Kasprowy Wierch

Kasprowy Wierch

Kasprov vrch

Kasprowy Wierch od strony Myślenickich Turni. Widoczna stacja kolejki
Państwo	Polska  Słowacja
Położenie	powiat tatrzański, powiat Poprad
Pasmo	Tatry, Karpaty
Wysokość	1987 m n.p.m.
Wybitność	37 m
Pierwsze wejście zimowe	1890 Klemens Bachleda, Karol Potkański
Położenie na mapie Tatr Kasprowy Wierch
Położenie na mapie Karpat Kasprowy Wierch
49°13′54,6″N 19°58′53,6″E/49,231833 19,981556

Szczyt Kasprowego Wierchu, widok z kolejki linowej

Kasprowy Wierch na tle Tatr Wysokich – widok z Kopy Kondrackiej

Kasprowy Wierch – obserwatorium meteorologiczne

Kolej linowa na Kasprowy Wierch

(c) Daro998 z polskiej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Panorama Tatr z Kasprowego Wierchu

Kasprowy Wierch (słow. Kasprov vrch; dawniej Kasprowa Czuba, Stawiańska Czuba, Goryczkowiańska Czuba) – szczyt w Tatrach Zachodnich o wysokości 1987 m^[1].

Topografia

Kasprowy Wierch położony jest w grani głównej Tatr i znajduje się zarazem na granicy polsko-słowackiej. Szczyt góruje nad trzema dolinami walnymi: Doliną Bystrej i Doliną Suchej Wody Gąsienicowej po stronie polskiej oraz Doliną Cichą po stronie słowackiej. Jest zwornikiem dla 4 grani:

• grań południowo-wschodnia. Jest to odcinek grani głównej. Sąsiednim w niej szczytem jest Beskid (2012 m), oddzielony Suchą Przełęczą (1950 m),
• grań zachodnia, odcinek grani głównej. Sąsiednim szczytem jest Pośredni Goryczkowy Wierch (1874 m), oddzielony Przełęczą nad Zakosy (1816 m).
• grań północna biegnąca poprzez Suchą Czubę i Myślenickie Turnie. Oddziela ona dwie odnogi Doliny Bystrej: Dolinę Goryczkową i Dolinę Kasprową,
• długa północno-wschodnia grań Kasprowego Wierchu biegnąca poprzez Uhrocie Kasprowe, Kopę Magury i Królowy Grzbiet. Grań ta oddziela Dolinę Suchej Wody od Doliny Bystrej i dolinek reglowych^[2].

Opis szczytu

Nazwa Kasprowy Wierch pochodzi od leżącej u podnóży szczytu Hali Kasprowej, a ta z kolei według podań ludowych od imienia lub przezwiska jej właściciela – górala Kaspra^[1]. Zbudowany jest ze skał krystalicznych (granodioryty i pegmatyty), mimo położenia w młodszej części Tatr zbudowanej ze skał osadowych. Należy bowiem do tzw. wyspy krystalicznej Goryczkowej^[3].

Strome stoki (niemal ściany) opadają tylko do Doliny Kasprowej. Znajduje się w nich kilka żlebów, z których najbardziej znany jest Żleb pod Palcem. Ze wszystkich pozostałych stron szczyt Kasprowego Wierchu dostępny jest bez problemu^[2].

Tuż poniżej wydłużonego wierzchołka Kasprowego Wierchu, na wysokości 1959 m n.p.m. stoi budynek, w którym znajduje się bar, restauracja, kiosk, poczekalnia dla czekających na zjazd kolejką, przechowalnia nart, WC oraz zimowa stacja TOPR. Od budynku do Suchej Przełęczy prowadzi brukowany kamieniem spacerowy chodnik o długości ok. 200 m^[2].

W rejonie szczytu botanicy znaleźli stanowiska kilka bardzo rzadkich roślin, które w Polsce występują tylko w Tatrach i to w niewielu tylko miejscach: mietlica alpejska, przymiotno węgierskie, sit trójłuskowy i wiechlina tatrzańska^[4].

