Katedra Saint-Bénigne w Dijon

Katedra Saint-Bénigne w Dijon
Cathédrale Saint-Bénigne de Dijon
Distinctive emblem for cultural property.svg PA00112253
katedra
Ilustracja
Fasada katedry
Państwo Francja
MiejscowośćDijon
Wyznaniekatolickie
Kościółrzymskokatolicki
DiecezjaArchidiecezja Dijon
Wezwanieśw. Benigny z Dijon
Przedmioty szczególnego kultu
Relikwieśw. Benigny z Dijon
Położenie na mapie Francji
Mapa konturowa Francji, blisko centrum na prawo u góry znajduje się punkt z opisem „Katedra Saint-Bénigne w Dijon”
Ziemia47°19′17″N 5°02′04″E/47,321389 5,034444

Katedra Saint-Bénigne w Dijon (fr. Cathédrale Saint-Bénigne de Dijon) – gotycka katedra pod wezwaniem św. Benignego w Dijon (departament Côte-d’Or, region Burgundia) we Francji. Siedziba arcybiskupa Dijon. W 1862 roku wpisana na listę pomników historii we Francji[2].

Święty Benigny

Według legendy św. Benigny był przybyszem z Azji Mniejszej oraz uczniem św. Polikarpa. Za panowania cesarza Aureliana miał ponieść śmierć męczeńską. Kult męczennika, w średniowieczu bardzo żywy, szerzyło przede wszystkim opactwo jego imienia w Dijon[3].

Historia

W 535 roku nad grobem św. Benignego zbudowano pierwszy kościół, natomiast w 871 roku został założony klasztor, w którym ulokowano zakonników reguły św. Benedykta. Ponad sto lat później opat klasztoru św. Piotra i Pawła w Cluny, Majol powierzył odbudowę zrujnowanego kościoła włoskiemu architektowi Wilhelmowi z Volpiano (962–1031)[4]. 14 lutego 1001 roku Wilhelm z Volpiano rozpoczął przebudowę. Kościół został konsekrowany piętnaście lat później[5]. Miał on 100 metrów długości i należał wówczas do największych w świecie chrześcijańskim[5].

Po pożarze w 1137 roku, który zniszczył większość miasta, nowy opat, Piotr z Genewy, podjął się przebudowy tej części bazyliki, która ucierpiała najbardziej. W 1271 roku zawaliła się wieża. W ciągu kilku następnych lat udało się zgromadzić fundusze niezbędne do budowy nowej bazyliki w stylu gotyckim. W latach 1280–1287 wybudowano prezbiterium, natomiast resztę ukończono po upływie pół wieku[6].

Klasztor przeżywał rozkwit aż do początku XVI wieku, kiedy to na jego czele stanął opat komendatoryjny. W XVII wieku ponownie doprowadzony do rozkwitu przez kongregację św. Maura[4].

W 1801 roku dotychczasowy kościół stał się katedrą zreorganizowanej diecezji Dijon, założonej 9 kwietnia 1731 roku bullą papieża Klemensa XII[7]. Pod koniec XVIII wieku na skutek wydarzeń rewolucji francuskiej kompleks został zrujnowany[4].

W 1819 roku jedna z komisji zalecała nawet rozbiórkę klasztoru. Mimo to w roku 1830 podjęto prace restauracyjne. W 1884 roku nadzór nad nimi przejął architekt Charles Suisse[6].

W 2003 roku wraz z utworzeniem nowej archidiecezji Dijon dotychczasowa katedra św. Benigna stała się archikatedrą[6].

Architektura

Katedra ma 68 m długości, 29 m szerokości i 26 m wysokości do sklepienia nawy głównej. Znajdująca się nad skrzyżowaniem naw sygnaturka jest dziełem XIX-wiecznym i wznosi się na wysokość 93 m (pierwotnie miała 55 m)[6].

