Kartezjanizm

Principia philosophiae, 1685

Kartezjanizm – zespół poglądów i nurt filozoficzny związany z filozofią Kartezjusza.

Pojęcie to używane jest w różnych znaczeniach:

  1. w ścisłym sensie oznacza filozofię René Descartes’a[1],
  2. w szerszym sensie również filozofię jego kontynuatorów[1].
  3. w najszerszym sensie oznacza jakąkolwiek filozofię, która nosi cechy charakterystyczne dla filozofii Kartezjusza.

Filozofia Kartezjusza

Kartezjanizm jako nurt filozoficzny

Kartezjanizm jako wyodrębniony nurt filozoficzny oznaczał nie tylko filozofię w ścisłym tego słowa sensie, lecz również uprawiane na modłę Kartezjusza matematykę i powstające przyrodnoznawstwo. Kartezjanizm rozwijał się w XVII i XVIII w. i był szczególnie popularny w Holandii (Henrik van Roy, Balthasar Bekker, Johannes de Raey, Abraham Heidanus) i Francji (Claude Cleseleir, Jacques Rohault, Pierre-Sylvain Régis, Antoine Legrand)[2]. W Niemczech kartezjanistami byli Johannes Clauberg i Elisabeth Simmern van Pallandt, nurt ten nie zdobył tam jednak szerokiego uznania[2]. Kartezjanizm był popularny wśród oratorian i jansenistów (Antoine Arnauld, Pierre Nicole).

Rozwinięciem kartezjanizmu jest okazjonalizm (Arnold Geulincx, Louis de La Forge, Géraud de Cordemoy, Nicolas Malebranche)[3]. Podobnie może być traktowana filozofia Barucha Spinozy[4].

Ku kartezjanizmowi skłaniali się też Marin Mersenne, Blaise Pascal, Pierre Poiret, Ehrenfried Walther von Tschirnhaus.

Kartezjanizm jako typ filozofii

Jako „kartezjanizm” określa się również te stanowiska filozoficzne, które mają cechy charakterystyczne dla filozofii Kartezjusza, w szczególności przyjmują dualizm psychofizyczny[5], lub też pogląd, że wiedza powinna opierać się na niepodważalnych podstawach (fundacjonalizm)[6].

Przypisy

  1. ↑ a b Brugger i Schöndorf 2008 ↓.
  2. ↑ a b Doney 2006 ↓, s. 55-56.
  3. ↑ Doney 2006 ↓, s. 58-59.
  4. ↑ Doney 2006 ↓, s. 54.
  5. ↑ Halder 2010 ↓.
  6. ↑ Hügli i Lübcke 2003 ↓.

Bibliografia

  • Cartesianismus, [w:] Walter Brugger, Harald Schöndorf, Philosophisches Wörterbuch, Freiburg i. Br.: Herder, 2008.
  • Willis Doney, Cartesianism, [w:] Donald M. Borchert (red.), Encyclopedia of Philosophy, t. II, Thomson Gale, 2006, s. 53-60, ISBN 0-02-866072-2.
  • Cartesianismus, [w:] Alois Halder, Philosophisches Wörterbuch, München: Verlag Karl Alber, 2010.
  • Cartesianismus, [w:] Anton Hügli, Poul Lübcke (red.), Philosophielexikon, Reinbek: Rowohlt Taschenbuch, 2003.

Media użyte na tej stronie

Principia philosophiae.tif
Principia philosophiae