Katedra św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu

Katedra św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu
	536/57 z 22 września 1930
	katedra
	(c) pl, CC BY-SA 3.0; Katedra w Kaliszu (widok z wieży ratusza)
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miejscowość	Kalisz
Adres	ul. Kanonicka 5; 62-800 Kalisz
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	katedralna św. Mikołaja w Kaliszu
Wezwanie	św. Mikołaja z Miry
Historia
Data rozpoczęcia budowy	po 1250
Data zakończenia budowy	przełom XIV i XV w.
Aktualne przeznaczenie	diecezja kaliska
Fundator	Bolesław Pobożny
Dane świątyni
Świątynia; • materiał bud.	; • cegła
	Położenie na mapie Kalisza Katedra św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Katedra św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu
	Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Katedra św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu
	51°45′50,7″N 18°05′21,1″E/51,764083 18,089194
	Strona internetowa

Katedra św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu – zabytkowy kościół, którego budowę w stylu gotyckim rozpoczęto przed 1257 rokiem, rozbudowano w XIV i XVII wieku. W XIX wieku nadbudowano wieżę. Od 1992 r. katedra diecezji kaliskiej.

Historia i architektura

Kościół rozpoczęto budować przed 1257 rokiem, a jego fundatorem był książę kaliski Bolesław Pobożny wraz z żoną, księżną Jolentą^[2]. Za życia Bolesława Pobożnego zbudowano częściowo prezbiterium, dwuprzęsłową zakrystię i płaską przybudówkę empory dla księcia. Prezbiterium i zakrystię dokończył pod koniec XIII wieku warsztat czeski, przypuszczalnie za życia kolejnego księcia Przemysła II^[2].

W połowie XIV wieku zbudowano od zachodu gotycką wieżę, a po jej ukończeniu zbudowano trójnawowy korpus kościoła w postaci gotyckiej hali z czterema przęsłami^[2]. Przypuszczalnie była to inicjatywa króla Kazimierza Wielkiego, który oddał kościół pod opiekę kanoników laterańskich (przebywali w Kaliszu do 1810 roku). W 1441 arcybiskup gnieźnieński Wincenty Kot wyniósł kościół do godności kolegiaty zakonnej^[3]. W 1448 roku kanonicy laterańscy wznieśli stojący przy kościele gotycki budynek pełniący funkcję klasztoru, połączony w latach 1538-1822 z kościołem krytym przejściem^[4].

W 1609 roku kościół się spalił, w związku z czym odbudowano go w latach 1612-1639 pod kierunkiem architekta Albina Fontany, który nadbudował mury i założył nowe sklepienia kolebkowe z dekoracją stiukową w typie lubelsko-kaliskim. Ołtarz główny barokowy zbudowano w w 1662. W 1706 roku spalił się dach i w wyniku pożaru zawaliła się wyniosła wieża kościelna^[4]. W 1822 r. świątynia stała się na powrót kościołem diecezjalnym^[4]. W latach 1869-1876 dokonano renowacji kościoła oraz zbudowano nowe zwieńczenie wieży w stylu neogotyckim wg projektu Franciszka Tournella^[4]. Do wieży dostawiono także w tym okresie neogotycką kaplicę grobową^[4].

Około 1895 roku w dawnej zakrystii i kapitularzu urządzono kaplicę Matki Boskiej Pocieszenia, zwanej też "Pod Orłami". W 1909 roku witraże i polichromię w tej kaplicy wykonał Włodzimierz Tetmajer. Ściany zdobią piastowskie orły i postacie polskich świętych i błogosławionych. Z kolei witraże przedstawiają m.in. Matkę Bożą Częstochowską oraz Matką Bożą Ostrobramską. Obraz w kaplicy to "Alegoria Umarłej Polski" i scena z księżną Jolantą i Bolesławem Pobożnym. Wystrój kaplicy na żądanie rosyjskich zaborców został częściowo zamalowany, lecz odtworzono go w 1932 roku po odzyskaniu przez Polskę niepodległości^[5].

Prezbiterium dekorowane jest malowidłami Włodzimierza Tetmajera i jest on również autorem witraży w nawie głównej^[6]. Pozostała część malowideł z 1905 roku w prezbiterium to dzieło S.Rudzińskiego, S.Jasińskiego i B.Wiśniewskiego^[4].

Ingres pierwszego biskupa kaliskiego Andrzeja Wołłowicza do kościoła św. Mikołaja Biskupa w Kaliszu odbył się 4 lipca 1819^[7].

W 1973 roku^[8] z kościoła zaginął obraz Zdjęcie z krzyża Petera Paula Rubensa, zakupiony w pracowni malarza w Antwerpii w 1620 i sprowadzony do Kalisza w 1621 przez posła królewskiego i starostę kaliskiego Piotra Żeromskiego^[9]^[5]. Według oficjalnej, wówczas przyjętej wersji, obraz spłonął podczas pożaru w nocy z 13 na 14 grudnia^[10]^[11]. Według innych źródeł pożar mógł zostać wzniecony dla zatarcia śladów kradzieży^[12]^[13].

W katedrze pochowany jest m.in. Stanisław Kobierzycki^[14].

W kościele ochrzczeni zostali m.in. Adam Asnyk i Mieczysław Smorawiński, a ślub wzięła Maria Konopnicka^[15].

W 1992 kościół podniesiony przez Jana Pawła II do rangi katedry diecezji kaliskiej.

W 2016 w Niedzielę Miłosierdzia Bożego do katedry sprowadzono relikwie św. Faustyny Kowalskiej^[16].

Na dziedzińcu kościelnym zachował się zbudowany w 1448 roku budynek dawnego konwentu kanoników laterańskich, który obecnie jest siedzibą biskupa diecezjalnego^[5].

