Katedra Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Koszalinie

Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP
w Koszalinie

71 z dnia 23.05.1955 r.[1]
katedra
Katedra w Koszalinie
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Miejscowość	Koszalin
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	katedralna Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Koszalinie
Wezwanie	Niepokalanego Poczęcia NMP
Historia Data zakończenia budowy 1333 Aktualne przeznaczenie diecezja koszalińsko-kołobrzeska
Dane świątyni Styl gotyk ceglany Świątynia • materiał bud. • cegła Liczba naw 3 Organy • liczba manuałów 3
Położenie na mapie Koszalina Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP w Koszalinie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP w Koszalinie
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP w Koszalinie
54°11′22″N 16°10′49″E/54,189444 16,180278
Strona internetowa

Katedra Niepokalanego Poczęcia NMP w Koszalinie (niem. St. Marienkirche in Köslin) – dawniej kościół farny w Koszalinie. Jest najważniejszym i najcenniejszym koszalińskim zabytkiem. Proboszczem katedry jest ks. Henryk Romanik.

Historia

Wnętrze katedry

Świątynia wzniesiona została w latach 1300–1333 jako trzynawowa bazylika z potężną wieżą^[2].

Od 1534 do 1945 świątynia ewangelicka. Od 1972 katedra nowej diecezji. W kruchcie katedry pochowano w 1996 drugiego ordynariusza diecezji bpa Czesława Domina. Ostatnio w ramach programu „Renowacja i konserwacja średniowiecznych katedr Pomorza Zachodniego” została poddana gruntownej renowacji.

Architektura

Jest orientowana, od wschodu ma wydłużone, zamknięte trójboczne prezbiterium.

Nawy, prezbiterium i kruchtę ozdabia sklepienie gwiaździste o żebrach z kształtowanej w trójliść cegły. Ściany boczne nawy głównej wspiera w dwóch rzędach sześć ośmiobocznych, masywnych filarów, zbudowanych z czerwonej cegły, symbolizujących postacie 12 apostołów.

Nawa główna

Nawę główną oświetlają ostrołukowe, zdobione maswerkami okna znajdujące się nad nawami bocznymi, a także zdobione witrażami o motywach roślinnych okna niższych naw bocznych. Zarówno nawy jak i prezbiterium wspierają skarpy uskokowe.

Nawy boczne

Nawy boczne przykryte są wielokrotnie dachami dwuspadowymi ze szczytami zdobionymi blendami. Do bocznej elewacji przybudowano sześcioboczną wieżyczkę kryjącą klatkę schodową. Pod okapem dwuspadowego dachu nawy, a także prezbiterium znajduje się ozdobny fryz poziomy z profilowanej cegły w kształcie czterolistnej koniczyny. Na kalenicy nawy głównej znajduje się niewielka, czworoboczna sygnaturka.

Wieża

Od zachodu postawiono masywną, wysoką na 56 metrów, czterokondygnacyjną wieżę przykrytą dachem namiotowym. Wieńczy ją sześcioboczna galeryjka, nad którą góruje latarnia z hełmem cybulastym. W 1754 roku pod dachem umieszczono zegar. Elewacja wieży zawiera liczne, sklepione ostrołukowo blendy. W niektórych z nich występują wąskie otwory okienne. W dolnej kondygnacji znajdują się dwa ostrołukowe, uskokowe portale wejściowe.

Wnętrze kościoła

Ołtarz główny

Wyposażenie i wystrój kościoła ulegał na przestrzeni wieków stałemu wzbogaceniu. Działo się tak mimo nawiedzających Koszalin wojen i pożarów, aż do połowy XIX w. Wówczas to przeprowadzono tzw. regotyzację wnętrza usuwając wiele wartościowych elementów wyposażenia (m.in. bezcenny, gotycki ołtarz główny zastąpiono mało wartościowym ołtarzem neogotyckim). Po II wojnie światowej wyposażenie neogotyckie zostało w większości usunięte.

