Karwasz
Karwasz (z węgierskiego karwos, w jęz. perskim bazuband) – rodzaj płytowego zarękawia o łyżkowatej formie, pochodzenia wschodniego[1].
Karwasze mają postać liściastej, wypukłej płyty, tzw. łyżki, chroniącej przedramię od łokcia do nadgarstka. Często wyposażane były w łapcie (łapawicę), czyli rękawicę chroniącą dłoń, czasem w drugą płytę chroniącą wnętrze przedramienia, np. w karwaszach indyjskich[2]. Łapawice były z tkaniny, kryte z wierzchu kolczą plecionką[3]. Karwasze perskie miały od wnętrza z reguły jedno- lub dwuczęściową bransoletę, służącą do zapinania na ręce[4].
Karwasze (bazuband) pojawiają się w Persji w VIII w. jako płytowe wzmocnienie zbroi lamelkowej[5]. W późniejszych czasach służyły jako uzupełnienie zbroi kolczej lub innych zbroi miękkich, jak np. bechterów oraz zbroi typu „cztery lustra”[3]. W Indiach i Persji często stosowano jeden, prawy karwasz, ochronę lewego przedramienia pozostawiając tarczy[6].
W Polsce karwasze były częstym elementem zbroi kawalerii w XVII i XVIII w. Używali ich husarze do zbroi płytowych i miękkich (w tym karacen); karwasze husarskie są z reguły pozbawione rękawicy, prostsze w formie. Karwasze jazdy pancernej były często bardziej zdobione i zazwyczaj wyposażone w łapcie[1].
Indo-perski karwasz, z płytą ochraniającą wnętrze nadgarstka i tekstylną rękawicą; widoczna wyściółka
Para perskich karwaszy, z dwuczęściowymi bransoletami
Prosty, jednoczęściowy karwasz płytowej zbroi husarskiej, mocowany rzemieniami
Karwasz dwuczęściowy, rzuty z różnych stron
Przypisy
- ↑ a b Włodzimierz Kwaśniewicz: 1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1981, s. 73–74 (hasło Karwasz). ISBN 83-11-06559-4.
- ↑ Żygulski 1986 ↓, s. 110.
- ↑ a b Żygulski 1986 ↓, s. 31 i 78.
- ↑ Żygulski 1986 ↓, s. 78.
- ↑ Żygulski 1986 ↓, s. 62.
- ↑ Żygulski 1986 ↓, s. 78 i 110.
Bibliografia
- Zdzisław Żygulski: Broń wschodnia. Turcja, Persja, Indie, Japonia. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1986. ISBN 83-03-01484-6.
Media użyte na tej stronie
Autor: unknown, Licencja: CC0
Halvklotformig hjälmklocka av darnaskerat stål, försedd med en ca 135 mm hög spets, bestående av en konisk fort, balusterformig, förgylld mellandel och en 87 mm hög, fyrsidig spets med nertill skålade sidor. Mitt fram fäst en liten bygel och däri löpande, näsbärja, l: ca 220 mm, böjd och försedd med konturerade ändplattor, l: 42 mm, b: 37 mm. På vardera si dan av näsbärja nitat en snedställd plymhållare, bestående av en konturerad fästplatta av samma form som näsbärjans, l: 29 mm, b: 25 mm samt ett nedåt något avsmalnande rör, l: 31 mm, b: 8 mm. Samtliga plattor avslutade med en liljespets.
Dekor av påslaget guld. Längs nederkanten ett band, b: 34 mm sammansatt av åtta rektangulära fält med arabiska skrifttecken samt däremellan åtta kvadratiska fält med blomdekor, samtliga fält med i spets insvängda hörn. Utrymmet mellan fälten förgyllt. Ovanför bandet ett band med femton liljeformiga spetsar, invändigt dekorerade med tre och fembladiga rankor, frän varje spets går en guldlinje upp till ett dekorband runt spetsens fot. Spetsfoten täckt av rankmönster med femflikiga blad Gom på liljefälten. På spetsens skålade del otydliga guldblad (ursprungliga?). På näsvärjans tre yttre sidor bladrankor liksom på ändplattorna, på dessa dessutom femflikiga blad.
Ringpansar gående runt hela hjälmen och fäst i en serie små hål i nederkanten på hjälmen. Pansaret baktill flikigt med fyra länga flikar samt mellan de yttre och nästa flik en kortare. L fram: 60 mm, bak 405 mm i de länga och 255 i de kortare flikarna. Pansaret sammansatt av små, öppna stålringar, d: ca 5,5 mm delvis med kantning. Horisontella dekorränder samt mindre, oregelbundna fält av mässingsringar i samma storlek.
Klädsel invändigt av röd sammet bestående av fyra större och en mindre triangulär bit, limmad på hjälmens insida, sammeten fläckad över nästan hela ytan med större och mindre, oregelbundna, bruna fläckar (limmet?). Länge nederkanten ett vitt kantband med blått mönster.
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Arm protection. Engraved and leaf-gilted iron or steel, 17th–18 centuries. From India or Iran.
Arm-protection
Autor: