Karwieńskie Błoto Pierwsze

Karwieńskie Błoto Pierwsze
	wieś
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	pucki
Gmina	Krokowa
Sołectwo	Karwieńskie Błoto Pierwsze
Liczba ludności (2006)	374
Strefa numeracyjna	58
Kod pocztowy	84-110
Tablice rejestracyjne	GPU
SIMC	0165089
	Położenie na mapie gminy Krokowa Karwieńskie Błoto Pierwsze
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Karwieńskie Błoto Pierwsze
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Karwieńskie Błoto Pierwsze
	Położenie na mapie powiatu puckiego Karwieńskie Błoto Pierwsze
	54°48′37″N 18°11′45″E/54,810278 18,195833

Artykuł	54°48′37″N 18°11′45″E
- błąd	38 m
WD	54°48'37.1"N, 18°11'44.9"E
- błąd	14 m
Odległość	0 m

Karwieńskie Błoto Pierwsze (kaszb. Karwiańsczé Błoto lub też Holãdra, Holãdrë, Karwieńsczé Błoto, niem. Karwenbruch)^[2] – wieś kaszubska w Polsce, położona w województwie pomorskim, w powiecie puckim, w gminie Krokowa.

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa gdańskiego. W skład sołectwa Karwieńskie Błoto Pierwsze wchodzi również Sławoszynko.

W miejscowości znajdują się liczne kwatery prywatne wspierające sezonowo obsługę ruchu turystycznego w pobliskiej Karwi.

Karwieńskie Błoto Pierwsze to jedna z ostatnich zachowanych osad typu olęderskiego w Polsce. Założenie ruralistyczne wsi (wraz z sąsiednią miejscowością Karwieńskim Błotem Drugim) w układzie rzędówki bagiennej jest prawnie chronione i zostało wpisane do rejestru zabytków 17.06.2005 pod nr A-1060.

W Karwieńskich Błotach Pierwszych znajduje się zabytkowy cmentarz ewangelicki z charakterystycznymi nagrobkami.

Położenie

Karwieńskie Błoto Pierwsze leży na wschodnim krańcu Wybrzeża Słowińskiego nad Kanałem Karwinka. Wieś graniczy: od wschodu z Karwią, z południa ze Sławoszynem, Minkowicami i Goszczynem, z zachodniej strony z Odargowem i od północy z Karwieńskim Błotem Drugim. Przez wieś biegnie droga wojewódzka nr 215.

Części wsi

Integralne części wsi Karwieńskie Błoto Pierwsze^[3]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0165095	Sławoszynko	część wsi

Historia

Pierwsza wzmianka dotycząca obszaru wsi Karwieńskie Błoto (obecnie to dwie wsie Karwieńskie Błoto Pierwsze i Karwieńskie Błoto Drugie) pojawia się w 1292 roku i określa go jako bagna nieprzydatne do osadnictwa. Do końca XVI wieku tereny te stanowiły Równinę Błot Przymorskich i pozostawały niezamieszkałe.

W 1599 roku, kiedy były własnością królewską, starosta pucki Jan Jakub Wejher sprowadził osadników olęderskich (głównie mennonitów) specjalistów od melioracji w celu ich zagospodarowania. Osadnikom (między innymi: Gert Andes, Peter Dirksen, Thomas Eggets, Jochem Friesen, Clement Krueger) wydzierżawiono na 60 lat obszar około 936 ha i nadano szereg przywilejów. Prawo do zachowania odrębnego języka, kultury i wyznania, prawo do dziedziczenia, połowu ryb, warzenia piwa, drewno na budulec i opał. W 1601 roku starosta pucki określa ustrój wsi oparty o związek gminny, który przetrwał do 1863 roku. Osadnicy zbudowali wieś w układzie rzędówki bagiennej. Na sztucznie usypanych groblach utworzyli dwie równoległe drogi I i II o długościach około 3 km, oddzielonych od siebie pasem łąk o szerokości około 1 km. Po obu stronach dróg na usypanych podwyższeniach, na dębowych palach lokalizowano budynki konstrukcji szkieletowej wypełnionej gliną, łączące część mieszkalną i gospodarczą. Grawitacyjny system melioracyjny składał się z głównego kanału o długości 2,3 km, dwóch rowów ściekowych oraz licznych rowów odwadniających o łącznej długości około 100 km.

