Kaspar Hauser

Kaspar Hauser

Casparus Hauser

Data urodzenia	30 kwietnia? 1812
Data i miejsce śmierci	17 grudnia 1833 Ansbach, Królestwo Bawarii, Związek Niemiecki

Kaspar Hauser

Grób Hausera na cmentarzu miejskim w Ansbach (2012)

Kaspar Hauser, Casparus Hauser (ur. 30 kwietnia? 1812, zm. 17 grudnia 1833 w Ansbachu) – człowiek o nieustalonej tożsamości, który 26 maja 1828 pojawił się w tajemniczych okolicznościach na ulicach Norymbergi. Spekulowano o jego powiązaniach z wielkoksiążęcą dynastią badeńską. Postać ta, okrzyknięta „sierotą Europy”, wzbudza zainteresowanie do dziś.

Życie

26 maja 1828 na ulicach Norymbergi pojawił się chłopiec w wieku około 16 lat, miał na sobie chłopskie ubranie i poza paroma słowami nie potrafił mówić. Jedynymi przedmiotami świadczącymi o tożsamości znajdy były znalezione przy nim dwa listy. Autor pierwszego, zaadresowanego do kapitana Wesseniga z czwartego szwadronu szóstego regimentu kawalerii, prosił owego kapitana o wzięcie chłopca pod opiekę lub powieszenie go. Według drugiego znalezionego przy chłopcu listu, napisanego najprawdopodobniej przez matkę do jego poprzedniego opiekuna, urodził się on 30 kwietnia 1812. Późniejsze badania wykazały, że oba listy – jeden datowany na 1828, drugi na 1812 rok, zostały napisane przez tę samą osobę, na tym samym rodzaju papieru i tym samym atramentem.

Szewc Weickmann zaprowadził chłopca do domu kapitana Wesseniga, tam wypytywany powtarzał tylko Chciałbym być kawalerzystą, jak mój ojciec. i Koń! Koń!. Na kolejne pytania reagował płaczem i słowami Weiss nicht („Nie wiem”). Następnie zabrano go na komendę policji, gdzie napisał jedno nazwisko: Kaspar Hauser.

Kolejne dwa miesiące Kaspar spędził w miejskim więzieniu pod opieką strażnika Andreasa Hiltela. Odwiedzało go tam wielu ciekawskich, ku jego wyraźnej radości. Był w wieku około 16 lat, ale miał dojrzałość psychiczną sześciolatka. Uśmiechał się, chodził jak małe dziecko i nie potrafił używać palców. Nie chciał jeść nic oprócz chleba i wody. Burmistrz Binder twierdził jednak, że chłopak obdarzony był doskonałą pamięcią, co jego zdaniem świadczyło o szlachetnym urodzeniu. Kaspar cierpiał też na powtarzające się ataki katalepsji i epilepsji. W końcu nauczył się mówić na tyle, że był w stanie opowiedzieć swoją historię.

Hauser twierdził, że przez większość życia przebywał w ciasnej, ciemnej celi ze słomianym posłaniem, mając jako zabawkę drewnianego konika. Żywił się wyłącznie chlebem i wodą. Czasami podawano mu środek nasenny i wtedy ktoś zmieniał mu ubranie i strzygł go. Pierwszym człowiekiem, jakiego ujrzał, był mężczyzna, który nauczył go wypowiadać powtarzane przezeń zdanie: Chcę być żołnierzem, jak mój ojciec i pisać nazwisko Kaspar Hauser. Mężczyzna ten zawsze pilnował, aby Kaspar nie ujrzał nawet przypadkiem jego twarzy, a pewnego dnia wyprowadził go z celi na świat. Oszołomiony Kaspar zemdlał, a następną rzeczą, jaką pamiętał, był dzień, w którym pojawił się w Norymberdze.

Tajemniczym chłopcem zainteresowała się wkrótce cała Europa, odwiedzało go coraz więcej gości. Niektórzy uważali go za sprytnego oszusta, który po prostu udaje tępaka. Inni zaczęli łączyć go z rodziną wielkiego księcia Badenii, ze względu na pewne podobieństwo fizyczne. Jego rodzicami mieliby być Karol Ludwik Badeński, książę Badenii i jego żona Stefania, adoptowana córka Napoleona I. Ponieważ Karol Ludwik nie miał żyjącego męskiego potomstwa, tron objął jego stryj Ludwik I Badeński, ostatni z głównej linii rodu Zähringen.

Słynny prawnik Paul Johann Anselm von Feuerbach, prezes bawarskiego sądu apelacyjnego, zajął się sprawą Hausera. Oddano go pod opiekę Georga Daumera, który nauczył go czytać i pisać, poddał go kuracji i zachęcił do pisania pamiętnika. W przyjaznym otoczeniu Hauser rozwijał się psychicznie.

17 października 1829 zakapturzony nieznajomy zaatakował Hausera siekierą, lecz zdołał go jedynie zranić w czoło. Zaalarmowani urzędnicy poprosili o ochronę policji dla Kaspara i przenieśli go w inne miejsce, pod opiekę Johanna Biberbacha, a sześć miesięcy później barona von Tuchera. Tucher znalazł Hauserowi zatrudnienie w charakterze kopisty w lokalnej kancelarii prawniczej. Próba zabójstwa wzmocniła jeszcze plotki dotyczące związków Hausera z domem badeńskim.

