Katedra św. Stanisława i św. Wacława w Świdnicy
 77 z dnia 29.03.1949[1] | |||||||||||
| kościół parafialny, katedra | |||||||||||
 Katedra w Świdnicy | |||||||||||
| Państwo | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||
| Kościół | |||||||||||
| Parafia | katedralna św. Stanisława i św. Wacława w Świdnicy | ||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne | |||||||||||
| Przedmioty szczególnego kultu | |||||||||||
| Cudowne wizerunki | obraz Matki Bożej Świdnickiej[2][3] (Pani Słoneczna, Madonna w Słońcu)[4] | ||||||||||
| |||||||||||
| |||||||||||
Położenie na mapie Świdnicy  | |||||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||
Położenie na mapie powiatu świdnickiego _location_map.png "Mapa lokalizacyjna powiatu świdnickiego") | |||||||||||
 50°50′28″N 16°29′31″E/50,841111 16,491944 | |||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||
Katedra św. Stanisława Biskupa i Męczennika i św. Wacława Męczennika w Świdnicy – gotycki kościół, pierwotnie jako kościół parafialny, a od 25 marca 2004 jako katedra diecezji świdnickiej. Znajduje się przy placu Jana Pawła II, w południowo-wschodniej części średniowiecznego miasta oraz jeden z najważniejszych zabytków Świdnicy[5]. Rozporządzeniem prezydenta RP Andrzeja Dudy z 15 marca 2017, katedra została wpisana na listę Pomników Historii[6][7].
Jeden z największych kościołów Dolnego Śląska. Wieża o wys. 101,21 m jest obecnie najwyższą na terenie całego Śląska i szóstą co do wielkości w Polsce (po bazylice w Licheniu, archikatedrze szczecińskiej, bazylice jasnogórskiej w Częstochowie, archikatedrze łódzkiej i kościele mariackim w Chojnie). Jest jedyną katedrą w Polsce bez stalli kapituły katedralnej.
Historia
Kościół powstał w XIV w., na polecenie księcia Bolka II Świdnickiego, po pożarze wcześniejszego drewnianego kościoła stojącego na tym miejscu. Początek wznoszenia budowli określa się na 1330, a legenda głosi, że sam książę położył pierwszy kamień pod budowę. W latach ok. 1400–1410 dokonano rozbudowy kościoła, a w 1546 ukończono odbudowę po pożarze w 1532.
W latach 1561–1629 kościół był użytkowany przez ewangelików, a w 1662 patronat nad świątynią objęli jezuici, którzy na przełomie XVII i XVIII w. dokonali barokizacji wnętrza.
Po sekularyzacji zakonu jezuitów kościół został w latach 1757–1772, za zgodą władz pruskich, zamieniony na magazyn zbożowy. Restaurowany w latach 1893–1895 utracił wiele oryginalnych elementów architektonicznych.
25 marca 2004, na mocy bulli Totus Tuus Poloniae Populus Jana Pawła II, ustanawiającej diecezję świdnicką, kościół św. św. Stanisława i Wacława stał się katedrą diecezji świdnickiej[8].
Architektura
Kościół jest późnogotycką, orientowaną, trzynawową bazyliką. Nad fasadą zachodnią dominuje, widoczna z daleka, wieża. Ma ona 5 kondygnacji. Na ostatniej, która przechodzi w ośmiobok, umocowano po rogach kolumienki, na których stoją figury św. Stanisława i Wacława, Maryi, św. Jadwigi Śląskiej, św. Piotra i Pawła, św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty.
W fasadzie zachodniej znajdują się 4 portale z rzeźbami wykonanymi z piaskowca, są to między innymi rzeźby: Matki Bożej z Dzieciątkiem, Dwunastu Apostołów śpiących w Ogrojcu, a także św. Stanisława i św. Wacława (1427). Po obu zewnętrznych stronach portali widoczne są symbole 4 ewangelistów – po północnej: orzeł (św. Jana) i lew (św. Marka), po południowej: byk (św. Łukasza) i anioł (św. Mateusza).
Na uwagę zasługuje późnogotycka rzeźba św. Anny Samotrzeciej, która umieszczona jest pomiędzy portalem północnym a środkowym fasady zachodniej.
We wnętrzu uderza przede wszystkim ogrom budowli. Sama nawa główna ma 71 m dług., 10 m szer. i 25 m wys. Łączna szerokość trzech naw wynosi 27 m. Do naw bocznych dobudowano w różnym okresie 6 kaplic. Pod prezbiterium znajduje się ciekawa, nie spotykana w kościołach gotyckich dwunastoboczna kaplica przypominająca kryptę. Powoduje ona wyraźne wyniesienie prezbiterium i głównego ołtarza nad poziom kościoła. Jej rzut poziomy zbliżony jest do elipsy. Sklepienie gwiaździste wspiera się na okrągłym filarze, w którym koncentrycznie zbierają się wszystkie żebra. Interesujące są tu zworniki oraz wsporniki – „służki” podtrzymujące przyścienne zakończenia żeber.
W niszach kolumn w nawie głównej usytuowane są pochodzące z przełomu XVII i XVIII wieku rzeźby przedstawiające świętych (np. Jana Chrzciciela, Mikołaja, Wolfganga). Na ścianach nawy głównej znajdują się pochodzące z XVII wieku malowane na płótnie, olejne obrazy.
Pierwotny gotycki wystrój wnętrza zniszczył pożar w 1532. W latach 1644–1776 kościół był w posiadaniu jezuitów, którzy dokonali jego przebudowy w stylu barokowym na przełomie XVII i XVIII w. Większość rzeźb i ołtarzy wykonał Johann Riedel. Ołtarz główny jest jego najwybitniejszym dziełem, scena główna przedstawiająca Matkę Bożą z Dzieciątkiem w otoczeniu świętych umiejscowiona jest pod baldachimem wspartym na siedmiu kolumnach.
W lewej części nawy głównej usytuowana jest zabytkowa ambona wyrzeźbiona w 1698 roku przez J. Riedla.
Na ścianie katedry umieszczone jest piaskowe epitafium Martina Früaufa, ostatniego katolickiego proboszcza przed reformacją (po jego śmierci ewangelicy użytkowali świątynię do 1629 roku). W polu środkowym płaskorzeźba przedstawia proboszcza klęczącego przed majestatem Trójcy Świętej przedstawionym w ujęciu zwanym tronem łaski. W dolnej części epitafium widnieje inskrypcja w języku łacińskim informująca, że proboszcz zmarł w wieku 99 lat 3 miesięcy i 6 dni.
W posadce przed wejściem do zakrystii umieszczono płytę nagrobną proboszcza świdnickiego Hugona Simona, zmarłego w 1897 roku. Napis Voluit Quiescit (Chciał spoczął) mówi, że chciał być w tym miejscu pochowany.. Znał język polski i był kapelanem pułku poznańskiego, w którym służyli Polacy.
Wielkie organy zdobi „Orkiestra Niebiańska”, rzeźbiona przez Jerzego Leonarda Webera (1704-1710); jego dziełem jest też ołtarz w kaplicy Matki Bożej Świdnickiej, gdzie znajduje się słynący łaskami wizerunek Maryi z XV w., a także posągi patronów miasta na konsolach filarów międzynawowych.
Wśród ocalałych elementów średniowiecznego wyposażenia najcenniejszy jest gotycki poliptyk z 1492 ze sceną Zaśnięcia Matki Bożej w kaplicy zwanej Chórem Mieszczan (kopia Ołtarza Mariackiego); ołtarz ten został prawdopodobnie wykonany przez ucznia Wita Stwosza.
We wnętrzu znajduje się także Pieta o bardzo realistycznej formie z ok. 1420.
Na dziedzińcu kościoła stoi kolumna św. Floriana pochodząca z 1684.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. [dostęp 2010-01-30].
- ↑ Madonna w słońcu – Obraz Matki Bożej Świdnickiej. nowezycie.archidiecezja.wroc.pl. [dostęp 2017-05-05].
- ↑ Sanktuarium Matki Bożej Świdnickiej (Uzdrowienia chorych). katedra.swidnica.pl. [dostęp 2017-05-05].
- ↑ Grzegorz Polak, Święte, świętsze, najświętsze. Przewodnik po sanktuariach w Polsce. AGORA S.A. Warszawa 2013. str. 322 - 323; ISBN 978-83-268-1242-2
- ↑ Redaktor naczelny (Portal katedralny), katedra.swidnica.pl [dostęp 2017-08-23] (pol.).
- ↑ Referent WD, Diecezja Świdnicka – Katedra Świdnicka wpisana na listę Pomników Historii, diecezja.swidnica.pl [dostęp 2017-05-07] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-24].
- ↑ Redaktor naczelny (Portal katedralny), katedra.swidnica.pl [dostęp 2017-05-07].
- ↑ Świdnicka Parafia Katedralna – Duszpasterze w parafii. [dostęp 2019-01-06].
Bibliografia
- Janusz Czerwiński, Wrocław i okolice, wyd. Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa 1989, ISBN 83-217-2279-2.
- Tadeusz Dobrzeniecki, Architektura sakralna w Polsce na Ziemiach Zachodnich i Północnych, wyd. Ars Christiana, Warszawa 1976.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of [[:en:Lower Silesian Voivodeship]Lower Silesian Voivodeship]], Poland. Geographic limits of the map:
- N: 51.9134 N
- S: 49.9809 N
- W: 14.7603 E
- E: 17.9091 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Flaga województwa dolnośląskiego
Logo Pomników Historii Polski
Autor: Scotch Mist, Licencja: CC BY-SA 4.0
Galeria Mist Scotch zawiera wiele zdjęć zabytkowych budowli, pomników i miejsc pamięci w Polsce.
Autor: Smat, Licencja: CC BY-SA 2.0
Location map
Autor: