Kasuta

Kasuta

Касута

Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kasucie
Państwo	Białoruś
Obwód	miński
Rejon	wilejski
Sielsowiet	Krzywe Sioło
Populacja (2009) • liczba ludności	7[1]
Nr kierunkowy	+375 1771
Kod pocztowy	222417
Tablice rejestracyjne	5
Położenie na mapie obwodu mińskiego Kasuta
Położenie na mapie Białorusi (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kasuta
54°30′38,5″N 27°04′01,3″E/54,510694 27,067028
Portal Białoruś

Kasuta (błr. Касута, Касutа, ros. Косута, Kosuta) – wieś na Białorusi, w obwodzie mińskim, w rejonie wilejskim, 10 km na wschód od Wilejki. Wchodzi w skład sielsowietu Krzywe Sioło. Nazwa miejscowości pochodzi od rzeki Kasutki, dopływu Wilii.

Siedziba parafii prawosławnej pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła^[2].

Historia

Nad brzegiem rzeki Kasutki znaleziono pozostałości 2 starożytnych osad z epoki kamienia^[3].

Pierwsza pisemna wzmianka o wsi Kasuta pochodzi z 1499 roku. Z dokumentów wynika, że pod koniec XV w. osada ta była siedzibą urzędników Wielkiego Księstwa Litewskiego. Po śmierci Bartosza Montowicza h. Topór wieś stała się własnością jego żony księżnej Jadwigi Holszańskiej. Następnie właścicielem miejscowości był syn Bartosza, Stanisław Montowicz. Po jego śmierci wieś przeszła na własność jego żony Jadwigi Olegownej, która wyszła ponownie za mąż za kasztelana wileńskiego Stanisława Kieżgajło. Wieś należała do niego od 1518 r. W 1529 r. była własnością jego syna Stanisława. Znajdowało się tu wówczas 206 domów. Później właścicielami majątku byli kanclerz wielki litewski Jan Juriewicz Hlebowicz, biskup żmudzki Wacław Wierzbicki oraz Wiśniowieccy^[3].

Na początku XVII w. wieś należała do rodu Sapiehów, którzy przyczynili się do budowy unickiego klasztoru bazylianów i szkoły^[3]. Od 1638 r. majątek przeszedł na własność Sebastiana Świackiego, który ufundował cerkiew Zmartwychwstania Chrystusa i prawosławny monaster. Świacki przekazał zakonowi bazylianów część majątku i okoliczne wsie, w Kasucie wydzielił ziemię pod cmentarz i unicką cerkiew Zaśnięcia Najświętszej Maryi Panny^[3]. W 1773 r. w unickim klasztorze Trójcy Przenajświętszej mieszkało 6 kapłanów^[4].

Podczas powstania Chmielnickiego zamek został zniszczony, lecz odbudowano go w kolejnych latach. W okresie od XVIII do XIX w. właścicielami miejscowości były szlacheckie rody Lubańskich, Pianszenskich, Krzywobłockich, Puzynów, Romerów, Sulistrowskich, Tukałłów, Wittgensteinów. W wyniku II Rozbioru Polski wieś znalazła się w Imperium Rosyjskim, w ujeździe wilejskim guberni mińskiej, od 1843 r. wileńskiej^[3].

Jeszcze pod koniec XVIII wieku w Kasucie znajdował się stary drewniany kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny, w którym został ochrzczony hetman kozacki Filip Orlik^[3]. Obecnie w miejscu kościoła znajduje się murowana cerkiew prawosławna pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła, zbudowana w 1868 roku w stylu neorosyjskim^[5]. Na skraju wsi znajdują się pozostałości zburzonego dworu. W 1855 r. wieś należała do marszałka szlachty wileńskiej Mieczysława Tukałło herbu Szreniawa.

Na początku XX w. zaścianek Kosuta leżał w gminie Rabuń, w powiecie wilejskim w guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego^[6].

W dwudziestoleciu międzywojennym wieś leżała w gminie Kurzeniec w powiecie wilejskim woj. nowogródzkim/Ziemi Wileńskiej/woj. wileńskim. Po agresji ZSRR na Polskę w 1939 roku wieś znalazła się pod okupacją sowiecką, w granicach BSRR. W latach 1941–1944 była pod okupacją niemiecką. Następnie leżała w BSRR.

W 1973 r. podczas napełniania wodą Zalewu Wilejskiego zalano większą część miejscowości.

Od 1991 roku miejscowość leży w Republice Białorusi.

Zbiorowa egzekucja

Podczas II wojny światowej, przez miejscowość byli eskortowani więźniowie więzienia w Wilejce, ewakuowani przez NKWD na wschód po wybuchu wojny niemiecko-sowieckiej. W ślad za wyprawionymi z Wilejki kolumnami wyruszyli niektórzy krewni i znajomi więźniów. To oni przede wszystkim odnajdowali ciała ofiar na trasie przemarszu kolumn ewakuacyjnych. 26 czerwca 1941 r. w pobliżu wsi miały miejsce egzekucje około 50–60 ofiar (zobacz Droga śmierci Wilejka-Borysów). W lesie, w którym dokonano egzekucji ustawiono dwa krzyże, prawosławny i katolicki^[5].

Znani mieszkańcy

• Filip Orlik – hetman kozacki
• Rascisłau Łapicki – białoruski działacz antysowiecki
• Aleh Łapicki – białoruski działacz antysowiecki

Galeria

Przypisy

Bibliografia

• Państwowe Centrum Kartograficzno-Geodezyjnych Materiałów i Danych Republiki Białorusi
• Zbrodnicza ewakuacja więzień i aresztów NKWD na Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej w czerwcu – lipcu 1941 roku. Materiały z sesji naukowej w 55. rocznicę ewakuacji więźniów NKWD w głąb ZSRR, Łódź 10 czerwca 1996 r. Warszawa: GKBZpNP-IPN, 1997. ISBN 83-903356-6-2.

Linki zewnętrzne

• Kosuta, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 137 .
• Kosuta na stronie internetowej radzima.org