Hauserem zainteresował się również brytyjski szlachcic Filip Henryk, 4. Earl Stanhope, bratanek Pitta, który próbował uzyskać prawo opieki nad chłopcem. Przeniósł on Hausera do Ansbachu, gdzie oddano go pod kuratelę Johana Georga Meyera. Stanhope szybko ogłosił, że Hauser pochodzi z Węgier i nie jest szlachetnie urodzony. Niektórzy historycy podejrzewają Stanhope’a o związki z dynastią badeńską.

14 grudnia 1833 Hausera zwabiono do ogrodów dworskich w Ansbachu obietnicą, że dowie się czegoś o swoim pochodzeniu. Tam nieznajomy ugodził go nożem w pierś, przebijając płuco. Hauser zdołał wrócić do domu, lecz zmarł od odniesionej rany trzy dni później. Nie zidentyfikował napastnika. Podczas przeszukiwania parku, policja nie odnalazła narzędzia zbrodni. Znaleziono za to czarną portmonetkę z krótkim liścikiem następującej treści: „Hauser będzie w stanie powiedzieć wam, jak wyglądam, skąd pochodzę i kim jestem. Aby zaoszczędzić mu tego, sam to wyjawię. Jestem z … przy granicy z Bawarią … Nazywam się MLO”. Stanhope i Meyer próbowali później twierdzić, że przyczyną śmierci Hausera było samobójstwo. Pochowano go na miejskim cmentarzu, stawiając nagrobek z inskrypcją: „Tu spoczywa Kaspar Hauser, zagadka swoich czasów. Narodził się w nieznanych okolicznościach, jego śmierć owiana jest tajemnicą”. W Ansbachu wzniesiono później pomnik poświęcony Kasparowi z napisem Hic occultus occulto occisus est („Tutaj nieznany został zabity przez nieznanego”). W roku 1996 na zlecenie niemieckiego czasopisma Der Spiegel dokonano analizy plamy krwi z ubrania chłopca, które przechowywane było po jego morderstwie jako dowód w policyjnych archiwach. Analiza wykluczyła pokrewieństwo z dynastią księcia Badenii. Ponieważ niezależni badacze sceptycznie podchodzili do analizy tylko z jednego źródła w roku 2002 dokonano ponownych badań materiału DNA zebranego z innych pozostałości po tej tajemniczej postaci, a mianowicie kosmyka włosów, przechowywanego przez jednego z opiekunów oraz kilku innych przedmiotów. Ponowna analiza wykazała, że materiał genetyczny różni się tylko w jednym punkcie, co nie wyklucza ani nie potwierdza w 100 procentach jego powiązania z rodziną księcia Badenii.

Inspiracje artystyczne

Postać Kaspara zainspirowała szereg artystów. Wiele motywów z jego życia można znaleźć w postaci Parsifala z opery Richarda Wagnera. Paul Verlaine poświęcił mu wiersz „Kaspar Hauser śpiewa” zawarty w zbiorze poezji pt. Sagesse z 1880. W 1908 powstała powieść Jakuba Wassermanna pt. Kaspar Hauser, czyli dziecię Europy (Caspar Hauser oder Die Trägheit des Herzens). Ryszard Krynicki jest autorem wiersza Ktoś. Kaspar Hauser z 2008.

Kaspar Hauser był jednym z pseudonimów artystycznych Kurta Tucholskiego.

W 1974 niemiecki reżyser Werner Herzog przeniósł na ekran historię Kaspara, kręcąc Zagadkę Kaspara Hausera (niem. tytuł oryginalny Jeder für sich und Gott gegen alle – Każdy dla siebie, Bóg przeciw wszystkim), w którym tytułową rolę zagrał Bruno S.

W 1993 powstał niemiecko-austriacki film pt. Kaspar Hauser w reżyserii Petera Sehra.

W 1984 Grzegorz Ciechowski napisał piosenkę zatytułowaną Kaspar Hauser, którą znaleźć można na płycie Obywatel G.C.

Historię Kaspara Hausera opowiedziała również Suzanne Vega w piosence Wooden Horse (Caspar Hauser’s Song) zamieszczonej na płycie Solitude Standing wydanej w roku 1987.

Belgijska pisarka Véronique Bergen napisała fikcyjną biografię Kaspara Hausera zatytułowaną Kaspar Hauser, ou la phrase préférée du vent.

Ostatni utwór na wydanej w 2012 roku albumie „Rave Age” elektronicznej formacji Vitalic nosi nazwę „The Legend of Kasper Hauser” i jest muzyczną wariacją (bez tekstu) na temat jego historii.

W muzyce poważnej postać Kaspara Hausera wykorzystał Wojciech Ziemowit Zych w swojej kompozycji „Przyjaciele Kaspara Hausera” na zespół kameralny z roku 2004.

W 2012 Davide Manuli nakręcił film „Legenda Kaspara Hausera” (org. „La leggenda di Kaspar Hauser”).

Niemiecki zespół muzyczny Dschinghis Khan wykonał napisaną przez Bernda Meinungera piosenkę pod tytułem „Kaspar Hauser”.

Zobacz też

• dzikie dzieci
• Genie

Linki zewnętrzne

• Ilustrowany artykuł o Kasparze Hauserze (ang.)
• Genealogia domu badeńskiego, z Kasparem Hauserem jako przypuszczalnym członkiem rodziny (ang.)
• Informacje o Kasparze Hauserze. ulrich-flechtner.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-01-10)]. (niem.)