Kasata klasztorów przez Henryka VIII

Kasata klasztorów przez Henryka VIII (ang. Dissolution of the Monasteries) to wynik szeregu działań administracyjnych i prawnych w latach 1536–1541, w ramach których król Henryk VIII rozwiązał klasztory katolickie w Anglii, Walii i Irlandii, przywłaszczył ich dochody i sprzedał majątki^[1].

Przebieg kasaty

Pierwsze działania zostały podjęte w 1534 r., kiedy król Henryk VIII ogłosił się głową Kościoła w Anglii (Akt supremacji), a Thomas Cromwell został upoważniony przez parlament do „wizytacji” klasztorów oficjalnie w celu powiadomienia zakonników, że odtąd będą nadzorowani przez króla, a nie papieża, ale w rzeczywistości w celu dokonania inwentaryzacji ich własności. Później, w 1535 r., działania te podjęła specjalna komisja, jednocześnie prowadząc akcję propagandową przeciwko zakonom. Komisja przekazała Parlamentowi pisemne (prawdopodobnie przesadzone) raporty, w których podkreślono korupcję występującą w klasztorach, a zakonom zarzucono liczne wykroczenia przeciwko moralności^[1]^[2].

Na podstawie tych raportów w 1536 r. Parlament postanowił, że odtąd król Anglii będzie właścicielem wszystkich klasztorów o rocznych dochodach poniżej 200 funtów. Ponieważ środek ten nie przyniósł spodziewanych zysków, w 1539 r. Parlament zezwolił na kasatę wszystkich klasztorów. Niektóre klasztory stawiały opór, ale po egzekucji trzech opatów pozostali pogodzili się z działaniami króla; tym bardziej, że po utworzeniu Kościoła anglikańskiego Henryk VIII zaoferował zakonom możliwość przyłączenia się do nowej, oficjalnej religii w charakterze kaznodziejów utrzymywanych przez Koronę, podczas gdy inni mnisi otrzymywaliby dożywotnią emeryturę, aby zrekompensować utratę ich źródeł utrzymania. Dzięki temu wiele klasztorów zaakceptowało królewską konfiskatę bez dalszego oporu. W sumie pensje zaoferowane przez króla przyjęło 6600 zakonników i 2000 zakonnic^[1]^[2].

Jako protest przeciwko kasacie klasztorów w 1536 wybuchło powstanie ludowe tzw. Pielgrzymka Łaski, stłumione przez króla.

Skutki kasaty

Klasztory posiadały duże obszary żyznej ziemi (13% ziemi w Anglii i Walii), gospodarstwa rolne, a także nieruchomości i gotówkę, z tego powodu ich przymusowa konfiskata przez Koronę spowodowała skuteczną transformację gospodarki; faktycznie dziesięciny otrzymywane przez klasztory były nadal wymagane, ale tym razem jako królewski podatek. Trzy czwarte skonfiskowanej ziemi stała się własnością szlachty, która była największym beneficjentem kasaty klasztorów^[1]^[2].

Chciwość urzędników królewskich i presja Henryka VIII, aby w krótkim czasie osiągać zyski spowodowały, że wiele nieruchomości sprzedano za bardzo małe kwoty arystokracji i drobnej szlachcie. Wiele cennych dzieł sztuki również zniszczono, ponieważ nie były uznane za nadające się do sprzedaży. Korona zarezerwowała dla siebie sprzedaż złotych i srebrnych przedmiotów, zaś inne cenne przedmioty zostały sprzedane bogatym właścicielom ziemskim. Opuszczone budynki klasztorne zostały celowo zniszczone w celu uzyskania kamieni do innych konstrukcji lub metalowych części do odsprzedaży. Utracono także ważne stare książki i rękopisy, niektóre zniszczono, ale wiele innych sprzedano bogatym kolekcjonerom, a następnie wywieziono z Anglii i rozproszono po całej Europie^[1]^[2].