Historia

Szczyt zwiedzany turystycznie był od dawna. Już ok. 1850 r. istniały wydeptane ścieżki z Doliny Gąsienicowej i z Goryczkowej Przełęczy nad Zakosy. Pierwsze odnotowane zimowe wejścia turystyczne: Klemens Bachleda i Karol Potkański ok. 1890. Od około 1910 r. Kasprowy Wierch stał się popularny wśród narciarzy. Obecnie jest najczęściej odwiedzanym szczytem Tatr – w sezonie do 4000 osób dziennie^[3].

Na zboczach Kasprowego Wierchu zbudowano także dwie koleje krzesełkowe i poprowadzono parę narciarskich tras zjazdowych: Trasę Goryczkową i Trasę Gąsienicową. 4 października 1936 na Kasprowym Wierchu miał miejsce pożar, który zniszczył baraki wraz z prowizoryczną stacją meteorologiczną^[5]. W roku 1938 zbudowano Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne Kasprowy Wierch. Projektantami byli Aleksander Kodelski i Anna Kodelska^[6]. Od 1945 r. jest to najwyżej położony budynek w Polsce, obecnie Obserwatorium Meteorologiczne IMGW^[3], w którym działa także Laboratorium Pomiaru Gazów Cieplarnianych KASLAB^[7]. W dwudziestoleciu międzywojennym najwyżej położonym budynkiem było obserwatorium astronomiczne Biały Słoń na Popie Iwanie w Czarnohorze.

W 1967 roku na Kasprowym Wierchu zainstalowano przemiennik nadający Program 1 Telewizji Polskiej. Działał on do 1995 roku, zaś od września 1994 roku lokalizacja na górze znajduje się w koncesji lokalnego Radia Alex^[8].

Kroniki Polskich Kolei Linowych odnotowują wizyty prezydentów: Ignacego Mościckiego (1936 r.), Lecha Wałęsy (1992 r.) i Aleksandra Kwaśniewskiego (1996 r.), Bronisława Komorowskiego (2015 r.)^[9] oraz byłego prezydenta na uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego (kilka razy, ostatni raz w 2003 r.). 6 czerwca 1997 r. Kasprowy Wierch odwiedził papież Jan Paweł II; jego wizytę upamiętnia tablica na górnej stacji kolejki linowej^[10]. 18 stycznia 2008 r. prezydent Lech Kaczyński oficjalnie otworzył nową kolejkę linową po jej gruntownej przebudowie i zwiększeniu przepustowości^[11].

Dawniej istniało przejście graniczne Kasprowy Wierch.

4 października 2018 r. w sali restauracji na górnej stacji kolei linowej Krakowski Teatr Komedia wystawił sztukę pt. Pan Tadeusz z M3, inspirowaną znanym poematem A. Mickiewicza. Wydarzenie miało miejsce w ramach ogólnopolskiego programu teatralnego „100 Lat Radości z Niepodległości”, a samo przedstawienie stało się pierwszym spektaklem teatralnym, odegranym na Kasprowym Wierchu^[12] – i zapewne najwyżej dotychczas wystawioną sztuką w Polsce.

Turystyka i narciarstwo

Szlaki turystyczne

W rejonie Kasprowego Wierchu i Suchej Przełęczy spotyka się kilka szlaków turystycznych:

– zielony przez Myślenickie Turnie i Bystrą Polankę do Kuźnic. Czas przejścia: 2:15 h, ↑ 3 h

– żółty ze schroniska „Murowaniec” w Dolinie Gąsienicowej przez Gienkowe Mury na Suchą Przełęcz. Czas przejścia z Murowańca na Kasprowy Wierch: 1:25 h, ↓ 1:05 h

– żółty z Doliny Cichej Liptowskiej, przebiegającej po południowej, słowackiej stronie Tatr, na Suchą Przełęcz opodal wierzchołka Kasprowego Wierchu. Czas przejścia z Kasprowego Wierchu do czerwonego szlaku w Dolinie Cichej: 1:40 h, ↑ 2:20 h

– czerwony z Doliny Kościeliskiej przez Czerwone Wierchy i dalej główną granią Tatr przez Kasprowy Wierch, Liliowe i Świnicką Przełęcz na szczyt Świnicy i dalej w kierunku Orlej Perci.

• Czas przejścia z Kopy Kondrackiej na Kasprowy Wierch: 1:55 h, z powrotem 1:40 h
• Czas przejścia z Kasprowego Wierchu na Świnicę: 1:40 h, ↓ 1:20 h^[13].

Ośrodek narciarski

Kolejki linowe

Kasprowy Wierch jest powszechnie znanym ośrodkiem narciarskim. W pobliże szczytu wyjeżdżają 3 koleje linowe. Są to^[3]:

• kolej linowa na Kasprowy Wierch z Kuźnic, wybudowana w latach 1935–1936 w ciągu 8 miesięcy, jest to kolej kabinowa czynna cały rok (z wyjątkiem okresu konserwacji),
• kolej krzesełkowa „Hala Goryczkowa” z Doliny Goryczkowej, uruchomiona w 1968, jest to kolej krzesełkowa z krzesełkami 2-osobowymi, działa tylko w sezonie zimowym i przeznaczony jest głównie dla narciarzy,
• kolej krzesełkowa „Hala Gąsienicowa” z Doliny Gąsienicowej, uruchomiona w 1962, zmodernizowana w 2000, jest to kolej krzesełkowa z krzesełkami 4-osobowymi, działa tylko w sezonie zimowym i jest przeznaczona głównie dla narciarzy.

Trasy zjazdowe

Z Kasprowego Wierchu biegną dwie spektakularne zjazdowe trasy narciarskie: w kierunku północno-wschodnim Trasa Gąsienicowa, opadająca do zachodniej gałęzi Doliny Gąsienicowej, oraz w kierunku północno-zachodnim Trasa Goryczkowa schodząca do Doliny Goryczkowej pod Zakosy. Ze względu na stromiznę i trudne warunki terenowe są one nieodpowiednie dla początkujących; mogą nimi zjeżdżać jedynie doświadczeni narciarze. Obydwie trasy mają przedłużenia (Nartostrada Gąsienicowa i Nartostrada Goryczkowa) umożliwiające zjazd na nartach terenem reglowym do Kuźnic, a przy dużej ilości śniegu nawet do centrum Zakopanego. Całkowita długość Trasy Goryczkowej na odcinku Kasprowy Wierch – Kuźnice wynosi około 8 km, a Trasy Gąsienicowej na podobnym odcinku – około 10 km. Obydwie trasy pokonują tę samą różnicę wysokości wynoszącą około 950 m. Goryczkowa ze względu na urozmaicony teren narciarski uchodzi za najpiękniejszą trasę narciarską w Polsce, natomiast Gąsienicowa charakteryzuje się wspaniałą scenerią wysokogórską^[3].

Zagrożenia

Rejon Kasprowego Wierchu jest jednym z obszarów Tatr Polskich cechujących się największym natężeniem ruchu turystycznego^[14]. Znaczna liczba turystów przebywających w okolicy wierzchołka i na okolicznych zboczach powoduje przyspieszoną erozję gleby^[1]. Na trasie kolei linowej występują nieulegające biodegradacji śmieci, a roślinność wokół podpór jest zniszczona przez warstwy smarów spadających z rolek prowadzących wagoniki. Kolejka zwiększa atrakcyjność tego rejonu, ułatwia dostęp i przyczynia się do niszczenia środowiska naturalnego. Złe warunki pogodowe tylko w niewielkim stopniu ograniczają ruch turystyczny. Uszkodzenia roślinności (w tym chronionej kosodrzewiny) poprzez ścinanie i okaleczanie krawędziami nart związane są z masowo uprawianym narciarstwem zjazdowym. Użycie ratraków powoduje dodatkowe ubicie śniegu, co opóźnia zanikanie pokrywy śnieżnej i skraca okres wegetacyjny roślin^[15].

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Archiwalne widoki góry w bibliotece Polona

Panorama spod szczytu Kasprowego Wierchu w kierunku południowym