W 1604 roku wieś postanawia wybudować szkołę. W 1660 roku, kiedy przedłużono dzierżawę, część mieszkańców zrezygnowała z gospodarowania ze względu na brak wody i częste powodzie wywoływane sztormami morskimi. Większe powodzie odnotowano w 1660 i 1785 roku. Dlatego z czasem zaczęto zabezpieczać się przed żywiołem morskim obsadzając lasem i umacniając wydmy nadmorskie oraz budując tamy. W 1900 roku usypano równoległy do brzegu morskiego wał ziemny w odległości 30 m od plaży. Kolejne zabezpieczenia przed powodziami zrealizowano w latach 1922–25.

Umowy dzierżawne przedłużano w kolejnych latach 1671, 1677, 1698, 1719, 1802. W 1772 roku na 36 włókach wieś liczy 37 właścicieli, 4 zagrodników i kowala. W 1820 roku Karwieńskie Błota podlegały Urzędowi Domenalnemu w Pucku, a w 1834 roku władze pruskie dzierżawę czasową zastąpiły dokumentem własnościowym (uwłaszczenie). W 1882 roku Karwieńskie Błota liczyły 542 mieszkańców i miały 78 domów oraz powierzchnię 120 włók. 516 mieszkańców wieś miała w 1910 roku.

W XIX wieku w wyniku germanizacyjnej polityki Prus ludność Karwieńskich Błot uległa znacznemu zniemczeniu. W połowie XIX wieku założono w południowej części wsi cmentarz ewangelicki^[5].

Po drugiej wojnie światowej większość zniemczonych Olędrów przesiedlono do Niemiec^[6].

Zabytki

XVII wieczny układ ruralistyczny wsi Karwieńskie Błoto Pierwsze i Karwieńskie Błoto Drugie. Miejscowości te wraz z obszarem powiązanych z nimi przestrzennie i krajobrazowo terenami otaczającymi stanowią spójny i jednorodny krajobraz kulturowy o charakterze rolniczym i osadniczym. Utrwalone zostały w nim typowe dla kultury osiedlonych na bagiennym polderze Olędrów formy zagospodarowania terenu: grawitacyjny system rowów melioracyjnych, funkcjonalno-własnościowy rozłóg ziemi, zabudowa w układzie rzędówki bagiennej z charakterystyczną architekturą.^[7]
Nieczynny cmentarz ewangelicki z połowy XIX wieku^[7]

Galeria

© Paweł Marynowski / Wikimedia Commons, CC BY-SA 3.0
Przykład współczesnej zabudowy wsi
Zabytkowy cmentarz ewangelicki
Kapliczka na granicy z Parszczycami

Zobacz też

Przypisy

↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych poprzez wyszukiwarkę. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. [dostęp 2015-03-26].
↑ Fryderyk Lorentz, Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem (ISBN 83-60437-22-X) (ISBN 978-83-60437-22-3)
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ GUS. Rejestr TERYT
↑ Joanna Małuj z zespołem, Gminny Program opieki nad zabytkami na lata 2015-2018 – Urząd Wojewódzki Gdańsk. [dostęp 2016-07-18].
↑ Karwieńskie Błota I i II – strona gminy Krokowa. [dostęp 2016-07-13].
↑ ^a ^b Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2016-06-03] .

[poczta-1] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych poprzez wyszukiwarkę. Poczta Polska S.A., styczeń 2013. [dostęp 2015-03-26].

[2] Fryderyk Lorentz, Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem (ISBN 83-60437-22-X) (ISBN 978-83-60437-22-3)

[R2013-3] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-4] GUS. Rejestr TERYT

[UW_Gdańsk-5] Joanna Małuj z zespołem, Gminny Program opieki nad zabytkami na lata 2015-2018 – Urząd Wojewódzki Gdańsk. [dostęp 2016-07-18].

[Karwieńskie_Błota_I_i_II-6] Karwieńskie Błota I i II – strona gminy Krokowa. [dostęp 2016-07-13].

[zabytek-7] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2016-06-03] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Wsie	Białogóra Brzyno Goszczyno Jeldzino Karlikowo Kartoszyno Karwieńskie Błoto Drugie Karwieńskie Błoto Pierwsze Kłanino Krokowa Lisewo Lubkowo Lubocino Minkowice Odargowo Parszczyce Sławoszyno Słuchowo Sobieńczyce Sulicice Świecino Tyłowo Wierzchucino Żarnowiec
Kolonia	Porąb
Osady	Dąbrowa Dębki Dmuchowo Glinki Łętowice Parszkowo Połchówko Prusewo Robakowski Młyn Szary Dwór Zielony Dwór
Osada leśna	Górczyn
Integralne części wsi	Ameryka Czechy Goszczyno-Wybudowanie Lisewski Młyn Myśliwka Pustki Sapała Sławoszynko Sulicice-Wybudowanie
Nieoficjalne części wsi	Kolonia Odargowo
Nieistniejące	Piaśnica

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne