Katakumby świętego Sebastiana

Katakumby świętego Sebastiana

Katakumby św. Sebastiana
Państwo	Włochy
Miejscowość	Rzym
Typ budynku	katakumby
Styl architektoniczny	antyk
Kondygnacje	4
Rozpoczęcie budowy	II wiek
Ukończenie budowy	IV wiek
Właściciel	Papieska Komisja Archeologii Sakralnej
Położenie na mapie Rzymu Katakumby świętego Sebastiana
Położenie na mapie Włoch Katakumby świętego Sebastiana
Położenie na mapie Lacjum Katakumby świętego Sebastiana
41°51′20,91″N 12°30′56,38″E/41,855808 12,515661
Strona internetowa

Katakumby świętego Sebastiana – podziemny kompleks cmentarny w Rzymie w dzielnicy Ardeatino, rozciągający się wzdłuż antycznej Via Appia.

Są jedynymi katakumbami rzymskimi, do których dostęp w ciągu wieków pozostawał stale otwarty. Posiadały cztery podziemne piętra, z których pierwsze prawie całkowicie uległo zniszczeniu. Wejście do katakumb, otwartych dla publiczności, znajduje się na terenie klasztoru franciszkanów przy Via Appia Antica 136.

Toponim

W czasach starożytnych lokalizacja określana były jako in catacumbas. Było to tłumaczenie z greki zwrotu obok grobów. Wcześniej wydobywano w tym miejscu pucolanę. Pozostałości wyrobiska znajdują się pod obecną bazyliką św. Sebastiana za Murami. Wyrobiska używane były jako miejsca pochówku w czasach pogańskich. Zwyczaj chowania w tym miejscu przejęli później chrześcijanie. Nazwę, używaną pierwotnie dla określenia podziemnego cmentarza w tym miejscu, zaczęto następnie stosować dla określenia wszystkich zespołów hypogeów o podobnej strukturze (katakumba, katakumby)^[1].

Katakumby, nazywane Katakumbami świętego Sebastiana dopiero od okresu późnego średniowiecza, określano już w III wieku mianem in memoria apostolorum. Toponim związany z tradycją, według której znajdowały się w nich relikwie świętych Apostołów Piotra i Pawła. Dokument Depositio martyrum z połowy III wieku, pod datą 29 czerwca wymienia obchód wspomnienia męczeństwa Piotra in catacumbas, zaś Pawła przy Via Ostiense (Opactwo Tre Fontane). Martyrologium Hieronymianum z V wieku pod tą samą datą wymienia wspomnienie Piotra na Watykanie, Pawła na Via Ostiense oraz wspólne w katakumbach – utrumque in catacumbas Tusco et Basso consulibus (za czasów konsulów Tusco i Basso, tzn. w 258 roku)^[2].

Męczennicy

Najwcześniejsze źródła wiążą z katakumbami przy Via Appia postacie trzech męczenników: Sebastiana, Kwiryna i Eutychiusza. Tych świętych wymienia katalog Notula oleorum z VII wieku. Opisy pątników z późnego średniowiecza nie wymieniają Eutychiusza, ponieważ do jego katakumby nie można już było dotrzeć.

W Depositio martyrum odnotowano datę pochówku św. Sebastiana in catacumbas dnia 20 stycznia. Posiadamy mało informacji o tym męczenniku. Św. Ambroży pod koniec IV wieku podawał, iż Sebastian pochodził z Mediolanu i poniósł śmierć męczeńską w Rzymie podczas prześladowania za czasów cesarza Dioklecjana. Dokument z V wieku opisujący śmierć męczennika, tzw. passio, opisuje go jako wojskowego, pochodzącego z Narbony w Galii, z rodziny mediolańskiej. Miał zginąć w Rzymie za czasów Dioklecjana. Relikwie świętego męczennika miały pozostawać w katakumbach do IX wieku. Przeniesiono je następnie w obręb murów miejskich. Obecnie znajdują się w kaplicy dedykowanej świętemu przy Via Appia, w bazylice wzniesionej nad katakumbami.

Kwiryn z Szombathely był biskupem w Panonii. Zginął za czasów Dioklecjana. Jego relikwie przywieźli do Rzymu pątnicy w IV–V wieku. O Eutychiuszu nic nie wiadomo. Jego grób odnaleziono podczas wykopalisk archeologicznych w XX wieku na terenie zawalonych katakumb.

Historia

Dzięki wykopaliskom prowadzonym przy Via Appia w XIX i XX wieku, odtworzono historię topograficzną i archeologiczną terenu, na którym znajdują się Katakumby św. Sebastiana.

Pierwotnie na tym terenie znajdowało się miejsce, w którym do końca II wieku wydobywano pucolanę. Następnie Rzymianie zaczęli chować tam zmarłych. Odnotowuje się katakumby niewolników i wolnych. Nie brak też grobów monumentalnych, szczególnie w ścianach dawnego wyrobiska. W mauzoleach tych znajdują się symbole kotwicy i ryby, co może świadczyć o późniejszym ponownym ich użyciu przez chrześcijan. W tym początkowym okresie zaczęto już żłobić ciągi galerii grzebalnych.

W połowie III wieku dawne wyrobisko zostało zasypane. Na wyższym poziomie archeolodzy odnaleźli:

• salę z portykiem, służącą jako miejsce pochówków z 600 graffiti zawierającymi wezwania do świętych Piotra i Pawła;
• edykułę wyłożoną marmurem, uznaną za miejsce przechowywania relikwii apostolskich, w czasach, gdy zostały one przeniesione do katakumb;
• pomieszczenie ze zbiornikiem na wodę.

Przeniesienie relikwii Piotra i Pawła do katakumb w połowie III wieku i ich odniesienie do miejsc pierwotnego spoczynku na początku IV wieku pozostaje wciąż kwestią sporną dla historyków i archeologów.

W pierwszej połowie IV wieku powyższe pomieszczenia zostały zasypane. Na tym terenie wzniesiono bazylikę konstantyńską^[3].

Opis

Bazylika nad Katakumbami św. Sebastiana

W części katakumb z II wieku znajdują się trzy mauzolea. Należały do osób dobrze usytuowanych. W okazałych murowanych fasadach znajduje się wejście, nad którym umieszczono inskrypcje określającą właściciela. Pierwsze mauzoleum należało do Marka Klodiusza Hermesa, drugie prawdopodobnie do jakiegoś stowarzyszenia zwanego innocentiores. Trzecie mauzoleum, określane w źródłach archeologicznych jako Mauzolemum topora, ze względu na rysunek znajdujący się na jego fasadzie, również należało do jakiegoś stowarzyszenia czy korporacji. Mazuolea te zostały odkryte w 1922^[4][5].

W muzeum we wnętrzu prawej nawy bazyliki konstantyńskiej prezentowane są fragmenty sarkofagów paleochrześcijańskich z przełomu III i IV wieku^[6].

Przypisy

Bibliografia

• L. De Santis, G. Biamonte: Le catacombe di Roma. Rzym: Newton & Compton Editori, 1997. (wł.)
• Antonio Ferrua: La basilica e la catacomba di S. Sebastiano. Watykan: 1990. (wł.)
• Margherita Guarducci: Pietro e Paolo sulla via Appia e la tomba di Pietro in Vaticano. Watykan: 1983. (wł.)
• G. Mancini: Scavi sotto la basilica di S. Sebastiano sull'Appia (Notizie degli Scavi di Antichità). Rzym: 1923, s. 3-79. (wł.)

Linki zewnętrzne

• Strona oficjalna