Karolina Sobańska

Karolina Sobańska

Karolina Rozalia Tekla Sobańska
herb Krzywda
hrabina
Rodzina	Rzewuscy herbu Krzywda
Data i miejsce urodzenia	25 grudnia 1795 Pohrebyszcze
Data i miejsce śmierci	21 lipca 1885 Paryż
Ojciec	Adam Wawrzyniec Rzewuski herbu Krzywda
Matka	Justyna Rdułtowska herbu Drogosław
Mąż	Hieronim Sobański Stefan Cerkovic Jules Lacroix

Karolina Rozalia Tekla Sobańska z domu Rzewuska (ur. 25 grudnia 1795 w Pohrebyszczu, zm. 21 lipca 1885 w Paryżu^[1]) – polska hrabina, agentka rosyjskiej policji carskiej, kochanka Aleksandra Puszkina i Adama Mickiewicza, szwagierka Honoré de Balzaca.

Życiorys

Karolina Rzewuska urodziła się magnackiej polskiej rodzinie Rzewuskich, którzy żyli pod zaborem rosyjskim. Była córką Adama Wawrzyńca Rzewuskiego, byłego polskiego posła, a następnie rosyjskiego senatora, a jej rodzeństwem byli Ewelina Hańska, Adam, generał rosyjski i Henryk, powieściopisarz, autor Pamiątek Soplicy. Była bratanicą jednego z przywódców konfederackiej targowickiej Seweryna Rzewuskiego. Rodzina Rzewuskich posiadała tytuł hrabiowski w Imperium Rosyjskim.

Po zakończeniu edukacji w Wiedniu Karolina wyszła za mąż za starszego od niej Hieronima Sobańskiego, ziemianina prowadzącego interesy w Odessie, choć spędzającego dużo czasu poza miastem. W 1818 poznała generała Iwana Osipowicza de Witte vel. Jana de Witte, wsławionego później okrucieństwem i bezwzględnością wobec powstańców listopadowych, który został jej kochankiem.

Portret Sobańskiej autorstwa Puszkina

Uczestniczyła w życiu towarzyskim miasta, a w 1823 w towarzyskim kręgu znalazł się zesłany tu Aleksander Puszkin. Puszkinowi udało się rozkochać w sobie Sobańską, ale także żonę hrabiego Michaiła Woroncowa, gubernatora Odessy, za co Puszkin został wkrótce wydalony z miasta.

Następnym znanym zesłańcem, który znalazł się w otoczeniu Witta i Sobańskiej był Adam Mickiewicz. Prawdopodobnie z inspiracji Witta, który zlecił Sobańskiej inwigilacje poety, doszło do romansu Mickiewicza z Karoliną, choć wbrew oczekiwaniom generała znajomość przerodziła się w przyjaźń. Sobańska znana była jako zdrajczyni, lecz przyjmowana była na odeskich salonach z rezerwą i strachem, albowiem jeden jej raport mógł zadecydować o karierze^[2]. Do niektórych domów jednak wstępu nie miała jak na przykład do odeskiej rezydencji Olgi Potockiej. Pomiędzy 19 sierpnia a 27 października 1825 Mickiewicz i Sobańscy uczestniczyli w wyprawie gen. Witta na Krym, który to stał się inspiracją do Sonetów krymskich, zadedykowanych „towarzyszom podróży krymskiej”, a opublikowanych w 1826 wraz z miłosnymi Sonetami odeskimi adresowanymi do D. D., za którymi to inicjałami kryła się najprawdopodobniej Karolina^[3][4].

Po powrocie Woroncew załatwił Mickiewiczowi przeniesienie do Moskwy, lecz jego wyjazd zbiegł się ze śmiercią cara Aleksandra I i powstaniem dekabrystów. W 1829 Mickiewicz prawdopodobnie dzięki niej opuścił Rosję i udał się do Niemiec na pokładzie angielskiego parowca. W tym czasie Sobańska miała swój udział w dekonspiracji spisku dekabrystów.

Po wybuchu powstania listopadowego w Polsce generał Witt mianowany został wojennym gubernatorem Warszawy, a wraz z nim jesienią 1831 do Warszawy przybyła właśnie owdowiała Karolina Sobańska. Chcąc zdobyć zaufanie Polaków, Witt posłużył się Sobańską w roli „anioła opatrzności”, jakoby za jej wstawiennictwem wypuszczając przesłuchiwanych na wolność^[2]. Następnie wysłał ją do Drezna z zadaniem przeniknięcia do kierownictwa polskich działaczy niepodległościowych w Saksonii. Udało jej się zdobyć zaufanie emigrantów i przekazywać cenne informacje do Moskwy.

Pomimo tych zasług car Mikołaj I nie dowierzał lojalności Rzewuskiej, co przekazał listownie Wittowi. W 1836 Witt pozbył się swojej kochanki, ta zaś z rozpaczy wyszła za mąż za Stefana Cerkovicia, Serba, byłego współpracownika Witta i oficera armii rosyjskiej, który zasłynął z okrucieństwa w czasie tłumienia powstania listopadowego w Warszawie. Niedługo potem Cerkovic zmarł, a Karolina przeniosła się do Paryża i wyszła za mąż za tłumacza dzieł Szekspira na francuski Jules’a Lacroix.

W 1850 do Paryża przybyła siostra Karoliny, Ewelina (jako żona Honoré de Balzaca, ślub wzięli w Berdyczowie, 14 marca 1850, pięć miesięcy przed jego śmiercią). Po śmierci pisarza Ewelina została z długami męża, które to dzięki Karolinie udało się jej w końcu spłacić. Po śmierci Balzaca Karolina zrezygnowała z intryg politycznych.

Władysław, syn Adama Mickiewicza, spalił wszystkie jego listy do Sobańskiej, nieznane są szczegóły ich wieloletniej znajomości.

Przypisy

Bibliografia

• John William Wilkinson. Karolina Rzewuska. „Tygodnik Forum”, 2003.