Katarzyna, córka bandyty

Jules Perrot, twórca baletu Katarzyna, córka bandyty, ok 1850
Lucile Grahn jako Katarzyna, 1846
Program premiery polskiej, 1850
Jules Perrot i Lucile Grahn jako Diavolino i Katarzyna, 1846
Aleksander Tarnowski, pierwszy polski wykonawca roli Salvatora Rosy, 1852
Maria Freytag jako Katarzyna, 1856
Antoni Tarnowski w roli Diavolina, 1853
Jekatierina Friedberg jako Katarzyna, 1859

Katarzyna, córka bandyty (franc. Catarina, ou La Fille du bandit, angl. Catarina, or The Bandit's Daughter, wł. Caterina, ovvero La figlia del bandito, niem. Katharina, die Tochter des Banditen, ros. Катарина, или Дочь разбойника). Wielki balet Julesa Perrota w pięciu obrazach, z muzyką Cesare’a Pugniego, inspirowany młodzieńczymi przygodami słynnego włoskiego malarza i poety Salvatora Rosy (1615-1673). Jego akcja rozgrywa się w Rzymie i okolicach.

Jeden z najpopularniejszych baletów XIX wieku. Z racji jego kolorytu lokalnego i narodowego bohatera, po swojej londyńskiej prapremierze, osiągnął w swoim czasie szczególną popularność na scenach włoskich, ale także w Wiedniu, Sankt Petersburgu, Moskwie i Warszawie. Znany był również za oceanem. W repertuarze warszawskiego Teatru Wielkiego, kilkakrotnie wznawiany, utrzymywał się przez ponad 70 lat od premiery, osiągając w tym okresie ponad 250 przedstawień.

Prapremiera

3 marca 1846, Her Majesty's Theatre, Londyn

  • Libretto: Jules Perrot
  • Muzyka: Cesare Pugni
  • Choreografia: Jules Perrot
  • Dekoracje: Charles Marshall
  • Kostiumy: Mr. Whales i Miss Bradley pod kierownictwem Mme Copère
  • Maszynerie: D. Sloman

Premiera polska

22 września 1850, Teatr Wielki, Warszawa

Recenzja z warszawskiej premiery: „Katarzyna córka bandyty, balet w pięciu obrazach, p. Juliana Perrot, ułożony na scenę naszą przez p. Romana Turczynowicza, był celem powszechnego w dniu wczorajszym zajęcia. Ze sceny życia tej odważnej dziewicy, która po śmierci ojca objęła dowództwo nad bandą rozbójników w Abruzzach (Abruzji), z gwałtownej ku niej miłości Savatora Rosy, sławnego malarza, który w chwili ujęcia go przez rozbójników zdejmuje z nich szkice, albo chciwym okiem śledzi piękności i widoki natury, i na koniec z awanturniczych wypadków rywala jego Diavolina, bandyty, którego równym uczuciem wdzięki Katarzyny natchnęły, ułożony został ten balet i wczoraj też po raz pierwszy wystawiony na scenę naszą. Pani Turczynowicz oraz pp. Krzesiński i Tarnowski odegrali w nim główną rolę, przeplatając go pięknym solo, ewolucjami, tarantellą, tańcem hiszpańskim z płaszczami, w którym udział przyjęły panie: Gwozdecka, Damse, Stolpe, Karska, Żarnowiecka, Karolina Straus i corps de ballet, i innymi również pełnymi wdzięku i uroku obrazami. Dodajmy do tego odznaczające się jak zwykle dekoracje pędzla p. Sacchetti, raz przenoszące nas w okolice skaliste, to znowu ukazujące nam więzienie Katarzyny albo widok Rzymu, zaś pędzla p. Głowackiego karczmę i pracownię Salvatora Rosy, na koniec wszystkie ubiory nowe, damskie z pracowni panny Ewy Gwozdeckiej, a męskie z pracowni pana Guth, kostiumera teatrów, a będziemy mieli dokładne wyobrażenie o tym nowym balecie, tak pod względem nowości i piękności tańca, jako i świetnej wystawy, wróżących mu długie powodzenie na scenie naszej. Dowiodła już tego publiczność swymi oklaskami (…). Muzykę do tego baletu napisali pp. Stefani i Pugni”[1].

Osoby

Rola[2][3]Obsada prapremiery 1846[2]Obsada premiery polskiej 1850[3]
Catarina, chief of the banditti

Katarzyna, dowodząca bandytami

Lucile GrahnKonstancja Turczynowicz
Diavolino, her lieutenant, secretlyy in love with Catarina

Diavolino, jej poufały, zakochany w niej potajemnie

Jules PerrotFeliks Krzesiński
Salvator RosaLouis GosselinAleksander Tarnowski
Florida, betrothed to SalvatorJoséphine Petit-Stéphannie było takiej roli
Książę di Colle Albananie było takiej roliJan Arnold Gillert
Innkeeper

Filipuccio, oberżysta

p. BertrandRomuald Puchalski
Zerlina, jego córkanie było takiej roliPaulina Fruzińska
Chief Judgep. Venafranie było takiej roli
Officer

Oficer oddziału ścigającego bandytów

Girolamo di MattiaJan Popiel
Jailor

Brygadier oddziału ścigającego bandytów

p. GourietPaweł Owerłło
Odźwierny więzienianie było takiej roliLudwik Adler
Principal Model of Salvator Rosa

Główna Modelka Salvatora Rosy

Louise TaglioniAnna Straus
Models – the Graces

Modelki – Gracje

panny Moncelet,

Demelisse i Cassan

corps de ballet
Other Models

Inne Modelki

panny Lamoureux,

Tevenau i Julienne

corps de ballet

Tańce

Taniec[2][3]Obsada prapremiery 1846[2]Obsada premiery polskiej 1850[3]
Pas Stratègique in 1. Tableau

Solo w 1. Obrazie

Lucile Grahn

i corps de ballet

Konstancja Turczynowicz
New and Original Valse à Cinq Temps in 1. Tableau

Tańce z ewolucjami w 1. Obrazie

Lucile Grahn i Jules PerrotKonstancja Turczynowicz, Honorata Stolpe,

Józefa Karska, Franciszka Garczyńska,

Józefa Żarnowiecka, Karolina Straus

i Feliks Krzesiński

La Romanesque in 2. Tableau

Tarantella w 2. Obrazie

Joséphine Petit-Stéphan i Jules PerrotKonstancja Turczynowicz
La Saltarelle in 2. Tableau


Lucile Grahn i Jules Perrotnie było takiego tańca
Pas de Modelles in 3. Tableau

Pas Modeli w 3. Obrazie

Louise Taglioni,

panny Moncelet, De Melisse,

Lamoureux, Tevenau i Jullienne

Konstancja Turczynowicz, Anna Straus

i corps de ballet

Kadryle w 5. Obrazienie było takiego tańcacorps de ballet
Los torreadores, taniec hiszpański z płaszczami w 5. Obrazienie było takiego tańcaTeodora Gwozdecka, Filipina Damse,

Honorata Stolpe, Józefa Karska,

Józefa Żarnowiecka, Karolina Straus

i corps de ballet

Pas de Masque in 5. Tableau

Pas de cinq w 5. Obrazie

Lucie Grahn

oraz panny Moncelet,

De Melisse i Cassan

Konstancja Turczynowicz, Paulina Straus,

Antonina Koćmierowska, Franciszka Garczyńska

i Aleksander Tarnowski

La Folie du Carnaval

New and Original Grand Galop Final

nie wymieniono wykonawcównie było takiego tańca

Kolejne wykonawczynie roli Katarzyny w Warszawie:[4][5]

  • Carlotta Grisi (1853 gościnnie)
  • Anna Straus (od 1854)
  • Filipina Damse (od 1854)
  • Maria Freytag / Frejtag (od 1856)
  • Nadieżda Bogdanow (1857, 1859, 1866 gościnnie)
  • Jekatierina Friedberg (1859, gościnnie)
  • Kamila Stefańska (od 1864)
  • Claudina Cucchi / Couqui (1865 1867, 1868 gościnnie)
  • Ludwika Kowalska (od 1868)
  • Helena Cholewicka (od 1879)
  • Ludwika Adler (od 1882)
  • Maria Giuri (1884 gościnnie)
  • Zofia Mikulska (od 1886)
  • Zygfryda Gilska (od 1889)
  • Leontyna Dąbrowska (od 1889)
  • Carolina Elia (1891 gościnnie)
  • Michalina Rogińska (od 1895)
  • Cecilia Cerri (od 1903)
  • Helena Rządca (od 1903)
  • Anna Gaszewska (od 1916)
  • Halina Szmolcówna (od 1920)

Kolejni wykonawcy roli Diavolina w Warszawie:[4][5]

  • Antoni Tarnowski (od 1851)
  • Konstanty Turczynowicz (od 1867)
  • Aleksander Gillert (od 1879)
  • Michał Kulesza (od 1895)
  • Enrico Cecchetti (od 1903)
  • Bonifacy Śliwiński (od 1905)

Kolejni wykonawcy roli Salvatora Rosy w Warszawie:[4][5]

Późniejsze inscenizacje

Wszystkie opierały się na libretcie i inscenizacji Julesa Perrota, choć ulegały czasem rozmaitym przeróbkom choreograficznym i muzycznym. W nawiasach wykonawcy głównych ról w kolejności: Katarzyna, Diavolino, Salvator Rosa):

