Katedra Sioni w Bolnisi
 | |||||||||
| Państwo |  Gruzja | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | Bolnisi | ||||||||
| Wyznanie | prawosławne | ||||||||
| Kościół | Gruziński Kościół Prawosławny | ||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie Gruzji  | |||||||||
 41°23′20″N 44°30′45″E/41,388889 44,512500 | |||||||||
Katedra Sioni w Bolnisi (gr. ბოლნისის სიონი) – kamienna bazylika z V wieku wzniesiona w Bolnisi (Dolna Kartlia), znana z najstarszych na terenie Gruzji inskrypcji w języku gruzińskim.
Architektura
Świątynia została zbudowana w latach 478–493[1]. Jest to trójnawowa bazylika z pięcioma parami filarów i absydą, nakryta dwuspadowym dachem[1].
Ściany katedry zdobią charakterystyczne kamienne krzyże, które stały się symbolem Gruzji i zostały umieszczone na fladze państwowej[2].
Inskrypcje
W katedrze zachowały się najstarsze inskrypcje w języku gruzińskim znalezione na terenie Gruzji, z których najstarsza pochodzi z 494 roku[3]. Kamienne inskrypcje wykonane są pismem asomtawruli[4].
Inskrypcja 1
Wykuta w kamieniu inskrypcja – osiem linii tekstu – znajduje się na zewnętrznej, wschodniej ścianie kościoła[5]. Napis „otacza” relief przedstawiający krzyż Bolnisi wpisany w dekoracyjny, podwójny okrąg – linie 3–6 inskrypcji są „przerwane” reliefem[5]. Lewy dolny róg napisu odpadł, a prawy górny jest lekko uszkodzony[5]. Przyjmuje się, że inskrypcja ta pochodzi z tego samo okresu, co inskrypcja informująca u fundacji kościoła[5].
Tekst biegnie nieprzerwanie – poszczególne słowa nie są od siebie oddzielone[5].
ႵႤႣႧႤႮႨႱႩႭႮႭႱႨႩႰႤႡႭ
ჃႪႨႧႭჃႰႧႣႠႠႫႠႱႤႩ
ႪႤႱႨႠႱႠ krzyż Bolnisi ႸႨႬႠႸႤႬႣ
ႠႫႨႫႠ krzyż Bolnisi ႰႧႧႠჃ
ႷႠႬႨႱႫ krzyż Bolnisi ႺႤႫႤႪ
ႬႨႸႤႨႼႷ krzyż Bolnisi ႠႪႤႬႣႠ
ႫႸႰႭႫႤႪႧႠႠႫႠႱႤႩႪႤ
ႱႨႠႱႠႸႨႬႠႸႤႾႤႼႨႤ ႨႨ
Co w wolnym tłumaczeniu na język polski brzmi:
„Chryste, zlituj się nad biskupem Dawidem i społecznością,
i tymi którzy Tobie oddają cześć w tym kościele,
i pomóż tym, którzy w tym kościele pracują.”[a][6].
Inskrypcja 2
Wykuty w kamieniu napis – cztery linijki tekstu – upamiętniający fundację kościoła znajduje się na fasadzie świątyni[7]. Inskrypcja została odkryta w 1937 roku podczas prac inwentaryzacyjnych[7].
Odczytanie napisu jest utrudnione poprzez zły stan inskrypcji, która jest w części nieczytelna – brakuje jej lewej części, a koniec pierwszej linijki uległ uszkodzeniu[7]. Ponadto tekst biegnie nieprzerwanie – poszczególne słowa nie są od siebie oddzielone i niektóre słowa zapisano w formie skróconej[7]. Na przestrzeni lat podjęto wiele prób uzupełnienia tekstu[7].
Inskrypcja zawiera czytelny wyraz Peroz, a za nim słowo mep, co początkowo zostało zinterpretowane jako odniesienie do imienia władcy z dynastii Sasanidów Peroza I (459–484)[8]. Tekst podaje datę rozpoczęcia budowy kościoła w dwudziestym roku panowania Peroza, a jej zakończenie 15 lat później, co miało oznaczać, że świątynię wzniesiono w latach 478–493[8]. Kolejne próby odczytania tekstu, przyniosły inną interpretację postaci Peroza – V-wiecznego lokalnego władcy, który przyjął chrześcijaństwo oraz umiejscowiły budowę kościoła na V wiek[9].
ႨႱႠႱႠႫႤႡႨႱ ႠჂႧႠႭႺ ႼႪႨႱႠႮႤႰႭႦႫႤႴ
ႠႫႨႱႤႩ ႪႤႱႨႠჂႱႠჂ ႣႠႠႧႾႭჃႧႫႤႲႼႪႨႱ
ႬႠႵႠႸႨႬႠႧႠჃႷႠႬႨႱႾႺႤႱႶႬႸႤႨႼႷႠႪႤႬႣႠႥႨႬႠ
ႮႨႱႩႭႮႭႱႱႠႾႭჃႪႭႺႭႱႨႢႨႺႠႶႬႸႤႨႼႷႠႪႤ
Co w wolnym tłumaczeniu na język polski brzmi:
„[Z pomocą Święt]ej Trójcy [została] w roku 20. król[a] Peroza
[rozpoczęta budowa] tego kościoła, i w roku 15. [potem]
[ukończona]. Kto będzie tu oddawał cześć, niech się nad nim Bóg zlituje, i kto za biskupa [tego kościoła],
[Dawida], modlił się będzie, niech nad nim Bóg tez się zlituje. [Amen]”[b][c]
Uwagi
- ↑ Tłumaczenie wolne z języka niemieckiego – tłumaczenia zamieszczonego na stronie projektu ARMAZI:
„Christus, erbarme dich des Bischofs Davit mit der Gemeinde
und der dir in dieser Kirche Verehrung Erweisenden,
und hilf den in dieser Kirche Arbeitenden. (Amen)” - ↑ Tłumaczenie wolne z języka niemieckiego – tłumaczenia zamieszczonego na stronie projektu ARMAZI:
„[Mit der Hilfe der heil]igen Dreifaltigkeit [wurde] im 20(ten) Jahre des Kön[igs] P̣eroz
[der B(aub)eginn] dieser Kirche [vollzogen], und im 15(ten) Jahr[e danach]
[wurde sie vollendet]. Wer hierin Verehrung erweisen sollte, (dessen) möge sich G(ot)t erbarmen, und wer für d[ieser Kir-]
[che B]ischof, [Davit], beten sollte, auch dessen möge sich G(ot)t erbarmen. [Amen.]” - ↑ Tłumaczenie inskrypcji na język angielski za Rappem (2014):
„[With the help of the H]oly Trinity, the foundation of this holy church was laid
in the twentieth [y]ear of [the reign of] King Pero[z] and was completed fifteen
years [later]. God will have mercy on whoever worships here. And God will also have me[r]cy on whoever
will pray for Bishop Davit, the builder of this holy church. [Amen].”
Przypisy
- ↑ a b John Anthony McGuckin: The Encyclopedia of Eastern Orthodox Christianity. John Wiley & Sons, 2010, s. 272. ISBN 978-1-4443-9254-8. [dostęp 2016-12-26]. (ang.)
- ↑ Bolnisi. W: Alexander Mikaberidze: Historical Dictionary of Georgia. Rowman & Littlefield, 2015, s. 199. ISBN 978-1-4422-4146-6. [dostęp 2016-12-26]. (ang.)
- ↑ B. G. Hewitt: Georgian: A Structural Reference Grammar. John Benjamins Publishing, 1995, s. 4, seria: London Oriental and African language library. ISBN 978-90-272-3802-3. [dostęp 2016-12-26]. (ang.)
- ↑ Dr Stephen H Rapp Jr: The Sasanian World through Georgian Eyes: Caucasia and the Iranian Commonwealth in Late Antique Georgian Literature. Ashgate Publishing, Ltd., 2014, s. 39. ISBN 978-1-4724-2552-2. [dostęp 2016-12-26]. (ang.)
