Katastrofa pod Powurskiem

Katastrofa pod Powurskiem
Państwo

 II Rzeczpospolita

Miejsce

gmina Powórsk (województwo wołyńskie)

Rodzaj zdarzenia

eksplozja

Data

29 czerwca 1926

Godzina

ok. 21:30

Ofiary śmiertelne

41 żołnierzy

Ranni

44 żołnierzy

brak współrzędnych

Katastrofa pod Powurskiemkatastrofa, która miała miejsce 29 czerwca 1926 roku na terenie gminy Powórsk (wówczas Powursk[1]), w ówczesnym województwie wołyńskim II Rzeczypospolitej. Jej przyczyną była eksplozja niewybuchu spowodowana nieumyślnie przez podoficera Wojska Polskiego.

Przebieg i skutki katastrofy

29 czerwca 1926 roku 45 Pułk Strzelców Kresowych odbywał kolejny etap marszu z macierzystego garnizonu Równe do Obozu Ćwiczeń „Powursk”, gdzie miał wziąć udział w manewrach 13 Dywizji Piechoty. W południe oddział doszedł do Iwanówki, położonej na południowy wschód od Powurska. Następnie pułk przystąpił do forsowania rzeki Stochód. Rozpoznanie przeprawy przeprowadził zastępca dowódcy pułku, podpułkownik Edward Dojan-Surówka[1].

W czasie rozpoznania rzeki pułkownik Surówka stwierdził, że wysoki stan wód oraz brak odpowiednich mostów i kładek pozwala na przeprawienie w miejscowości Hulewicze jedynie piechoty. Tabor pułkowy i karabiny maszynowe decyzją pułkownika Rybickiego zostały skierowane do Powurska przez Hruszówno (Hruszewo) i Zajączówkę. Po przeprawieniu się 1. kompanii dowódca jednostki, pułkownik Kazimierz Rybicki udał się do Hruszówna, by nadzorować przeprawę taboru i karabinów maszynowych. Przeprawą kolejnych pododdziałów piechoty w Hulewiczach kierował pułkownik Surówka. Po zakończeniu przeprawy i skoncentrowaniu pododdziałów piechoty dalszy marsz miał być przeprowadzony z takim wyliczeniem, by dotrzeć do Powurska przez Zajączówkę jeszcze tego samego dnia wieczorem[1].

Dowódca III baonu, major Stanisław Papiz wyznaczył dla swego pododdziału rejon koncentracji i krótkiego odpoczynku na rozwidleniu dróg prowadzących z Hulewicz do Powurska i Zajączówki. Po zakończeniu przeprawy III/45 pp skoncentrował się w nakazanym rejonie w następujący sposób: 6. i 7. kompania po prawej stronie drogi Hulewicze-Zajaczówka, 8. kompania po obu stronach tej samej drogi, natomiast 3. kompania ckm po prawej stronie drogi Hulewicze-Powursk. Kompania 7. była wysunięta najbliżej Zajączówki, a kompania 6. znalazła się między 7. i 8. kompanią[1][2].

Około godz. 21:30 pułkownik Surówka nakazał majorowi Papizowi marsz batalionu na Powursk drogą prowadzącą bezpośrednio z Hulewicz, a nie przez Zajączówkę. Polecenie zostało wykonane. Jako pierwsza marsz w kierunku rozwidlenia dróg prowadzących z Hulewicz do Powurska i Zajączówka rozpoczęła 6. kompania. W momencie, gdy czoło 6. kompanii znalazło się na tyłach 8. kompanii i w odległości 3–4 kroków od czoła 3. kompanii ckm, nastąpiła eksplozja[1].

W następstwie eksplozji śmierć poniosło 3 oficerów i 38 szeregowców, a kolejnych 44 żołnierzy zostało rannych[3] (pierwsze doniesienia mówiły o 37 zabitych i ponad 30 rannych[4]).