Wygląd zewnętrzny

Fasada katedry jest bardzo surowa. Znajdujący się przed nią narteks zwieńczony jest galerią o nazwie Gloria (kapłan błogosławiący gałęzie). Na drugiej kondygnacji znajduje się wnęka z potrójnym oknem zakończonym rozetą. Drugą kondygnację również wieńczy galeria i niewielki trójkątny szczyt. Fasadę flankują dwie oktagonalne wieże.

Pierwotny romański portal znajdujący się w narteksie został zniszczony w 1794 roku. W latach 1818–1822 zbudowano nowy portal; tympanon przedstawia Jezusa wypędzającego kupców ze świątyni, a relief – scenę ukamienowania św. Szczepana dłuta Edmé Bouchardona, znajdującą się pierwotnie w kościele św. Szczepana w Dijon[4][6].

Wnętrze

Widok na prezbiterium

Utrzymany w stylu gotyku burgundzkiego korpus nawowy dzieli się na pięć przęseł sklepionych ostrołukowo. Ponad arkadami tworzącymi przejścia do naw bocznych biegnie rząd poczwórnych triforiów, a nad nimi – rząd wysokich okien.

Transept nie jest wystaje poza linie obu naw bocznych, jedynie jego sklepienie jest wyższe. Triforium w transepcie jest, podobnie jak w prezbiterium, bardziej dekoracyjne, niż triforium w nawie głównej; to samo dotyczy kapiteli. Różnice te można wyjaśnić coraz bardziej naglącym brakiem funduszy, w miarę jak budowa kościoła zbliżała się do końca.

Dwuprzęsłowe prezbiterium zostało zbudowane z żółtego kamienia, przez co odróżnia się kolorystycznie od naw. Źródła historyczne wskazują, iż taki kolor miało ono w średniowieczu; kolor ten przywrócono podczas restauracji świątyni w latach 1988–1995. Wysokie, trójdzielne okna, oświetlające wnętrze prezbiterium zwieńczone są rozetami[4][6].

Organy

Najstarsza wzmianka o organach sięga roku 1572, kiedy to François des Oliviers dokonał naprawy małego instrumentu znajdującego się w lektorium. W kwietniu 1632 roku Simon Duprey otrzymał zlecenie zbudowania nowych organów; ponieważ zmarł kilka miesięcy później, instrument został zbudowany przez jego spadkobierców i Jeana d'Herville i zainstalowany w lektorium 12 września tego samego roku. Używany był głównie przez zakonników.

W 1740 roku zakonnicy postanowili zbudować nowy instrument. Dębowy prospekt organowy w stylu Ludwika XV, sięgający prawie do sklepienia wykonali stolarze i rzeźbiarze z Dijon, Edme i Guillaume Marlet. Prospekt zdobiły rzeźby muzykujących aniołów. Same organy zbudował w latach 1740–1745 pochodzący z Ottobeuren w Szwabii Karl Joseph Riepp z pomocą swego brata Ruperta. Był to największy instrument na francuskiej prowincji, posiadający 45 głosów podzielonych na cztery manuały i pedał oraz 32-stopowy pryncypał w manuale Grand-Orgue. Instrument został odebrany przez Dom Bédosa i Claude’a Rameau, pierwszego tytularnego organistę kościoła św. Benigna. W latach 1787–1788 Jean Richard z Troyes przebudował instrument. W 1798 roku tytularny organista Joseph Dominique Parin zasugerował organmistrzowi François Callinetowi dokonanie kilku modyfikacji w zestawie głosów.

Prospekt organowy

W latach 1846–1848 firma organmistrzowska Daublaine-Callinet dokonała renowacji organów zachowując większość piszczałek i dodając kilka nowych. W 1860 roku organmistrz Joseph Merklin dokonał dużej renowacji instrumentu przenosząc 32-stopowego pryncypała z manuału Grand-Orgue do pedału i wstawiając na jego miejsce 8-stopowy flet harmoniczny; zamontował ponadto dźwignię Barkera.

W 1902 roku firma Kuhn i organmistrz Dreschler zelektryfikowali wiatrownice. W 1908 roku prospekt organowy i piszczałki Rieppa zostały uznane za „zabytki” (fr. „monuments historiques”). W 1953 roku na zlecenie organisty tytularnego André Fleury dokonano kolejnej dużej renowacji, którą z upoważnienia Komisji ds. Organów Historycznych (Commission des Orgues Historiques) i pod nadzorem Félixa Raugela wykonała firma Roethinger. Trakturę mechaniczną wymieniono na elektropneumatyczną, usunięto kilka piszczałek wprowadzając w ich miejsce nowe. Robert Boisseau przebudował organy na instrument 3-manuałowy i zaintonował go w stylu neoklasycznym.

W 1972 roku tytularnym organistą został Maurice Clerc. Podjął on myśl kolejnej renowacji organów. Planowana od końca lat 70. XX wieku renowacja została przeprowadzona w latach 1987–1996 przez Gerharda Schmida z Kaufbeuren pod nadzorem Naczelnej Komisji ds. Zabytków (Commission Supérieure des Monuments Historiques). Instrument ten ma obecnie 73 głosy podzielone na 5 manuałów i pedał i następującą dyspozycję[8]:

I. PositifII. Grand-Orgue/ BombardeIII. Récit (expressif)IV. RécitV. ÉchoPédale

Bourdon 16'[a]
Montre 8'
Prestant 4'
Bourdon 8'[b]
Flûte 8'[a]
Prestant 4'[b]
Flûte 4'[b]
Nasard 22/3'
Doublette 2'[c]
Tierce 13/5'
Larigot 11/3'
Cornet V[b][d]
Carillon III
Fourniture 1/2' IV[b]
Cymbale 1/4 III'[b]
Trompette 8'[b]
Cromorne 8'[b]
Voix humaine 8'
Clairon 4'[b]

Montre 32'[b][e]
Montre 16'[b]
Bourdon 16'[b]
Montre 8'[b]
Bourdon 8'[b]
Flûte 8'
Gros Nasard 51/3'[b]
Prestant 4'[b]
Grande Tierce 31/5'
Nasard 22/3'[b]
Doublette 2'[b]
Quarte de nasard 2'
Tierce 13/5'
Grand Cornet VI[f][g]
Cornet V[b][d]
Grand Fourniture 11/3' III[b]
Fourniture 1/3' IV
Cymbale 1/4' V
Bombarde 16'[b][g]
Iere Trompette 8'[b]
IIe Trompette 8'[g]
IIIe Trompette 8'[g]
Clairon 4'[b][g]

Gambe 16'[c]
Flûte harmonique 8'[c]
Bourdon 8'[c]
Salicional 8'[c]
Gambe 8'[c]
Voix céleste 8'[c]
Oktave 4'
Gambe 4'[c]
Octavin 2'
Piccolo 1'
Sesquialtera II
Plein Jeu V
Fourniture III
Bombarde 16'[c]
Trompette 8'[c]
Basson-Hautbois 8'[c]
Voix humaine 8'[c]
Clairon 4'[c]

Bourdon-Flûte 8' II
Cornet V
Hautbois 8'

Flûte 8'[b]
Cornet V
Trompette 8'[b]

Principal 32' (Grand-Orgue)[b][c][h]
Flûte 16'[b]
Flûte 8'[b]
Flûte 4'[b]
Bombarde 16'[b]
Trompette 8'[b]
Clairon 4'[b]

Charakterystyka:

  • Zasięg manuałów:
– I, II: 58 nut (GAC-g3)
– III: 56 nut (GAC-g3)
– IV, V: 38 nut (f-g3)
  • Zasięg pedału:
– 32 nuty (GAC-f1)

Krypta

Katedra św. Benigna – krypta
Wnętrze krypty
Grobowiec św. Benigna

Najbardziej znaczącą częścią kościoła była wielka rotunda (pierwotnie trzykondygnacyjna), zaprojektowana przez Wilhelma z Volpiano między rokiem 1000 a 1003[4] i usytuowana na wschód od apsydy[5]. Służyła ona pielgrzymom przybywającym do Dijon, aby modlić się nad grobem św Benigna[6]. Została zniszczona przez rewolucję francuską a pozostałym z niej gruzem zasypano najniższą jej kondygnację – kryptę. W 1843 roku podczas kopania dołu pod instalację odgromową natrafiono na pierwszy ślad krypty, którą później odrestaurowano[6] i przywrócono do użytku. Ponieważ dwie znajdujące się ponad kryptą kondygnacje zostały opisane i wygrawerowane w 1739 roku przez historyka Burgundii, Dom Planchera, możliwa jest hipotetyczna rekonstrukcja jej wyglądu[5].