Galeria

Prezbiterium i wielki ołtarz (2019)
Widok kościoła przed 1858
Sklepienie z XVII wieku ze stiukami w typie lubelsko-kaliskim
Peter Paul Rubens, Zdjęcie z krzyża, 1615–1617 (zaginiony)
Włodzimierz Tetmajer, Alegoria umarłej Polski, 1895

Zobacz też

Przypisy

↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2010-05-06] .
↑ ^a ^b ^c Jacek Kowalski, Gotyk Wielkopolski. Architektura sakralna XIII-XVI w., Poznań 2010, s. 45, 105-106, 110, 352
↑ Andrzej Drewicz: Katedra pw. św. Mikołaja Biskupa. wkaliszu.pl. [dostęp 2022-07-26]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Katedra pw. św. Mikołaja z d. klasztorem kanoników lateraneńskich - Zabytek.pl, zabytek.pl [dostęp 2022-11-15] (pol.).
↑ ^a ^b ^c KALISZ - Katedra pw. św. Mikołaja, Szlak piastowski [dostęp 2022-11-15] (pol.).
↑ Kalisz - miasto o wielu obliczach, turystyka.wp.pl, 11 października 2013 [dostęp 2021-02-22] (pol.).
↑ Adam Chodyński: Kieszonkowa kroniczka historyczna miasta Kalisza. Kalisz: Księgarnia Maksymiliana Hofmańskiego, 1885, s. 73.
↑ Kartka z kalendarza, „Ziemia Kaliska” (49), 8 grudnia 2017 .
↑ Edward Chwalewik: Zbiory polskie. Archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie. T. 1: A–M. Warszawa: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza, 1926, s. 141.
↑ Katedra pw. św. Mikołaja w Kaliszu • Odkryj Wielkopolskę • sprawdź ciekawe miejsca w Twojej okolicy, regionwielkopolska.pl [dostęp 2021-02-22] (pol.).
↑ Planty miejskie w Kaliszu, www.parki.org.pl [dostęp 2021-02-22] .
↑ SylwiaS. Kwiatkowska SylwiaS., Sprawa Rubensa, Radio Centrum [dostęp 2021-02-22] (pol.).
↑ DanutaD. Synkiewicz DanutaD., Czy słynny obraz Rubensa "Zdjęcie z krzyża" zostanie odnaleziony?, radiopoznan.fm [dostęp 2021-02-22] (pol.).
↑ WładysławW. Kościelniak WładysławW., KrzysztofK. Walczak KrzysztofK., Kronika miasta Kalisza, Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2002, s. 121, ISBN 83-85638-43-1, OCLC 831022885 .
↑ Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2011, s. 311. ISBN 978-83-7510-814-9.
↑ Relikwie św. Faustyny w Kaliszu, Fakty Kaliskie [dostęp 2016-04-04] .

Bibliografia

Kowalski J., Gotyk Wielkopolski. Architektura sakralna XIII-XVI w., Poznań 2010, s. 45, 105-106, 110, 352.
Gotyckie kościoły w Wielkopolsce, Maluśkiewicz Piotr (red.), Poznań 2008

Linki zewnętrzne

[zabytek-1] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo wielkopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2010-05-06] .

[:2-2] Jacek Kowalski, Gotyk Wielkopolski. Architektura sakralna XIII-XVI w., Poznań 2010, s. 45, 105-106, 110, 352

[Drewicz-3] Andrzej Drewicz: Katedra pw. św. Mikołaja Biskupa. wkaliszu.pl. [dostęp 2022-07-26]. (pol.).

[:1-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Katedra pw. św. Mikołaja z d. klasztorem kanoników lateraneńskich - Zabytek.pl, zabytek.pl [dostęp 2022-11-15] (pol.).

[:0-5] KALISZ - Katedra pw. św. Mikołaja, Szlak piastowski [dostęp 2022-11-15] (pol.).

[6] Kalisz - miasto o wielu obliczach, turystyka.wp.pl, 11 października 2013 [dostęp 2021-02-22] (pol.).

[7] Adam Chodyński: Kieszonkowa kroniczka historyczna miasta Kalisza. Kalisz: Księgarnia Maksymiliana Hofmańskiego, 1885, s. 73.

[8] Kartka z kalendarza, „Ziemia Kaliska” (49), 8 grudnia 2017 .

[9] Edward Chwalewik: Zbiory polskie. Archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie. T. 1: A–M. Warszawa: Wydawnictwo Jakuba Mortkowicza, 1926, s. 141.

[10] Katedra pw. św. Mikołaja w Kaliszu • Odkryj Wielkopolskę • sprawdź ciekawe miejsca w Twojej okolicy, regionwielkopolska.pl [dostęp 2021-02-22] (pol.).

[11] Planty miejskie w Kaliszu, www.parki.org.pl [dostęp 2021-02-22] .

[12] SylwiaS. Kwiatkowska SylwiaS., Sprawa Rubensa, Radio Centrum [dostęp 2021-02-22] (pol.).

[13] DanutaD. Synkiewicz DanutaD., Czy słynny obraz Rubensa "Zdjęcie z krzyża" zostanie odnaleziony?, radiopoznan.fm [dostęp 2021-02-22] (pol.).

[14] WładysławW. Kościelniak WładysławW., KrzysztofK. Walczak KrzysztofK., Kronika miasta Kalisza, Kalisz: Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2002, s. 121, ISBN 83-85638-43-1, OCLC 831022885 .

[15] Barbara Stanisławczyk: Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska historie dramatów i miłości. Poznań: Dom Wydawniczy „Rebis”, 2011, s. 311. ISBN 978-83-7510-814-9.

[16] Relikwie św. Faustyny w Kaliszu, Fakty Kaliskie [dostęp 2016-04-04] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne