Karol Zechenter
Karol Gustaw Zechenter - (ur. 4 marca 1824 r. w Bańskiej Bystrzycy, zm. 20 sierpnia 1908 r. w Kremnicy) - lekarz z wykształcenia, popularyzator nauki, przyrodnik i mineralog. W II połowie XIX w. był popularnym słowackim pisarzem, prozaikiem i klasykiem słowackiego humoru. Używał pseudonimu Laskomerski.
Życiorys
Ojciec Gustawa, Ignac Zechenter, urodzony również w Bańskiej Bystrzycy w 1772 roku, służył w wojsku austriackim, potem ukończył studia w Bańskiej Bystrzycy i został dyrektorem huty w Ponicach. W 1807 roku, będąc urzędnikiem górniczym w Moštenicy, ożenił się z Katarzyną Aschner (urodzoną w 1784 r. w Kremnicy), która pochodziła ze słowackiej rodziny nauczycieli. Ojciec Gustawa zmarł w 1842 r., a matka w 1863.
Gustaw był najmłodszym z rodzeństwa. Ukończył 6 letnie gimnazjum, po czym rozpoczął studia filozoficzne w Vácu, a następnie w Peszcie. Po śmierci ojca, matka przeniosła się do Radoboja w Chorwacji, gdzie żyła siostra Ignaca, Stefania z mężem Karolem Roesnerem. Ten umożliwił Gustawowi Zechenterowi dalsze studia medycyny w Wiedniu, w czasie których utrzymywał się dając lekcje.
W 1848 roku wybrał się do siostry do Radoboja, gdzie poznał się z wiedeńskim botanikiem i paleontologiem prof. Ungerem, który rozbudził jego zainteresowania tymi dziedzinami wiedzy. W czasie rewolucji w 1848 r. wykorzystał swoje medyczne wiadomości przy opatrywaniu rannych, a następnie zaprzyjaźnił się z rewolucjonistami Lajosa Kossutha. Został członkiem legionu akademickiego, a w końcu jego porucznikiem. Brał udział w bitwach pod Budatinem i przy odsieczy pod Komarnem.
Po rewolucji powrócił do Wiednia, by ukończyć studia. 25 lutego 1850 r. otrzymał tytuł doktora medycyny. 23 lipca 1850 r. został lekarzem okręgowym w Bańskiej Bystrzycy. W maju 1856 roku ożenił się z dwudziestoletnią Marią Szakmayerową, z którą rozszedł się po roku. Przyjaciel Jan Čipka poznał go w maju 1857 roku z Emilią Grozerową (urodzoną w 1835 r.), w Bańskiej Bystrzycy, z którą wziął ślub 14 lutego 1858 r. Zamieszkali w Kremnicy, gdzie urodziło się im czworo dzieci: Bertika (26 lutego 1859 r.), Mariška (1861 r.), Olga (1862 r.) i Gustlik (1867 r.). Po śmierci żony zmarłej na tyfus w 1872 r., ożenił się ponownie z Emilą Kereszfalvy, która kształciła się w Nowym Sączu.
Gustaw miał liczne powiązania z Polską i polskością. Utrzymywał też liczne kontakty z rodziną Zechenterów mieszkającą w Polsce (w Galicji).
W Bańskiej Bystrzycy znajduje się jego obelisk z tablicą. Podobne tablice pamiątkowe znajdują się na domu w którym się urodził w Bańskiej Bystrzycy i na domu, w którym mieszkał i zmarł.
Dorobek pisarski
W II połowie XIX w. był popularnym pisarzem słowackim i klasykiem słowackiego humoru. Większość dzieł wydawał pod pseudonimem Laskomerski (Laskomerský). Publikował liczne artykuły w wiedeńskich aktualnościach, w czasie rewolucji 1848 r., a następnie liczne powieści i humoreski, z których najbardziej znane są:
- Lipowanska maša rozprawa o życiu słowackiego ludu z 1874 r.,
- Usmevy nad zivotom,
- Lietavice, (kilka wydań, ostatnie w 1950 r.),
- dramat Komedia bez zaľubenia : alebo: Oklamaný klamar,
- Stary zaľubeniec i inne.
Napisał też pamiętniki z podróży do Chorwacji, do Bombaju, Aten, Carogrodu, do Włoch i z Tatr.
Najlepsze jego dzieła powstały w latach 70. XIX w.:
- Sozberaně żarty a rozmary, 1877 r. (drugie wydanie w 1907 r., a trzecie w 1922 r.)
- Vlastný životopis jest źródłem historii rozwoju kultury i społeczeństwa Słowacji.
Swoje felietony, które sam określał jako humoreski, drukowane były w wyd. Orol. Szczegółowy wykaz wszystkich kilkudziesięciu jego dzieł zestawiony jest w Slovenskim Biograficzeskym Slovniku (Matica Slovenska Martin 1994 r.).
Jego Geologický opis elazničnej čiary od Jalnej po Štubňu zawiera opisy kilku słowackich jaskiń z geologicznego punktu widzenia. Na mapie geologicznej okolic Czeremoszu i Wielkiej Fatry określił starsze warstwy wulkaniczne Kremnickiego przedgórza.
Był popularyzatorem nauki i założycielem organizacji "Matica slovenská", której podarował jej swoją kolekcję historii naturalnej.
Bibliografia
- Halaša. A.: Bibliografia G.K.Zechentera-Laskomerskëho
- Dr. L. Ivan - J.M. Nový: G.K.Zechenter, wyd. Vydatvelstwo Osveta Martin, 1955.
- Meleková M.: Gustáv K. Zechenter-Laskomerský, Banská Bystrica 1983.
- Slovensky Biograficky Slovnik, wyd. Matica Slovenska Martin 1994.
- Soupis Československe Literatury (za lěta 1801 - 1925), wyd. Svaz Knihkupcu Cz-Slov Republiki v Praze, 1988.