Katedra Notre-Dame w Tournai

Katedra Notre-Dame w Tournai^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Belgia
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	II, IV
Numer ref.	1009
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2000 na 24. sesji
Położenie na mapie Hainaut Katedra Notre-Dame w Tournai
Położenie na mapie Belgii (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Katedra Notre-Dame w Tournai
50°36′23,3″N 3°23′20,2″E/50,606472 3,388944
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Katedra Notre-Dame w Tournai (fr. Cathédrale Notre-Dame de Tournai) – kościół rzymskokatolicki, położony w centrum Tournai w południowo-zachodniej, walońskiej części Belgii; katedra diecezji Tournai.

Uchodzi za najwspanialszą katedrę w Belgii^[1].

Historia

Historia katedry sięga czasów króla Franków Chlodwiga I, który przyjął chrześcijaństwo w 496 i mniej więcej w tym czasie ufundował kościół w Tournai, które było stolicą jego imperium. Budowę nadzorował biskup Tournai, św. Eleuteriusz^[2]. W IX w. kościół Chlodwiga został przebudowany na bazylikę.

W 881 podczas najazdów wikingów kościół został zburzony, po czym odbudowano go. W 1066 zburzony ponownie. W 1092 założono opactwo św. Marcina w Tournais^[2].

W XI w. rozpoczęto budowę obecnej katedry w stylu romańskim według projektu podobnego do planów katedr w Spirze i Wormacji. W XI w. wzniesiono nawę główną a latach 1150–1250 7 wież katedralnych, z których zachowało się do dziś 5. Zewnętrzne wieże mają po 83 m wysokości^[3]. W 1171 świątynia otrzymała wezwanie Najświętszej Maryi Panny^[2]. W latach 40. XIII w. francuscy mistrzowie budowlani zbudowali w miejsce dotychczasowego romańskiego gotyckie prezbiterium o długości prawie równej długości nawy głównej. Jest ono wysokie na 33 m a szerokie na 30 m. Wokół absydy zbudowano wieniec 5 kaplic. Nawę od prezbiterium oddziela olbrzymie, marmurowe lektorium. Renesansowe meble wykonał Cornelis de Vrient (1514–1575).

Gdy do miasta dotarła fala reformacji, wiele rzeźb zniszczono. W 1566 z katedry zabrano i zniszczono szereg dokumentów, w tym akt nadania sporządzony przez ojca Chlodwiga, króla Childeryka I.

Po raz kolejny katedra ucierpiała, gdy przez Tournai w 1794 przeszły oddziały francuskich rewolucjonistów.

W latach 1850–1860 katedra pod kierunkiem Lemaistre’a d’Astaign przeszła gruntowną renowację; m.in. odnowiono maswerki i uzupełniono witraże. Udało się zachować pierwotny nastrój katedry wzmacniając harmonijne połączenie stylu romańskiego z gotyckim.

Katedra była restaurowana również po drugiej wojnie światowej^[4].

W grudniu 2000 została wpisana na listę Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego Ludzkości^[4].

Architektura

Rekonstrukcja pierwotnego wyglądu katedry z wieżami w fasadzie zachodniej (niezrealizowanymi).

Katedra Notre-Dame leży w sercu Starego Miasta w Tournai, nieopodal lewego brzegu Skaldy. Jest oddzielona od staromiejskiej zabudowy szeregiem ulic, placów i ogrodów z wyjątkiem strony zachodniej, gdzie jej fronton wychodzi na Place de l’Evêché^[5].

Architektonicznie katedra jest wynikiem trzech okresów budowy, widocznych w jej bryle: romańskie nawy, gotyckie prezbiterium i zbudowany w stylu przejściowym transept, którego najbardziej charakterystycznym elementem jest zespół 5 wież-dzwonnic^[5]. Długość katedry wynosi 134 m^[6].

Nawy

Wnętrze katedry.

