Katafrakt

Sasanidzki katafrakt: jeździec nosi kolczugę, a koń okryty jest zbroją łuskową
Katafrakt imperium Sasanidów (z rzeźby w Iranie)
(c) Luis García, CC BY-SA 3.0
Katafrakt w pełnej zbroi łuskowej

Katafrakt (gr. κατάφρακτος kataphraktos – pokryty, osłonięty, opancerzony) – ciężki kawalerzysta w czasach starożytnych i w średniowieczu. Znany m.in. w wojskach Sarmatów, Partów, Seleukidów, Sasanidów, Arabów z Palmyry, Ormian, Rzymian i Bizantyńczyków.

Uzbrojenie

Według Tytusa Liwiusza katafrakci stanęli po obu stronach falangi, a po prawej tuż obok agemy Antiocha III Wielkiego w bitwie pod Magnezją[1]. Zazwyczaj byli uzbrojeni w długą na 4-4,5 m włócznię (kontos), miecz oraz łuk.

W wojskach partyjskich wyróżnili się szczególnie w bitwie pod Nisibis w 217 r.[2]

Sposoby przeciwdziałania

Słonie bojowe dzięki swojej masie potrafiły przewracać konie i tratować jeźdźców wywołując panikę, przed czym opancerzenie nie zabezpieczało

W walce z katafraktami stosowano następujące środki:

  • Ustawiano ciasno rzędy pali stanowiących skuteczną zaporę dla koni i zmuszających jeźdźca do walki pieszej, co obniżało jego skuteczność.
  • Na polu walki umieszczano kolce raniące konie w nieosłonięte zbroją kopyta.
  • Używano słoni bojowych płoszących wierzchowce.
  • Katafraktów jako bardzo ciężką jazdę cechowała niewielka skuteczność w rejonach leśnych i podmokłych. Umieszczanie na ich drodze zamaskowanych dołów lub rowów skutecznie mieszało ich szyki, gdyż tak obciążone konie łatwo się przewracały.

Zalety i wady

Zalety:

  • Pełna zbroja jeźdźca i wierzchowca sprawiała, że stanowili jednostkę bojową o dużej skuteczności.

Wady:

  • Koszt wyposażenia był tak wysoki, że władcy często używali ich jedynie jako gwardii przybocznej.

Problemy

  • Jeździec po utracie konia lub wielbłąda tracił praktycznie całą siłę bojową, a ciężka zbroja utrudniała walkę pieszo.
  • Wierzchowiec był łatwy do przewrócenia ze względu na wagę własnej zbroi i jeźdźca.
  • Pozbawienie jeźdźca kontroli nad nim również powodowało utratę siły bojowej, dokonywano tego urywając bądź przecinając wodze.

Wizerunek katafrakta z epoki

Na rysunku ściennym (grafitto) z II w. n.e., odkrytym w Dura Europos w Mezopotamii, jeździec nosi hełm szpiczasty, który często zdobiono małą chorągiewką (tzw. jałowiec), zbroję karacenową z watowanymi osłonami ramion, w prawej ręce trzyma włócznię, a u lewego boku ma łuk refleksyjny. Konia okrywa kropierz z naszytymi płytkami[3].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Liwusz, Dzieje Rzymu, XXXVII 40 Liwiusz 1981 ↓, s. 161, 162.
  2. ↑ K.Farrokh: Shadows in the Desert. Ancient Persia at War. Osprey, ISBN 978-1-84603-108-3, str. 168
  3. ↑ Cataphracts and Clibanarii of the Ancient World [1] (ang.)
Katafrakci na koniach w pełnej zbroi łuskowej

Bibliografia

  • Tytus Liwiusz: Dzieje Rzymu od założenia miasta. Księgi XXXV-XL. Przełożył Mieczysław Brożek. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich i Wydawnictwo PAN, 1981. ISBN 83-04-00748-3.
  • Mariusz Mielczarek: Cataphracti and Clibanari. Łódź: Oficyna Naukowa MS, 1993, seria: Studies on the History of the Ancient & Mediaeval Art of Warfare. ISBN 83-85874-00-3.
  • Józef Wolski: Dzieje i upadek imperium Seleucydów. Kraków: The Enigma Press, 1999, s. 198-208. ISBN 83-86110-37-6.
  • Zdzisław Żygulski jun.: Broń wschodnia. Turcja, Persja, Indie, Japonia. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1983.
Armia rzymska
Oficerowie
Podoficerowie
  • Aquilifer
  • Beneficiarius
  • Cornicularius
  • Imaginifer
  • Optio
  • Signifer
  • Tesserarius
  • Vexillarius
  • Draconarius
Żołnierze
Jednostki i formacje
Wyposażenie
Inne

Media użyte na tej stronie

Ancient Sasanid Cataphract Uther Oxford 2003 06 2(1).jpg
Autor: John Tremelling, Licencja: GFDL
Historical re-enactment of a Sassanid era cataphract in Oxford. (Rider: Chris Winstanley, Mount: Uther)
Armed-horseman.JPG
Relief Taq-e Bostan (Kermanshah Province in Iran) from the era of Sassanid Empire: One of the oldest depictions of a cataphract.
War elephants in battle with Dacians and Sarmatians..jpg
Image Title
Kriegselephanten im Kampf mit Daciern und Sarmaten. [War elephants in battle with Dacians and Sarmatians.]

Creator

Leutemann, H. (Heinrich), 1824-1905 -- Artist

Published Date

1865-1898

Created Date

1865

Medium

Wood engravings

Specific Material Type

prints

Item Physical Description

1 print : col. ; 21 x 30.5 cm.

Notes

Macedonian war elephants are seen in battle against a Dacian and Sarmatian army. Macedonia is a region to the north of Greece, famous as the home of Alexander the Great. The Dacians lived in what is now Rumania, while the Sarmatians came from what is now eastern Poland and western Russia. During Alexander's march into India, he was impressed by the war elephants used by his opponents. When Alexander's empire was divided after his dea ....

[See More...]

Original Source

From Münchener Bilderbogen, series. (Munich : Braun und Schneider, 1852-1898) .

Source

Wonders: Images of the Ancient World / Warfare -- Ancient

Source Description

1 folder (24 pictures); 1 oversize folder (3 pictures)

Location

Mid-Manhattan Library / Picture Collection

Catalog Call Number

PC-WON WARF-Anc

Digital ID

1624242

Record ID

1762698

Digital Item Published

9-2-2008; updated 3-25-2011

Browse More

Sources, libraries, guides, online catalog 

   Wonders: Images of the Ancient World > Warfare -- Ancient
   Picture Collection
   Collection Guide

Link

Permalink (click to copy):

Embed this image (click code)