojenny oddział Z. S. w Sanoku. W: Jednodniówka wydana z racji jubileuszu 25-lecia istnienia i działalności Związku Strzeleckiego na terenie Sanoka i ziemi sanockiej 1908–1933. Sanok: 21 maja 1933, s. 13.
  137. ↑ Działalność kulturalna. sokolsanok.pl, 2009-08-13. [dostęp 2015-08-16].
  138. ↑ Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku 1923–1934. Jednodniówka. Sanok: Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku, 1934, s. 18, 34.
  139. ↑ Kronika. Koło przyjaciół harcerstwa w Sanoku. „Ziemia Sanocka”. 14, s. 3, 1 czerwca 1919. 
  140. ↑ Czesław Mazurczak: Harcerstwo Sanockie 1910–1949. Kraków: Harcerska Oficyna Wydawnicza, 1990, s. 34, 59.
  141. ↑ Księga pamiątkowa kas oszczędności w Małopolsce wydana z powodu 25-lecia istnienia Związku Polskich Kas Oszczędności we Lwowie. O działalności należących do Związku Małopolskich i dwóch śląskich (Bielsko i Cieszyn) kas oszczędności. Lwów: 1927, s. 86.
  142. ↑ Jerzy Kapłon: Zarys historii Oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Sanoku. cotg.pttk.pl. [dostęp 2005-07-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-05)].
  143. ↑ Starostwo powiatowe w Sanoku. Stowarzyszenia i związki 1930–1939 (zespół 23, sygn. 17, nr mikr. 160760). Archiwum Państwowe w Przemyślu, s. 357.
  144. ↑ Jan Ciałowicz: Przed półwieczem (wspomnienia i refleksje). W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 201.
  145. ↑ Dziadziu Zaleski. W: Stefan Stefański: Kartki niedawnej przeszłości Sanoka. 1993, s. 50.
  146. ↑ Stefan Stefański: Cmentarze sanockie. Sanok: Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze. Oddział w Sanoku, 1991, s. 21.
  147. ↑ Stefan Stefański: Kartki z przeszłości Sanoka. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej w Sanoku, 2005, s. 27. ISBN 83-919470-9-2.
  148. ↑ Spacer po cmentarzu przy ul. Rymanowskiej. zymon.com.pl. [dostęp 2014-05-17].
  149. ↑ Księga chrztów 1882–1892. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 160 (poz. 205).
  150. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1898/1899 (zespół 7, sygn. 24). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 49.
  151. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1906/1907 (zespół 7, sygn. 42). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 548.
  152. ↑ Księga chrztów 1892–1898. Parafia rzymskokatolicka w Sanoku, s. 173 (poz. 75).
  153. ↑ Maria Hanus. cmentarzsanok.zetohosting.pl. [dostęp 2021-10-20].
  154. ↑ Księga Zmarłych 1904–1934 Sanok. T. J. Sanok: Parafia Przemienienia Pańskiego w Sanoku, s. 30 (poz. 73).
  155. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”. Nr 125, s. 3, 27 maja 1906. 
  156. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 78.
  157. ↑ Wojciech Sołtys, Oświata i szkolnictwo / W epoce autonomii galicyjskiej, s. 439, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  158. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2012-04-02]. (pol.).
  159. ↑ Paweł Kosina, Helena Kosinówna. Rodzina i sanoccy Przyjaciele, Sanok 2006, s. 58.
  160. ↑ Jan Z. Zaleski. Losy Karola Wilhelma Zaleskiego (1890–1969) podczas I wojny światowej. „Rocznik Sanocki”. IX, s. 347–363, 2006. Towarzystwo Przyjaciół Sanoka i Ziemi Sanockiej. ISSN 0557-2096. 
  161. ↑ Wojciech Sołtys, Pierwsze miesiące wolności / Życie gospodarcze społeczne i polityczne / Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, s. 505, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  162. ↑ Działalność patriotyczna TG „Sokół” w Sanoku. sokolsanok.pl, 2009-12-07. [dostęp 2013-07-30]. (pol.).
  163. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 81.
  164. ↑ Alojzy Zielecki, Rozwój ruchu niepodległościowego / W epoce autonomii galicyjskiej, s. 474, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  165. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 207.
  166. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 82.
  167. ↑ Edward Zając, Szpital Powszechny w Sanoku, Szpital Specjalistyczny w Sanoku, s. 25 [dostęp 2016-04-26].
  168. ↑ Edward Zając, Środowisko kulturalne / Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 623.
  169. ↑ Kronika. „Rodziny i Szkoły”. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 165 z 21 lipca 1896. 
  170. ↑ Biogram ↓, s. 201, 202.
  171. ↑ Zapiski literackie i artystyczne. „Głos Rzeszowski”, s. 3, Nr 17 z 26 kwietnia 1903. 
  172. ↑ Z piśmiennictwa. „Głos Rzeszowski”, s. 5, Nr 50 z 8 grudnia 1912. 
  173. ↑ Dr. Karol Zaleski. Rok 1918. „Jednodniówka na pamiątkę poświęcenia Domu Ludowego”, s. 9, 11 września 1927. 
  174. ↑ Biogram ↓, s. 224.
  175. ↑ Wojciech Sołtys, Pierwsze miesiące wolności / Życie gospodarcze, społeczne i polityczne / Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, s. 501, 500, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  176. ↑ Wojciech Sołtys, Zaludnienie, stosunki narodowościowe, wyznaniowe i zdrowotne / Życie gospodarcze, społeczne i polityczne / Pomiędzy wojnami światowymi 1918–1939, s. 542, [w:] Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995.
  177. ↑ Sanok – bibliografia. biblioteka.sanok.pl. [dostęp 2013-07-30]. (pol.).
  178. ↑ Pamiętnik ↓, s. Wstęp, 224.
  179. ↑ Edward Zając, Szkice z dziejów Sanoka, Sanok 1998, s. 87.
  180. ↑ Dziadziu Zaleski. W: Stefan Stefański: Kartki niedawnej przeszłości Sanoka. 1993, s. 51.
  181. ↑ Wykaz nazw ulic miasta Sanoka. sanok.pl, 13 stycznia 2012. [dostęp 2014-05-10].
  182. ↑ Pozostała pamięć. „Tygodnik Sanocki”. Nr 34 (250), s. 1, 23 sierpnia 1996. 
  183. ↑ Stefan Stefański. Wrócił na rodzinną ziemię. „Tygodnik Sanocki”, s. 6, Nr 35 (251) z 30 sierpnia 1996. 
  184. ↑ Czy Machulski sfilmuje „Kurs do Genewy”?. nowiny24.pl. [dostęp 2013-09-02]. (pol.).
  185. ↑ „Złoty Wilk” Bartłomieja Rychtera. Sanok trafił na karty powieści. nowiny24.pl, 2009-12-14. [dostęp 2013-09-02]. (pol.).
  186. ↑ Sprawozdanie 130-lecie Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku. sokolsanok.pl, 2019. [dostęp 2019-08-04].
  187. ↑ 130 lat sanockiego „Sokoła” 1889–2019. Druhowie zasłużeni dla „Sokoła” i Sanoka. sokolsanok.pl. [dostęp 2019-08-04]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-04)].
  188. ↑ M.P. z 1928 r. nr 111, poz. 176 „za zasługi na polu pracy filantropijnej i zawodowej”

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Zaleski house Sanok winter 2012.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dom Zaleskich zima 2012
Zaleski family of Sanok.jpg
Rodzina Zaleskich w Sanoku (1906-1912 - na zdjęciu brak jest córki Zofii, żyjącej w latach 1903-1906, natomiast jest na zdjęciu Wilhelmina Zaleska, zm. 1912).
Karol Zaleski Street in Sanok view from west.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ulica Karola Zaleskiego w Sanoku.
Grave of Władysław Józef Zaleski with national colors decorated (2020)b.jpg
Autor: Lowdown, Licencja: CC BY-SA 3.0
Uroczystości 100. rocznicy Bitwy Warszawskiej (1920-2020) w Sanoku. Grób uczestnika bitwy polsko-bolszewickiej, płk. Władysława Józefa Zaleskiego, udekorowany barwami narodowymi.
Zaleski family in Sanok (-1918).jpg
Rodzina Zaleskich w Sanoku (ok. 1912-1918).
Croce di merito della Croce Rossa (Austria).png
Autor: Arturolorioli, Licencja: CC0
Odznaka Honorowa Czerwonego Krzyża (Austria)
POL Brązowa Honorowa Odznaka PCK BAR.png
Baretka Brązowej Honorowej Odznaki PCK
Karol Zaleski (1856-1941).JPG
Karol Zaleski (1856-1941)