Katastrofa kureniwska

Katastrofa kureniwska
(c) I, Dgri, CC-BY-SA-3.0 Pomnik poświęcony ofiarom lawiny
Państwo	ZSRR
Miejsce	Kijów, dzielnica Kureniwka
Rodzaj zdarzenia	Lawina błotna
Data	13 marca 1961
Godzina	9:20
Ofiary śmiertelne	145 osób
Ranni	Dziesiątki osób
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de miejsce zdarzenia
50°28′47,1″N 30°27′11,9″E/50,479750 30,453306

Katastrofa kureniwska (ukr. Куренівська трагедія Kureniwśka trahedija; ros. Куренёвская трагедия kurieniowskaja tragiedija) – katastrofa, do której doszło 13 marca 1961, w dzielnicy Kijowa Kureniwce, sąsiadującej z wąwozem Babi Jar. Informacje o katastrofie zostały utajnione przed opinią publiczną na ponad 40 lat^[1].

Przyczyny katastrofy

W 1950 w Babim Jarze utworzono zbiornik odpadów produkcyjnych z pobliskiej cegielni^[1]. Była to próba zatarcia śladów po zbrodniach popełnionych w tym miejscu przez NKWD, a później przez hitlerowców^[2]. W ciągu 10 lat wyrzucono tam ponad 4 miliony metrów sześciennych osadów zabezpieczonych wałem ziemnym^[1]. Wał nie spełniał żadnych norm bezpieczeństwa. W 1961 doszło do uszkodzenia wału. Dwa dni przed katastrofą władze wiedziały o złym stanie technicznym zabezpieczenia, jednakże nie przeprowadzono działań ochronnych ani ewakuacji okolic Kureniwki^[1].

Katastrofa

13 marca 1961 o godzinie 9:20 na Kureniwkę runęła lawina błota o wysokości 14 metrów i szerokości 60 metrów^[2]. Fala lawiny sunęła z prędkością 5 metrów na sekundę^[2]. Lawina zalała okoliczne domy oraz tramwaj wypełniony ludźmi^[2]. Szkody byłyby o wiele większe gdyby nie pobliski stadion, który zatrzymał część lawiny w wyniku pierwszego uderzenia^[2]. Pobliskie domy zostały zalane na wysokość pierwszego piętra^[2].

Ukrycie informacji o lawinie

Wszelkie informacje na temat katastrofy zostały dokładnie ocenzurowane. Miejsce katastrofy otoczyło wojsko. W samym Kijowie nie było do końca wiadomo, co się wydarzyło w okolicach Kureniwki^[1]. Informacje o katastrofie zostały utajnione na ponad 40 lat (informacje o lawinie nie były powszechnie znane nawet po odzyskaniu przez Ukrainę niepodległości^[2]). Władze zakazały także lotów samolotem w pobliżu dzielnicy Kijowa, aby nikt nie mógł zobaczyć skutków lawiny^[2].

Miejsce katastrofy zostało oczyszczone bez poszanowania znajdowanych zwłok ludzkich^[2]. Ofiary zostały niedokładnie spisane w aktach zgonu oraz nie otrzymały należytego pochówku^[2]. Z archiwów zaginęły akty zgonów z marca 1961^[2]. Na miejscu katastrofy wybudowano później domy mieszkalne^[2].

Ofiary

W wyniku bagatelizowania katastrofy i z powodu ówczesnej propagandy sukcesu oficjalnie podano, że zmarło 145 osób^[1]. Nieoficjalnie szacuje się, że w wyniku lawiny mogło zginąć nawet od 1500 do 2000 osób^[1][3]. Wśród ofiar znaleźli się m.in. gapie, którzy wdrapali się na dach stadionu w celu obejrzenia lawiny^[2]. Zmarłych pochowano na różnych cmentarzach (nie tylko w Kijowie), podając na grobach i dokumentacji różne daty śmierci^[1].

Ofiary katastrofy upamiętniono tablicą postawioną w 2006 przy ulicy Ołeny Telihy w Kijowie oraz niewielkim obeliskiem w miejscu kataklizmu obok zajezdni tramwajowej (na obelisku znajdują się tylko informacje o motorniczych, którzy zginęli w wyniku katastrofy)^[2].

Przypisy

Literatura dodatkowa

• В.А. Смолій (red.): Куренівська трагедія 13 березня 1961 р. у Києві: причини, обставини, наслідки. Документи і матеріали. Київ: Інститут історії України НАН України, 2012. ISBN 978-966-02-6392-5. (ukr.)
• Цалик Станіслав Миколайович: Блог історика: 1961 рік. Куренівська трагедія. BBC, 2016. (ukr.)