  • 1846: Jules Perrot, Teatro Vittorio Emanuele, Turyn (Ernestina Didan, Gesualdo Spadalino, Franceschina Matetti)[6]
  • 1846: Jules Perrot, (pt. Caterina degli Abruzzi), Teatro Argentina, Rzym (Lucile Grahn, Vincenzo Schiano, Francesco Penco)[7][8]
  • 1847: Jules Perrot, Teatro alla Scala, Mediolan, nowa wersja, opr. muz. Giovanni Bajetti (Fanny Elssler, Jules Perrot, Effisio Catte)[9]
  • 1847: Domenico Ronzani, Kärtnertortheater, Wiedeń
  • 1847: Antoine Appiani, Théâtre-Royal, Bruksela, nowa muzyka Édouard Deldevèze (Lucile Grahn, p. Duchateau, p. Page)
  • 1849: Jules Perrot, Teatr Bolszoj, Sankt Petersburg (Fanny Elssler, Jules Perrot, Christian Johansson)
  • 1849: Antonio Coppini, Grand Teatro Comunale, Bolonia (Amalia Dettoni,Vigano Odoardo, Alessandro Bustini)[10]
  • 1850: Pierre-Frédéric Malavergne zw. Frédéric, Teatr Bolszoj, Moskwa (Irca Mathias, Frederic Montessu, Dmitrij Kuzniecow)
  • 1850: Roman Turczynowicz, Teatr Wielki, Warszawa (Konstancja Turczynowicz, Feliks Krzesiński, Aleksander Tarnowski)
  • 1851: Luigi Astolfi, Teatro Regio, Turyn
  • 1851: Domenico Ronzani, Teatro alla Fenice, Wenecja (Augusta Maywood, Pasquale Borri, Vincenzo Schiano)
  • 1851: Jean Rousset, Rousset Troupe, tournée po USA (Caroline Rousset, Adelaide Rousset – w roli męskiej)
  • 1852: Alessandro Borsi, Teatro Riccardi, Bergamo
  • 1853: Domenico Ronzani, Teatro Grande, Triest
  • 1853: Andrea Palladini, Teatro alla Scala, Mediolan (Sofia Fuoco, Luigi Gabrielli, Alessandro Paul)
  • 1854: Gennaro Nunziante, Teatro Nuovo, Padwa
  • 1854: Domenico Ronzani, Gran Teatro Comunale, Bolonia (Elisa Albert-Bellon, Gustavo Carey, Gasparo Pratesi)
  • 1854: Antonio Coppini, Teatro Pergola, Florencja
  • 1855: Domenico Ronzani, Teatro Regio, Turyn (Elisa Albert-Bellon, Angelo Cuccoli, Antonio Ramaccini)
  • 1855: Alessandro Borsi, Teatro Pergola, Pawia
  • 1855: Antonio Giuliani, Teatro Civico, Vercelli
  • 1855: Antonio Coppini, Teatro dell' Accademia Civica, Perugia (Sofia Fuoco, Dario Fissi, Antonio Coppini)
  • 1856: Dario Fissi, Teatro Comunale, Ferrara
  • 1857: Francesco Penco, Teatro Condomini, Parma
  • 1858: Antonio Coppini, Teatro Argentina, Rzym[11]
  • 1859: Dario Fissi, Teatro Comunale, Bolonia
  • 1859: Dario Fissi, Teatro Rossini, Lugo
  • 1859: Franz Opfermann, Hofbühne, Wiesbaden (Rose Opfermann, Franz Opfermann, Robert Klumpp)[12]
  • 1862: Andrea Palladino, Teatro Bellini, Palermo
  • 1863: Gaspare Pratesi, Teatro Municipale, Reggio Emilia
  • 1867: Antonio Coppini, Teatro di Macearata, Macearata
  • 1870: Marius Petipa, Teatr Maryjski, Sankt Petersburg (Adele Grantzow, Feliks Krzesiński, Christian Johansson)
  • 1875: Dario Fissi, Teatro Goldoni, Lukka[13]
  • 1879: Hipolit Meunier, Teatr Wielki, Warszawa (Helena Cholewicka, Aleksander Gillert, Ludwik Rządca)
  • 1888: Enrico Cecchetti, opr. muz. Riccardo Drigo, Teatr Maryjski, Sankt Petersburg (Luigia Algisi, Enrico Cecchetti, Paweł Gerdt)
  • 1895: José Mendez, Teatr Bolszoj, Moskwa (Jewdokia Kałmykowa, Nikołaj Domaszow, Iwan Chlustin)
  • 1903: Enrico Cecchetti, Teatr Wielki, Warszawa (Cecilia Cerri, Enrico Cecchetti, Michał Kulesza)
  • 1916: Michał Kulesza i Jan Walczak, Teatr Wielki, Warszawa (Anna Gaszewska, Bonifacy Śliwiński, Michał Kulesza)
  • 1920: Piotr Zajlich, Teatr Wielki, Warszawa (Halina Szmolcówna, Bonifacy Śliwiński, Piotr Zajlich)
  • 1940: Ruth Page, Sociedad Pro-Arte Musicale, Hawana, Kuba[14]
  • 2007: Fredy Franzutti, Teatro dell'Opera, Rzym (Gaia Straccamore, Alessandro Molin, Mario Marozzi)[15]