Mająca 17 m średnicy[4] krypta zachowuje swój pierwotny układ – jej wewnętrzny okrąg otoczony jest przez podwójny, arkadowy pierścień, z których pierwszy składa się z 8, a drugi z 16 kolumn. Arkady z kolei otacza obejście. Na wschód od obejścia znajduje się wejście do niewielkiej, prostokątnej kaplicy, w której czczono relikwie apostoła Burgundii, św. Benigna. Kryptę przykrywa sklepienie w kształcie kopuły[5].

W krypcie znajduje się grobowiec Władysława Białego, ostatniego przedstawiciela Piastów kujawskich.

Uwagi

  1. ↑ a b Od c
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af Głosy zawierające piszczałki XVIII-wieczne, zbudowane przez Rieppa lub Richarda
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Głosy zawierające piszczałki XIX-wieczne, zbudowane przez Ducroqueta lub Merklina
  4. ↑ a b b-g3
  5. ↑ F-g3
  6. ↑ Od d#
  7. ↑ a b c d e Sekcja Bombarde
  8. ↑ C-f1
  9. ↑ Kombinacja to zestaw głosów organowych, włączany jednym guzikiem lub klawiszem sterującym.

Przypisy

  1. ↑ a b Structurae (International Database and Gallery of Structures): Dijon Cathedral (ang.). [dostęp 2012-07-23].
  2. ↑ Le ministère de la culture et de la communication: Monuments historiques. Cathédrale Saint-Bénigne (fr.). [dostęp 2012-07-23].
  3. ↑ DEON.pl: Benignus (Benigny). [dostęp 2012-07-26].
  4. ↑ a b c d e f g Architecture religiuese en occident: Saint Bénigne de Dijon (ang.). [dostęp 2012-07-23].
  5. ↑ a b c d e dijoon.free.fr: La cathédrale Saint-Bénigne (ang.). [dostęp 2012-07-23].
  6. ↑ a b c d e f g h patrimoine-histoire.fr: Dijon, cathédrale Saint-Bénigne (fr.). [dostęp 2012-07-23].
  7. ↑ Diocèse Dijon: Histoire du diocèse (fr.). [dostęp 2012-07-23].
  8. ↑ Université du Québec: Cathédrale Saint-Bénigne. Dijon (Côte-d’Or) (fr. • ang.). [dostęp 2012-07-26].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

France location map-Regions and departements-2016.svg
Autor: Superbenjamin, Licencja: CC BY-SA 4.0
Blank administrative map of France for geo-location purpose, with regions and departements distinguished. Approximate scale : 1:3,000,000
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Orgel Saint-Benigne Dijon.jpg
Autor: Stefan Bauer, http://ferras.at, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orgel der Kathedrale Saint Bénigne, Dijon. Buffet du sculpteur Edme MARLET pour l'orgue des frères Charles-Joseph et Robert Riepp en 1743 dont c'est l'instrument le plus grand et le plus abouti; restauré en 1847 par Daublaine et Callinet et rétabli dans son état originel en 1996 par Gerhard Schmid de Kaufbeuren qui a toutefois regroupé les jeux hérités du XIXe siècle dans un Récit expressif. Buffet classé Monument Historique au titre objet depuis le 05-12-1908.
F09.St-Bénigne.Dijion.0138.JPG
(c) Jochen Jahnke z niemieckiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
St-Bénigne, Krypta, Sarkophag des hl-Benignus