Katalog biblioteczny
Katalog (gr. katálogos – lista) – rejestr dokumentów bibliotecznych w sposób uporządkowany, ułatwiający ich odszukanie, podający ich cechy indywidualne i bibliograficzne oraz miejsce przechowywania.
Podstawowe pojęcia
Katalog a opis bibliograficzny – katalog oprócz opisu bibliograficznego zawiera hasło i nagłówek. Hasło pełni metodę wyszukiwawczą i jest elementem szeregowania[1].
Katalog a bibliografia – katalog to realny zbiór w bibliotece, polega na opisie egzemplarza zbioru istniejącego rzeczywiście. Katalog to nic innego jak system informacyjno-wyszukiwawczy. Natomiast bibliografia to spis wydań druków w oderwaniu od przynależności do danego miejsca w bibliotece[2].
Typy katalogów
Rozróżniamy katalogi:
- Formalny dzieli się na – alfabetyczny, tytułowy i inne.
- alfabetyczny – szeregujący opisy według nazw osobowych (autor, redaktor, tłumacz), korporatywnych (instytucji, organizacji), tytułów
- rzeczowy – typ katalogu w którym podstawą porządkowania opisów bibliograficznych dokumentów są ich cechy treściowe
- rzeczowy-systematyczny – uporządkowany według dziedzin wiedzy, dyscyplin naukowych wyznaczonych przez schemat klasyfikacyjny przyjęty przez bibliotekę
- rzeczowy-przedmiotowy – uporządkowany według haseł przedmiotowych określających zawartość dokumentu, formułowanych podobnie jak w encyklopedii – skupia tematy
- rzeczowy-działowy – posiada kilka lub kilkanaście działów treściowych i nie wprowadza dalszego zróżnicowania,opisy katalogowe w obrębie działów uszeregowane są abecadłowo, chronologicznie lub przedmiotowo
- rzeczowy-klasowy – grupuje opisy w obrębie klas(dziedzin wiedzy) ułożonych alfabetycznie, uznawany za prototyp katalogu przedmiotowego
- krzyżowy – łączący układ alfabetyczny i rzeczowy
- centralny – rejestruje zbiory dwu lub więcej bibliotek
- topograficzny – katalog biblioteczny, wykaz, rejestr obiektów, uszeregowany zgodnie z magazynowym ich porządkiem, według sygnatur. Stanowi uzupełnienie inwentarza przy systematycznym ustawieniu zbiorów. Przy ustawieniu według numerus currens funkcję katalogu topograficznego pełni inwentarz z numeracją bieżącą
- dziesiętny – podzielony jest na dziesięć głównych działów określających wiedzę, które z kolei są podzielone na dalsze poddziały. Jest to najbardziej powszechny system katalogowania
Narodziny katalogu
Historia katalogów sięga starożytności. Opisy towarzyszyły bibliotekom w Grecji, Egipcie, Babilonie czy Syrii (Biblioteka Arystotelesa, Menofisa III czy świątyń Horusa). Pierwszym liczącym się katalogiem był katalog Biblioteki Aleksandryjskiej. Liczył do 500 000 zwojów rękopisów. Zbiór opracował bibliotekarz BA, Kallimach z Cyreny (III w. p.n.e.). Katalog obejmował 120 ksiąg znanych jako Pinakes (tablice spisane działowo)[3]. Opisy obejmowały nazwiska, tytuły, elementy biograficzne autorów, uwagi krytyczne. Katalog Biblioteki Aleksandryjskiej był jednocześnie bibliografią. Pinakes pojawiły się również w Rzymie[4].
W średniowieczu głównymi centrami gromadzenia ksiąg były klasztory. Ich księgozbiory nie były zazwyczaj liczne, toteż nie potrzebowały spisów[3].
Po wynalezieniu druku, ceny książek spadły, powstawało coraz więcej bibliotek. W XV wieku katalogi były pomocą dla bibliotekarzy, nie dla czytelników. W XVIII wieku książki zaczęły zawierać wartościowe informacje dla czytelnika. Na przełomie XVIII i XIX w. nastąpiły zmiany w relacji bibliotekarz-czytelnik. Wzrosła liczba bibliotek publicznych i naukowych. Gdy zbiory zaczęły przekraczać 400 000 egzemplarzy, potrzeba prostego opracowania książek stała się niezbędna. Katalogi stały się bardziej usystematyzowane, zaczęły także powstawać instrukcje ułatwiające opisanie dzieł w sposób dostępny i wyczerpujący.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Anna Tokarska, Bibliotekarstwo, Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, 2013, s. 225, ISBN 978-83-61464-95-2, OCLC 869916070 [dostęp 2021-01-15].
- ↑ Encyklopedia współczesnego bibliotekarstwa polskiego. Wrocław: Zakł.Narod.im. Ossolińskich, 1976, s. 158.
- ↑ a b Anna Tokarska, Bibliotekarstwo, Warszawa: Wydawnictwo Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, 2013, s. 229, ISBN 978-83-61464-95-2, OCLC 869916070 [dostęp 2021-01-15].
- ↑ Krzysztof Leszek, Prywatne i publiczne biblioteki Imperium Romanum, „Echa Przeszłości” (XIX), 2018, s. 52.
Bibliografia
- Bieńkowska B., Książka na przestrzeni dziejów, Warszawa 2005, s. 295.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Media użyte na tej stronie
Autor: Adrian Grycuk, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Katalog alfabetyczny w Bibliotece SGH w Warszawie
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to PRA (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0
self made PRA