Romańska, dziewięcioprzęsłowa nawa główna o długości ponad 48 m, jest flankowana przez nawy boczne. W architekturze nawy wyróżnić można 4 poziomy. Dolny poziom stanowią długie ciągi półokrągłych łuków spoczywających na masywnych, okrągłych, bogato dekorowanych filarach. Na nimi biegnie ciąg galerii otwierających się do nawy głównej; ich filary, dekorowane smukłymi kolumnami, są prostsze w kompozycji. Trzeci poziom to rytmiczny ciąg fałszywych tryforiów, zbudowanych z półokrągłych arkad, po dwie w każdym przęśle, przedzielonych krótkimi kolumnami dekorowanymi pilastrami. Każda z arkad pierwotnie zawierała wnękę, obecnie zamurowaną. Ostatni poziom tworzą okna, zapewniające oświetlenie nawy głównej, przekrytej, podobnie jak nawy boczne, sklepieniem krzyżowym^[5].

Fasadę zachodnią stanowi ostrołukowa kruchta z podwójnym portalem. Niższe partie fasady są dekorowane rzeźbami z XIV–XVII w. przedstawiającymi sceny ze Starego Testamentu, epizody z historii miasta oraz postacie świętych. Wyższą kondygnację stanowi ciąg wnęk, nad którymi znajduje się wielka neoromańska rozeta. Całość założenia wieńczy szczyt flankowany dwiema zaokrąglonymi wieżyczkami, ozdobionymi kolumienkami^[5].

Transept

Szeroki na 67 m^[6] transept jest w całości przekryty sklepieniem wachlarzowym. Na końcach jego ramion znajdują się wieloboczne, trzykondygnacyjne apsydy flankowane dwiema wieżami, zwieńczonymi spiczastymi hełmami; od strony północnej są to wieże Brunina i św. Jana a od południowej La Treille i Maria. Wieże składają się z siedmiu kondygnacji i prezentują bogactwo rozwiązań architektonicznych charakterystycznych dla okresu przejściowego między romanizmem a gotykiem. Nad prostokątnym skrzyżowaniem naw wznosi się sześciokondygnacyjna wieża zwana Pontoise zwieńczona latarnią otoczoną czterema mniejszymi wieżyczkami. Architektura transeptu przypomina architekturę nawy głównej: składa się również z czterech poziomów: półokrągłych arkad, wyższych niż te w nawie głównej, wspartych na kolumnach, tryforium i wysokich okien, pomiędzy którymi znajdują się kolumny podtrzymujące sklepienie^[5].

Prezbiterium

Siedmioprzęsłowe, gotyckie, długie na 58 m^[6] prezbiterium jest przekryte ostrołukowym sklepieniem i zakończone wieloboczną apsydą, podobną do apsyd transeptu, przekrytą sklepieniem oktagonalnym. W apsydzie znajdują się kaplice. Zewnętrzne ściany prezbiterium to ciąg wysokich, gotyckich okien przedzielonych kolumnami, o które wspierają się skarpy tworzące system przyporowy budowli. Każda kolumna zwieńczona jest smukłym pinaklem^[5].

Galeria

• 

  Fasada zachodnia katedry z rozetą.

• 

  XIX-wieczna rozeta w fasadzie zachodniej.

• 

  Lektorium oddzielające nawę od prezbiterium.

• 

  Relikwiarz św. Eleuteriusza z Tournai.

Przypisy

Bibliografia

• Elizabeth Cruwys, Beau Riffenburgh: Najpiękniejsze katedry świata (ang. Cathedras of the World). Warszawa: Penta, 1999, s. 74-75. ISBN 83-85440-52-6.

Linki zewnętrzne

• Katedra Notre-Dame w Tournai: strona oficjalna. www.cathedrale-tournai.be/cathedraletournai/index.html. [dostęp 2011-06-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-12-22)]. (fr.).
• Fundacja katedralna (fr.) (niderl.) (ang.)