Katastrofa górnicza w kopalni Zofiówka (2018)

Katastrofa górnicza w KWK Zofiówka – miała miejsce 5 maja 2018, w zakładzie Ruch "Zofiówka" w Jastrzębiu-Zdroju, należącym do zespolonej kopalni „Borynia-Zofiówka-Jastrzębie”. W jej wyniku zginęło 5 górników, a 2 zostało rannych^[1]. Przyczyną katastrofy było tąpnięcie.

Tąpnięcie

Do wstrząsu w KWK Zofiówka doszło w sobotę 5 maja 2018 o godzinie 10:58^[a]. Energia tąpnięcia wynosiła 190 MJ (około 3,4 stopni w skali Richtera)^[2][b]. W chwili wstrząsu w kopalni pracowało 250 osób, z czego w rejonie bezpośredniego zagrożenia 900 m pod ziemią – 11. Czterem z nich udało się uciec, siedmiu zostało uwięzionych pod ziemią^[3]. Wstrząs był odczuwalny w Jastrzębiu-Zdroju oraz okolicy w tym w dwóch miastach oddalonych o kilkanaście kilometrów od KWK Zofiówka tj. Żorach i Wodzisławiu Śląskim^[4].

Akcja ratunkowa

O godzinie 11:25 w kopalni Zofiówka rozpoczęła się akcja ratunkowa podjęta przez zastęp ratowników z KWK Zofiówka. Około godziny 11:50 do akcji zawałowej skierowano dodatkowe siły^[5]. Wysłano z Bytomia do Jastrzębia-Zdroju dwa zastępy zawodowego pogotowia górniczego. Kolejne dwa zastępy skierowano z Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w Wodzisławiu Śląskim. Na miejscu było więc 20 zawodowych ratowników^[5]. W pierwszych godzinach akcji do poszukiwania zaginionych 7 górników skierowano ogółem 40 ratowników (8 zastępów). Około godz. 17:00 ratownicy dotarli do 2 poszkodowanych, którzy w stanie dobrym zostali przetransportowani do szpitala w Jastrzębiu Zdroju. Do akcji ratunkowej mobilizowano kolejne zastępy.

Wieczorem 5 maja natrafiono na kolejnego górnika – przygniecionego i bez oznak życia. Z czterema kolejnymi nie było kontaktu. Kolejnego martwego górnika odnaleziono w niedzielę 6 maja przed południem^[3]. Dalszą akcję utrudniały wysoka temperatura, małe prześwity w zawalonych chodnikach oraz wysokie stężenie metanu. W celu obniżenia jego stężenia zbudowano lutniociągi doprowadzające powietrze do zagrożonego obszaru. Gdy stężenie metanu opadło do ok. 4 procent akcja została wznowiona, jednak 6 maja o godzinie 16:30 wystąpił wstrząs wtórny, który uwolnił duże ilości metanu^[6], w wyniku czego, pomimo ciągłego pompowania powietrza 7 maja stężenie metanu wciąż wynosiło jeszcze 8 procent, podczas gdy zastępy ratowników można wpuścić w rejon zagrożenia gdy jego zawartość wynosi poniżej 5%^[7] (przyjmowana dla metanu wartość dolnej granicy wybuchowości 4,91% obj. ulega obniżeniu wraz ze wzrostem temperatury i ciśnienia, natomiast wzrasta wraz ze spadkiem intensywności impulsu inicjującego, jest zależna również od miejsca, w którym mogłoby dojść zapalenia^[8]). Powołano zespół ds. zagrożeń naturalnych, złożony z ekspertów AGH, PŚ oraz GIG^[7]. Po wznowieniu prac za pomocą sprzętu hydraulicznego duże utrudnienia związane były z wypiętrzeniem spągu, 8 maja wykryto zakłócony sygnał radiowy lampy górniczej^[9], w wyrobisku, jako kolejne utrudnienie, pojawiła się woda (podjęcie próby jej wypompowania oznaczało konieczność przetransportowania pomp na sprężone powietrze na miejsce rozlewiska, wykryto również sygnał drugiej lampy górniczej^[10]. 9 maja podjęto działania w trzech kierunkach – wypompowywania wody (układ 4 pomp, z których ostatnia miała zostać zamontowana w rozlewisku^[11]), wywiercenia otworu technologicznego (z zastosowaniem wiertnicy drenażowo-powietrznej^[11]) oraz zaangażowania ekipy nurków do penetracji zalewiska^[12] (okazało się, że sprzęt nurków był zbyt duży w porównaniu z prześwitem chodnika w rozlewisku^[11]). 11 maja ukończono wiercenie drugiego otworu do położonego za rozlewiskiem chodnika H-10 (pierwszy okazał się niecelny). Przez otwór o średnicy 9,5 cm opuszczono przenośny telefon ratowniczy oraz pakiet żywnościowy. Prace związane z wypompowywaniem wody zaowocowały obniżeniem jej lustra o 19 m – widoczne były już elementy konstrukcji łączącej chodnik H-10 z chodnikiem H-2^[13]. Rozpoczęto również transport pompy elektrycznej, której zastosowanie pozwoliłoby na 7-krotne zwiększenie wydajności pompowania (wcześniejsze jej zastosowanie nie było możliwe, gdyż urządzenia elektryczne nie mogą pracować przy stężeniu metanu przekraczającym 2% obj.)^[14], jednak zastosowanie urządzenia okazało się niemożliwe, gdyż opadanie lustra wody uwolniło duże ilości metanu. Do pompowania wody wykorzystano więc kompozytowe pompy szlamowe produkcji australijskiej^[15]. 12 maja późnym wieczorem^[16] w rozlewisku zlokalizowano ciało pierwszego z trzech poszukiwanych od kilku dni górników^[17], natomiast w niedzielę 13 maja podczas wypompowywania wody natrafiono na ciało drugiego spośród nich^[18]. Do akcji zaangażowano psy tropiące, które 14 maja wskazały trop ostatniego z poszukiwanych górników^[19], stopniowo przeszukiwano kolejne wskazane przez psy obszary w miarę obniżania się lustra wypompowywanej wody^[20]. 16 maja odnaleziono ciało ostatniego z górników. Trwająca 12 dni^[16] akcja ratunkowa była najtrudniejszą w historii Jastrzębskiej Spółki Węglowej^[20], wzięło w niej udział ponad 2000 ratowników^[21] oraz dwa psy tropiące^[22].

Następstwa

Na terenie całego województwa śląskiego ogłoszono żałobę, natomiast rodzinom ofiar premier Mateusz Morawiecki przyznał renty specjalne^[16].

Ofiary katastrofy

1. Marcin Balcerak (lat 35)
2. Piotr Królik (lat 34)
3. Przemysław Szczyrba (lat 38)
4. Łukasz Szweda (lat 29)
5. Michał Trusiewicz (lat 38)

Zobacz też

• Katastrofa górnicza w kopalni Zofiówka (2022)
• Katastrofy górnicze w Polsce
• Tąpnięcie
• Ratownictwo górnicze

Uwagi

Przypisy