Kasztelania chrzanowska

     Kasztelania chrzanowska w granicach według Rafała Malika

w kontekście średniowiecznego pogranicza śląsko-małopolskiego

Kasztelania chrzanowska – średniowieczna kasztelania z siedzibą w Chrzanowie.

Powstała prawdopodobnie pomiędzy 1228 a 1243, przy czym data początkowa jest pierwszą wzmianką Chrzanowa a końcowa pochodzi z falsyfikatu wystawionego na początku XIV wieku. W latach 1258 i 1260–1268 wymieniani byli kasztelanowie Dobiesław i Sułko. Ostatnia wzmianka pochodzi z 1287, kiedy wymieniono z nazwy Byczynę (obecnie dzielnicę Jaworzna)[1].

Pierwsza rzekoma wzmianka Chrzanowa z falsyfikatu datowanego na 1228 sugerowała polityczną przynależność miejscowości do księstwa opolskiego[2]. Stąd w literaturze spotkać się można z tezą politycznej przynależności regionu do Śląska a przyjmowaną datą końcową tej przynależności miał być rok 1274 (w samym dokumencie występuje błędny rok 1278), kiedy to śląską granicę na południe od Wisły przesunięto ze Skawy do Skawinki z wyjątkiem tzw. korytarza radwanickiego. Jednak Rafał Malik wskazuje, że wymieniani wówczas urzędnicy wywodzili się jednak z Krakowa bez związków z rodem książąt opolskich, podając w wątpliwość przynależność do Śląska w ogóle. Wyklucza to również Jerzy Rajman i jednoznacznie interpretuje wzmianki z XIII wieku jako dowodzące przynależność kasztelanii chrzanowskiej do ziemi krakowskiej, przy czym nie uważa że południowa granica kasztelanii opierała się na Wiśle, gdzie na lewym, północnym brzegu znajdowały się miejscowości należące raczej do kasztelanii oświęcimskiej[3].

Zdaniem Malika na zachodzie granica kasztelanii opierała się o rzekę Przemszę (za nią znajdowała się tzw. Enklawa Imielińska, która w 1391 została przejęta przez kasztelanię sławkowską), wschodnia rubież opierała się o Garb Tenczyński, natomiast południową granicę stanowiłaby rzeka Wisła.

Przypisy

  1. ↑ CHRZANÓW ― KASZTELANIA w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu
  2. ↑ CHRZANÓW w Słowniku historyczno-geograficznym województwa krakowskiego w średniowieczu
  3. ↑ J. Rajman, 1998, s. 76

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Medieval borderland between Silesia and Lesser Poland.png
Autor: D T G, Licencja: CC BY-SA 4.0
Border between Silesia and Lesser Poland in the Middle Ages:
  • thick red line - established border since medieval times;
  • pink line - transfer/gift of probably back then not essential land in 1177/1179, Note: some scholars believe it happened in tranches up to the early 13th century;
  • red dotted lines - eastern borders of the Duchies of Siewierz and Oświęcim (Auschwitz), around 1274 that border was moved from Skawa in the west to Skawinka in the east;
  • yellow dotted line - Castellany of Chrzanów according to Robert Malik ([1]), which probably temporarily also belonged to Silesia, but views differ on timeline and if it was part of the gift in 1177/1179, or was transferred later and if it was exchanged for the land between Skawa and Skawinka in 1274;
  • pink dotted line - area outside of the castellany of Chrzanów and Siewierz that according to M. Leś-Runicka in the book Historia Jaworzna do 1795 roku, (Jaworzno, 2011) also belonged to Silesia just like Chrzanów ([2]); this area also belonged to the parish in Mysłowice up to the 19th century;
  • pink dots - westernmost parishes of the Diocese of Kraków in the years 1325-1327 - many scholars believe the border between the dioceses of Wrocław and Kraków is a result of the gift of 1177/1179;


The background is from OpenStreeMap