- ↑ a b c d e Heinz Fähnrich: Die ältesten georgischen Inschriften. BRILL, 2013, s. 25–27. ISBN 978-90-04-25108-3. [dostęp 2016-12-26]. (niem.)
- ↑ Die Bolnisi-Inschriften / The Bolnisi Inscriptions (niem.). W: ARMAZI Projekt [on-line]. [dostęp 2016-12-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
- ↑ a b c d e Heinz Fähnrich: Die ältesten georgischen Inschriften. BRILL, 2013, s. 12. ISBN 978-90-04-25108-3. [dostęp 2016-12-26]. (niem.)
- ↑ a b Heinz Fähnrich: Die ältesten georgischen Inschriften. BRILL, 2013, s. 13. ISBN 978-90-04-25108-3. [dostęp 2016-12-26]. (niem.)
- ↑ Heinz Fähnrich: Die ältesten georgischen Inschriften. BRILL, 2013, s. 24. ISBN 978-90-04-25108-3. [dostęp 2016-12-26]. (niem.)
Media użyte na tej stronie
Autor: Diaoha, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Bolnisi cathedral, the most ancient Georgian church.
(c) travelgeorgia.ru, CC BY-SA 3.0
Bolnisi Sioni church. Inscription with a cross.
ႨႱႠႱႠႫႤႡႨႱ ႠჂႧႠႭႺ ႼႪႨႱႠႮႤႰႭႦႫႤႴ
ႠႫႨႱႤႩ ႪႤႱႨႠჂႱႠჂ ႣႠႠႧႾႭჃႧႫႤႲႼႪႨႱ
ႬႠႵႠႸႨႬႠႧႠჃႷႠႬႨႱႾႺႤႱႶႬႸႤႨႼႷႠႪႤႬႣႠႥႨႬႠ
ႮႨႱႩႭႮႭႱႱႠႾႭჃႪႭႺႭႱႨႢႨႺႠႶႬႸႤႨႼႷႠႪႤ�
Modern Georgian:
"[შეწევნითა წ΄დ] ისა სამებისაჲთა ოც წლი(სა) პეროზ მეფი[სა ზეობასა დახი]
[დვა საფუფძველი] ამის ეკლესიაჲსაჲ და ათხუთმეტ წლი[სა შემდგომად]
[განხეშორა ვი]ნ აქა შინა თაჳყანისხცეს ღ΄ნ შეიწყალენ და ვინ ა[მის ეკლესიაჲსა]
[მაშჱნებელსა დ΄თ ე] პისკოპოსსა ხულოცოს იგიცა ღ΄ნ შეიწყალენ."One of the earliest surviving examples of the Georgian alphabet from the Bolnisi Sioni Church in the south of Georgia.
ႵႤႣႧႤႮႨႱႩႭႮႭႱႨႩႰႤႡႭ ჃႪႨႧႭჃႰႧႣႠႠႫႠႱႤႩ ႪႤႱႨႠႱႠ ႸႨႬႠႸႤႬႣ ႠႫႨႫႠ ႰႧႧႠჃ ႷႠႬႨႱႫ ႺႤႫႤႪ ႬႨႸႤႨႼႷ ႠႪႤႬႣႠ ႫႸႰႭႫႤႪႧႠႠႫႠႱႤႩႪႤ ႱႨႠႱႠႸႨႬႠႸႤႾႤႼႨႤ ႨႨ
Modern Georgian:
ქედთეპისკოპოსიკრებო
ჳლითოჳრთდაამასეკ
ლესიასა შინაშენდ
ამიმა რთთაჳ
ყანისმ ცემელ
ნიშეიწყ ალენდა
მშრომელთაამასეკლე
სიასაშინაშეხეწიე იი
("ქრისტე დავით ეპისკოპოსი კრებულითურთ და ამას ეკლესიასა შინა შენდა მიმართ თაჳყანისმცემელნი შეიწყალენ და მშრომელთა ამას ეკლესიასა შინა შეხეწიე ი ი.")