Karosta

Ruiny maneżu (k. XIX w.)

Karosta (z łot. Kara osta - port wojenny) – dzielnica Lipawy, wzniesiona od podstaw jako port wojenny w końcu XIX w. W latach 1944–1994 była to zamknięta baza Floty Bałtyckiej ZSRR. Zajmuje jedną trzecią powierzchni Lipawy.

Historia

Budowa portu wojennego i twierdzy na północ od ówczesnej Libawy rozpoczęła się w 1890 r. na mocy ukazu cara Aleksandra III^[1]. Jego syn i następca Mikołaj II nadał gotowemu portowi imię ojca^[1]. Główne prace przy budowie portu, miasteczka dla wojskowych oraz twierdzy z zespołem nadbrzeżnych fortów i baterii artyleryjskich trwało od 1893 do 1896 r. Głównym architektem portu wojennego był gen. Iwan McDonald^[2]. Port Aleksandra III został oddzielony od miasta specjalnie przekopanym kanałem^[2] i był całkowicie od niego niezależny. Posiadał własną elektrownię, kanalizację, na jego terenie znajdowały się, obok budynków wojskowych i mieszkalnych, także własne szkoły^[1]. W obrębie miasteczka wojskowego znalazło się również więzienie^[3]. Na teren portu doprowadzono kolej wąskotorową^[2]. W latach 1900–1903 r. zbudowany został natomiast sobór św. Mikołaja, nazwany morskim. Na jego poświęceniu obecny był car Mikołaj II^[4].

Forty na północnym wybrzeżu w Lipawie

W 1908 r. budowę fortów i baterii artyleryjskich na północ od portu i miasteczka wojskowego uznano za strategiczny błąd. Magazyny prochu, podziemne pomieszczenia i baterie artyleryjskie bez powodzenia próbowano wysadzić w powietrze, natomiast działa przetopiono lub przewieziono do twierdzy kowieńskiej^[2].

W okresie międzywojennym port należał do marynarki wojennej niepodległej Łotwy, wtedy też upowszechniła się łotewska nazwa całego obszaru^[1].

Dawne więzienie

Po wcieleniu Łotwy do ZSRR Karosta stała się bazą radzieckiej Floty Bałtyckiej i obszarem zamkniętym, niedostępnym także dla mieszkańców Lipawy^[1]. Zamieszkiwało go na stałe 20 tys. ludzi^[3]. Dawne carskie więzienie nadal pełniło pierwotną funkcję^[3].

Wojska radzieckie ostatecznie opuściły bazę w 1994 r. Dzielnica znacząco podupadła, szerzyła się w niej przestępczość^[3]. Dopiero po wejściu Łotwy do Unii Europejskiej Karosta została częściowo odnowiona, zyskała również pewną popularność wśród artystów^[3]. Dawne więzienie zaadaptowano na cele muzealne^[3].

Przypisy