Przypisy

  1. ↑ „Kurier Warszawski”, nr 250 z 23 września 1850.
  2. ↑ a b c d Jules Perrot, Her majesty's theatre, 1846. Catarina: ou, La fille du bandit, a ballet, by m. Perrot. (Argument)., 1846 [dostęp 2018-12-02] (ang.).
  3. ↑ a b c d Katarzyna córka bandyty, Balet w V-ciu obrazach P. Juliana Perrot, ułożony na scenę tutejszą przez Romana Turczynowicza… (program przedstawienia), Drukarnia Józefa Unger, Warszawa 1850.
  4. ↑ a b c Janina Pudełek, Warszawski balet romantyczny, 1802-1866, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1967.
  5. ↑ a b c Janina Pudełek, Warszawski balet w latach 1867-1915, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1981. ISBN 83-224-0160-4
  6. ↑ Jules Perrot, La figlia del bandito: azione mimica in cinue atti, Torino 1846 [dostęp 2018-12-03].
  7. ↑ Jules Perrot, Elisa Deduit, Pietro Venier, Caterina degli Abruzzi: ballo in cinque atti, Roma: Tipografia Menicanti, 1846 [dostęp 2018-12-03].
  8. ↑ Francesco Regli, Il Pirata. Giornale di letteratura, belle artl, mestieri, mode, teatri e varieta, Nervetti, 1846 [dostęp 2018-12-03] (wł.).
  9. ↑ Jules Perrot, Catarina ou La fille du bandit: ballet en deux actes et cinq tableaux, Lelong, 1847 [dostęp 2018-12-02] (fr.).
  10. ↑ Antonio Coppini, Il figlio bandito: ballo di mezzo carattere diviso in tre atti composto e diretto da Antonio Coppini da rappresentarsi nel gran teatro comunale di Bologna la primavera del 1849, [S.l: s.n, 1849 [dostęp 2018-12-03].
  11. ↑ Antonio Coppini, Il figlio bandito: ballo di mezzo carattere diviso in tre atti: da rappresentarsi al teatro Argentina nell'autunno 1858, Roma: Presso Gio. Olivieri Tipografo dell'Università romana, 1858 [dostęp 2018-12-03].
  12. ↑ Julius Perrot, Katharina, die Tochter des Banditen: minnisches Ballet in 4 Akten, Friedrich, 1859 [dostęp 2018-12-03] (niem.).
  13. ↑ Dario Fissi (red.), CATERINA LA FIGLIA DEL BANDITO: Ballo ; cor.: Dario Fissi, „LA DONNA DI PIU CARRIERA cor.: Dario Fissi” [dostęp 2018-12-03].
  14. ↑ The New York Public Library, Jerome Robbins Dance Division, Ruth Page collection 1918-70: http://archives.nypl.org/uploads/collection/generated_finding_aids/dan19658.pdf
  15. ↑ La Redazione, CATERINA LA FIGLIA DEL BANDITO – coreografia Fredy Franzutti [dostęp 2018-12-03] (wł.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Lucile Grahn in Catarina; ou La fille du bandit (NYPL b12149114-5191077).jpg
* Full-length to left, looking right, left hand at waist, right hand holding musket. Women troups in right background. Rocky terrain and waterfall in background.
Aleksander Tarnowski, portret wg rys. Józefa Simmlera.jpg
Autor: Bebronka, Licencja: CC BY-SA 4.0
Aleksander Tarnowski (1821-1882), solista baletu Teatru Wielkiego w Warszawie. Portret według rysunku Józefa Simmlera „Artyści sceny warszawskiej” z 1852 roku.
Maria Freytag.jpg
Maria Freytag w roli Katarzyny z baletu "Katarzyna, córka bandyty", 1856.
Katarzyna, córka bandyty, strona tytułowa programu, 1850.jpg
"Katarzyna, córka bandyty", strona tytułowa programu, Warszawa 1850.
Catarina, ou La fille du brigand, the grand ballet by M. Perrot (NYPL b12149112-5191069).jpg
* Purchased with funds from the Committee for the Jerome Robbins Dance Division.
Antoni Tarnowski, portret wg rys. Józefa Simmlera.jpg
Autor: Bebronka, Licencja: CC BY-SA 4.0
Antoni Tarnowski (1821-1887), solista baletu Teatru Wielkiego w Warszawie. Portret w roli Diavolina z baletu „Katarzyna, córka bandyty” według rysunku Józefa Simmlera „Artyści baletu sceny warszawskiej” z 1853 roku.
Catharina Frideberg als Catharina in Drei Tochter des Banditen (NYPL b12164418-5234632).jpg
* Fridberg full length to front, looking right, weight on right foot, her left foot crossed in front. Her left hand is on her hip, her right hand is resting on a musket.
Jules Perrot -circa 1850.JPG
Portrait by unknown of the Ballet Master Jules Perrot. London, circa 1850. Image was scanned from the book "Complete Book of Ballets: A Guide to the Principal Ballets of the 19th & 20th Centuries" by Cyril W. Beaumont. Published by G.P. Putnam's Sons, 1938.