Wewnątrz znajduje się krucyfiks gotycki XIV w. z kaplicy na Krzyżance, późnogotyckie figury świętych z 1512 roku rzeźbione w drzewie dębowym, pochodzące z dawnego gotyckiego ołtarza, wczesnogotycka chrzcielnica, pająki (żyrandole) z 1666 oraz neogotyckie organy z 1899. Katedra ma cztery dzwony odlane w Poznaniu w 1980 oraz jeden pochodzący z kaplicy św. Mikołaja wykonany w 1529 przez stargardzkiego ludwisarza Lutke Rose^[3].

Wyposażenie

Do najcenniejszych elementów wyposażenia koszalińskiej katedry należy:

• ołtarz główny. Pierwotny ołtarz główny (pentaptyk) został wykonany w 1512 roku w drewnie dębowym przez Andreasa Wenzela z Iwięcina. W połowie XIX w. ołtarz został zdemontowany. Część rzeźb została umieszczona w różnych miejsca katedry, inne uległy rozproszeniu. Zaginęła okazała szafa ołtarzowa wraz z dwoma malowanymi skrzydłami. Nowy neogotycki ołtarz główny został ozdobiony obrazem Augusta Friedricha Hauptnera „Zmartwychwstanie” (obraz ten wisi obecnie na północnej (lewej) ścianie nawy głównej). W 1973 usunięto ołtarz neogotycki, a na ścianie prezbiterium (na metalowej kratownicy zaprojektowanej przez Rajmunda Hałasa) umieszczono część figur z dawnego gotyckiego ołtarza. W 2012 figury te po renowacji i przywróceniu pierwotnej kolorystyki umieszczono w nowej szafie ołtarzowej wzorowanej na rozwiązaniach gotyckich. W części środkowej ołtarza umieszczono postacie (od lewej) św. Jana Chrzciciela, Matki Boskiej z Dzieciątkiem i św Jana Ewangelisty. Na skrzydłach znalazły się rzeźby 12 apostołów, a w predelli postacie: św. Doroty, św. Urszuli, Matki Bożej z Dzieciątkiem, św. Małgorzaty i św. Barbary.
• krucyfiks gotycki z XIV w., z nieistniejącej już kaplicy na Górze Chełmskiej. Umiejscowiony na łuku tęczowym krucyfiks uratowany został z pożaru kaplicy na Górze Chełmskiej w 1533 roku. Jest typowym przykładem symboliki gotyckiej – drzewce krzyża oplata winorośl, symbol Drzewa Życia, a w okrągłych medalionach zakończeń jest miejsce na wizerunki czterech ewangelistów.
• wczesnogotycka chrzcielnica – wykuta w XIII w. przez rzeźbiarzy gotlandzkich. Ma kształt szesnastobocznej czaszy zdobionej łukowatymi arkadami z trójlistnymi maswerkami wspartymi na kolumienkach. Chrzcielnica znajduje się w kruchcie kościoła
• także w kruchcie znajduje się wykonana z brązu płyta nagrobna marszałka dworu księcia Jana Fryderyka – Petera Kameke z Łasina. Płyta, wykonana przez szczecińskiego ludwisarza Rolofa Klassena znajdowała się pierwotnie w kościele w Łasinie.
• neogotyckie organy wykonane w 1899 przez firmę Schlag & Söhne ze Świdnicy^[4]. Organy o barokowym brzmieniu mają 3419 piszczałek uruchamianych przez 3 manuały, pedał i 3 wolne kombinacje.
• obraz „Zmartwychwstanie” Augusta Friedricha Hauptnera z 1845 z neogotyckiego ołtarza głównego.

Katedra w Koszalinie

Krucyfiks w typie "Drzewa życia"

Płyta nagrobna Petera Kameke

Kamienna chrzcielnica z XIII w.

Neogotycki obraz "Zmartwychwstanie"

Przypisy

Bibliografia

• Wacław Nowicki, Koszalin i okolice, wyd. Region, Gdynia 2005, s. 60–64, ISBN 83-89178-73-7

Linki zewnętrzne

• Parafia katedralna w Koszalinie
• Spis Mszy odprawianych w Katedrze