Karpieńcokształtne

Karpieńcokształtne
Cyprinodontiformes[1]
Berg, 1940
Zagrzebka Rachowa (Nothobranchius rachovii)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Infragromada	doskonałokostne
Nadrząd	kolcopłetwe
Rząd	karpieńcokształtne
Synonimy
Microcyprini Regan, 1909

Karpieńcokształtne^[2], zębokarpiokształtne^[3], zębokarpie^[4] (Cyprinodontiformes) – rząd ryb promieniopłetwych (Actinopterygii), obejmujący ponad 1000 gatunków klasyfikowanych w rodzinach, które zestawiono w dwóch podrzędach:

• Aplocheiloidei
  • Aplocheilidae – szczupieńczykowate
  • Nothobranchiidae
  • Rivulidae – strumieniakowate
• Cyprinodontoidei
  • Anablepidae – czworookowate
  • Cyprinodontidae – karpieńcowate
  • Fundulidae
  • Goodeidae – żyworódkowate
  • Poeciliidae – piękniczkowate
  • Profundulidae
  • Valenciidae – walencjowate

Rodzina strumieniakowatych jest klasyfikowana przez niektórych biologów jako podrodzina Rivulinae – strumieniaki w rodzinie szczupieńczykowatych, a rodzaj Nothobranchius jest klasyfikowany w podrodzinie Aplocheilinae.

Karpieńcokształtne wyglądem przypominają karpiowate (Cyprinidae). Także ich ciała pokryte są łuskami cykloidalnymi, występuje jedna płetwa grzbietowa, a w płetwach brak jest promieni ciernistych. Różni je zamknięty pęcherz pławny i brak linii bocznej oraz różnice w budowie szkieletu. Karpieńcokształtne mają drobne uzębienie szczęk. Kość krucza nie występuje. Najmniejsze (Fluviphylax w rodzinie piękniczkowatych) mierzą około 2 cm długości.

Na rząd składają się dwie grupy ryb – jajorodne i żyworodne, przy czym żyworodność rozwinęła się niezależnie w kilku rodzinach. Wysuwalne szczęki ułatwiają zbieranie pokarmu z powierzchni wody. Dymorfizm płciowy u większości jest mocno zaznaczony, samce są zwykle znacznie mniejsze od samic, u gatunków o zapłodnieniu wewnętrznym mają gonopodium.

Występują na południu Ameryki Północnej, w Ameryce Środkowej, w tropikalnej strefie Ameryki Południowej, w Afryce, południowej Europie i Azji. Większość (prawie 1000 gatunków) zasiedla wody słodkie, część słonawe, a nieliczne tolerują wody słone. W zapisie kopalnym znane są od oligocenu.

Wykorzystywane są jako ryby akwariowe i zwierzęta laboratoryjne.

Zobacz też

• Ryby – wykaz rodzin

Przypisy

Bibliografia

• Mały słownik zoologiczny: ryby. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1976.
• Joseph S. Nelson: Fishes of the World. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7.
• G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Franciszek Staff (tłum.). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.