Przeprowadzone dochodzenie wykazało, że sprawcą katastrofy był podoficer broni 6. kompanii, kapral Jerzy Pakura. Wymieniony podoficer w czasie odpoczynku znalazł leżący w życie pocisk artyleryjski o długości około 300 mm i średnicy (kalibrze) około 80 mm, a po komendzie nakazującej marsz kompanii, podniósł go, uchwycił prawą ręką, a następnie szedł z nim dziesięć kroków, jednocześnie uderzając o rękę lewą. Miejsce, w którym doszło do katastrofy, znajdowało się poza terenem poligonu artyleryjskiego. Najprawdopodobniej pocisk, który znalazł kapral Pakura, był niewybuchem rosyjskiego pocisku kalibru 76,2 mm, pochodzącym z okresu walk nad Stochodem w roku 1916[1].

Pośrednią odpowiedzialnością za spowodowanie katastrofy władze wojskowe obciążyły, za pośrednictwem swego organu prasowego, firmę „Demat”, która była zobowiązana do oczyszczenia terenu z przedmiotów niebezpiecznych[1][5].

29 lipca 1926 roku w kaplicy garnizonowej w Równem, w koszarach na Woli, odbyło się nabożeństwo żałobne za zmarłych w katastrofie pod Powurskiem[6].

25 października 1926 roku Prezydent RP Ignacy Mościcki nadał pośmiertnie kapitanowi Tadeuszowi Miłaszewskiemu stopień majora, natomiast porucznikom Piotrowi Kołodziejowi i Władysławowi Kaniewskiemu stopnie kapitana[7][8].

Katastrofa nie wpłynęła znacząco na dalszą karierę oficerów sztabowych 45 pp. Dochodzenie wykazało, że nie mogli tego wypadku przewidzieć ani też mu zapobiec[1].

Kazimierz Jarosław Rybicki 16 marca 1927 roku awansował na pułkownika, 6 lipca 1929 roku został przeniesiony na równorzędne stanowisko dowódcy 49 Pułku Strzelców Kresowych w Kołomyi[9]. W 1939 roku był zastępcą pułkownika Czesława Kozierowskiego, przewodniczącego Oficerskiego Trybunału Orzekającego[10].

Edward Dojan-Surówka w sierpniu 1926 roku został wyznaczony na stanowisko dowódcy 21 Pułku Piechoty „Dzieci Warszawy”, a 1 stycznia 1929 roku awansował na pułkownika. W kampanii wrześniowej 1939 roku dowodził 2 Dywizją Piechoty Legionów.

Stanisław Julian Papiz w 1928 roku pełnił służbę w Dowództwie 8 Dywizji Piechoty w Modlinie[11]. Z dniem 31 maja 1931 roku został przeniesiony w stan spoczynku[12].

Major Wiktor Rusiecki 19 lipca 1926 roku został przesunięty ze stanowiska dowódcy II baonu na stanowisko kwatermistrza pułku. Nowym dowódcą II/45 pp został major Fabian Borzobohaty[13].

Ofiary

Zabici i zmarli z ran[3]
1. kpt. Tadeusz Miłaszewski
2. por. Piotr Kołodziej
3. por. Władysław Kaniewski
4. st. sierż. Bazyli Semkow
5. st. sierż. Wacław Lindajewski
6. sierż. Ignacy Łąk
7. kpr. Wacław Bańkowski
8. kpr. Jerzy Pakura
9. kpr. Antoni Piechaczek
10. st. szer. Florian Fryc
11. st. szer. Franciszek Chmielewski
12. st. szer. Józef Kłaja
13. szer. Gustaw Stefaniak
14. szer. Józef Stasiek
15. szer. Ludwik Przybyła
16. szer. Piotr Zaremba
17. szer. Paweł Buchalik
18. szer. Erich Szymura
19. szer. Józef Gajda
20. szer. Lejba Czarnowicz
21. szer. Julian Woryna
22. szer. Mojżesz Machtynger
23. szer. Nuchim Milman
24. szer. Dawid Klajner
25. szer. Paweł Kałka
26. szer. Wojciech Gizik
27. szer. Stanisław Szczerba
28. szer. Stanisław Rojek
29. szer. Robert Wolny
30. szer. Piotr Ruszczyński
31. szer. Antoni Kukulski
32. szer. Michał Styrt
33. szer. Lejba Baraban Hersz
34. szer. Maksymilian Gocz
35. szer. Uszer Grynszpun
36. szer. Trofim Kowalec
37. szer. Aron Czerkaski
38. szer. Józef Woźniak
39. szer. Piotr Dudziński
40. szer. Michał Mikutel
41. elew Janusz Lombardo
Ranni[3]
1. por. rez. Wacław Wachnowski
2. sierż. Piotr Roczniak
3. plut. Paweł Łarjanow
4. plut. Władysław Domagała
5. kpr. Izydor Konieczny
6. kpr. Józef Szulc
7. kpr. Jan Promny
8. kpr. Ryszard Rojek
9. st. szer. Franciszek Sobik
10. st. szer. Jan Mroczek
11. st. szer. Józef Sowa
12. st. szer. Stefan Mironiuk
13. szer. Franciszek Ochojski
14. szer. Cheim Szafir
15. szer. Aleksander Mikłaszewski
16. szer. Franciszek Pradun
17. szer. Ela Garber
18. szer. Jan Łazur
19. szer. Szulim Grynszpun
20. szer. Bernard Prochacki
21. szer. Józef Oszwa
22. szer. Władysław Głaz
23. szer. Icek Baran
24. szer. Józef Krzyżewski
25. szer. Wiktor Kłąka
26. szer. Stefan Hennig
27. szer. Franciszek Górka
28. szer. Bartłomiej Pąk
29. szer. Joachim Pawełek
30. szer. Wiktor Juźwiuk
31. szer. Mikołaj Kuwałek
32. szer. Hipolit Maszkowski
33. szer. Piotr Hołodecki
34. szer. Antoni Student
35. szer. Hersz Gryn
36. szer. Antoni Kaźmirow
37. szer. Hersz Berger
38. szer. Ber Landzbojm
39. szer. Paweł Grzesik
40. szer. Jan Ławkiel
41. szer. Franciszek Bednarz
42. szer. Wilhelm Nierzporek
43. szer. Stanisław Pietruszyński
44. st. szer. Paweł Słapka

Przypisy

  1. a b c d e f g h Jeszcze o przebiegu katastrofy w Powursku. „Polska Zbrojna”. 212, s. 5, 3 sierpnia 1926. 
  2. Z powyższego ugrupowania trudno stwierdzić, w jakiej kolejności przeprawiały się poszczególne kompanie strzeleckie III/45 pp. Na pewno, jako ostatnia przeprawiła się 3. kompania ckm, która zajęła pozycję po prawej stronie drogi Hulewicze-Powursk.
  3. a b c 'Wykaz zabitych i rannych w Powórsku dnia 29 czerwca r.b. żołnierzy 45 p.s.k.. „Polska Zbrojna”. 186, s. 4, 8 lipca 1926. 
  4. Straszna katastrofa przy ćwiczeniach, „Nadwiślanin” Gazeta Ziemi Chełmińskiej Nr 53 z 3 lipca 1926 roku, s. 2.
  5. Śmierć 46 żołnierzy polskich wskutek wybuchu pocisku niemieckiego, „Dziennik Poznański” Nr 148 z 2 lipca 1926 roku, s. 1.
  6. „Polska Zbrojna” Nr 201 z 23 lipca 1926 roku, s. 5.
  7. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 48 z 3 listopada 1926 roku, s. 389.
  8. Porucznik Władysław Kaniewski zginął 29 czerwca 1926 roku, natomiast kapitan Tadeusz Miłaszewski i porucznik Piotr Kołodziej zmarli z ran następnego dnia. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 35 z 1 września 1926 roku, s. 290.
  9. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 6 lipca 1929 roku, s. 190.
  10. Ryszard Rybka, Kamil Stepan, Rocznik Oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939, Biblioteka Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego tom 29, Fundacja CDCN, Kraków 2006, ISBN 978-83-7188-899-1, s. 7, 432.
  11. Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 122, 174.
  12. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 5 z 3 sierpnia 1931 roku, s. 247.
  13. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 28 z 19 lipca 1926 roku, s. 224.

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1919–1928).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej w okresie 1919-13 grudnia 1927 ustanowiona ustawą z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 1919 r. Nr 69, poz. 416. Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "crimson" (#D91E3D, karmazyn). Proporcje 5:8.
Flag of Poland (1919–1927).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej w okresie 1919-13 grudnia 1927 ustanowiona ustawą z dnia 1 sierpnia 1919 r. o godłach i barwach Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. z 1919 r. Nr 69, poz. 416. Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "crimson" (#D91E3D, karmazyn). Proporcje 5:8.