Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim

Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim
	KOK-I-11/54 z dnia 15.01.1954 r.; oraz 1/76 z 19.10.1976 r.
	katedra
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Miejscowość	Gorzów Wielkopolski
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	katedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wlkp.
Wezwanie	Wniebowzięcia NMP
Wspomnienie liturgiczne	15 sierpnia
Historia
Data zakończenia budowy	koniec XIII wieku
Aktualne przeznaczenie	diecezja zielonogórsko-gorzowska
Poprzednie wyznanie	ewangelickie
Dane świątyni
Świątynia; • materiał bud.	; • cegła
	Położenie na mapie Gorzowa Wielkopolskiego Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim
	Położenie na mapie województwa lubuskiego Katedra Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim
	52°43′51″N 15°14′22″E/52,730833 15,239444
	Strona internetowa

Katedra pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Gorzowie Wielkopolskim – najstarsza świątynia w mieście, wzniesiona jako miejski kościół parafialny pod koniec XIII w. na planie pseudobazylikowego korpusu trzynawowego z wieżą przy elewacji zachodniej oraz zakrystią w kształcie prostokąta przy elewacji północnej.

Historia

Pierwotnie kościół był pod wezwaniem Maryi Panny i Jedenastu Tysięcy Świętych Dziewic^[1]. Początkowo patronat nad kościołem sprawowało miasto, od 1299 kapituła kolegiaty w Myśliborzu, a następnie zakon krzyżacki oraz elektorzy brandenburscy. Od 1537 do 1945 roku świątynia była kościołem ewangelickim^[2].

Zgodnie z założeniami tradycji chrześcijańskiej prezbiterium jest zwrócone ku wschodowi, skąd w dniu Sądu ostatecznego przybędzie Chrystus, główne wejście natomiast znajduje się zawsze od zachodu, naprzeciw ołtarza głównego.

Pierwotny kształt korpusu kościoła z końca XIII wieku zmienił się w nieznaczny sposób. W 1489 roku dobudowano prezbiterium, a w 1621 roku nadbudowano wieżę i otrzymała hełm w stylu barokowym^[2]. Bardziej znaczące zmiany w strukturze świątyni miały miejsce w jej wnętrzu. Pierwotnie liczba ołtarzy w świątyni wynosiła siedemnaście. Postulaty zwolenników reformacji doprowadziły do likwidacji szesnastu z nich. Z czasów średniowiecznych pozostały zaledwie nieliczne rzeźby. Ponieważ od końca XVI w. kościół był świątynią luterańską, jej wnętrze uległo znacznej transformacji. W latach 1953–1956 ponownie dostosowano go do potrzeb liturgii katolickiej.

Kościół ustanowiono katedrą 12 grudnia 1945 i zaczął pełnić rolę martyrium. Znajdują się tam groby m.in. biskupów Wilhelma Pluty i Teodora Benscha.

W roku 1982 katedra stanowiła centrum wydarzeń Gorzowskiego Sierpnia.

W 1997 wizytę w katedrze złożył Jan Paweł II. Modlił się wówczas przy grobie bpa Wilhelma Pluty^[3].

1 lipca 2017 w wieży katedralnej wybuchł pożar^[4]. Tymczasowo ściągnięto iglicę i hełm. W wyniku pożaru na czas remontu świątynia została zamknięta dla wiernych. 1 lutego 2021 bp Tadeusz Lityński przewodniczył w budynku katedry gorzowskiej pierwszej mszy świętej po pożarze^[5].

Wnętrze świątyni

Wyposażenie

Najcenniejszym elementem wyposażenia katedry jest renesansowo-manierystyczny ołtarz główny w formie tryptyku (pierwotnie poliptyku) z ok. 1600 r. W predelli ołtarza przedstawiona została scena „ostatniej wieczerzy”, powyżej scena Ukrzyżowania, a w zwieńczeniu rzadko spotykana scena z Jonaszem w paszczy wieloryba. Skrzydła boczne zawierają figury dwunastu apostołów, pochodzące we wcześniejszego ołtarza.

Najstarszym piętnastowiecznym elementem wyposażenia świątyni jest późnogotycka Grupa Ukrzyżowania, usytuowana na belce tęczowej.

W katedrze znajduje się obraz Wniebowzięcie Matki Boskiej z kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Buczaczu^[6].

Na zewnętrznych murach kościoła (od strony południowej) zachowały się wgłębienia po użyciu świdra ogniowego, którym krzesano ogień podczas uroczystości kościelnych.

W drzwiach zachodniego portalu dostrzec można liczne gwoździe (ćwieki) wbite w nie przez uczestników zbiórki na rzecz wdów i sierot po poległych w czasie I wojny światowej (przeprowadzono ją w 1917 r.).

Na wieży wiszą cztery dzwony: Modlitewny 4000 kg, Wiara 1300 kg, Nadzieja 1200 kg i Miłość 1100 kg. Ważą razem ok. 7500 kg. Odlane zostały w 1921 roku w firmie ludwisarskiej Heinricha Ulricha i Friedricha Weulego w Apoldzie. Do 2017 roku wisiał także dzwon o imieniu Ave Maria, który waży 135 kg i powstał w 1498 roku. Obecnie jest eksponatem w muzeum gorzowskim. Dzwon został w 1708 roku uderzony przez piorun i uszkodzony na długości kilkudziesięciu centymetrów. Na dodatek stracił kabłąk, od tej pory dzwon jest niemy.

Katedra gorzowska posiada największe organy na ziemi gorzowskiej. Składają się z 2,3 tys. piszczałek.

Galeria

Ołtarz główny
Grupa Ukrzyżowania
Dzwony
Ślady świdra ogniowego
Ćwieki w drzwiach głównych
Turyści zwiedzają wieżę katedralną (2014)
Pożar 1 lipca 2017
Ogień obejmujący górne kondygnacje wieży
Niedzielna msza św. pod uszkodzoną w pożarze katedrą (8 lipca)
W latach 2017–2021 nabożeństwa odprawiano w sali obsługi byłego banku
Po demontażu hełmu (2017)
Odsłonięcie pomnika ks. Witolda Andrzejewskiego (2018)
Przystanek tramwajowy „Katedra” (2021)

Zobacz też

Przypisy

↑ Historia kościoła – katedra gorzowska, „Katedra Gorzowska” [dostęp 2016-12-21] (pol.).
↑ ^a ^b Agnieszka Dębska, Kościół katedralny w Gorzowie Wielkopolskim, „Lubuskie Materiały Konserwatorskie”, Tom 14, 2017, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, Zielona Góra 2017 s. 9.
↑ Papież Jan Paweł II z pamiętną wizytą w Gorzowie, ECHOGORZOWA.PL [dostęp 2022-07-08] (pol.).
↑ Pożar zabytkowej katedry w centrum Gorzowa Wielkopolskiego, „PolskieRadio.pl” [dostęp 2017-07-02] .
↑ Do gorzowskiej katedry wróciły nabożeństwa, Radio Zachód, 1 lutego 2021 [dostęp 2022-07-08] (pol.).
↑ Jan Karol Ostrowski, Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Buczaczu, [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, Kraków, Secesja, 1993, cz. I, t. 1, s. 23. ISBN 83-85739-09-2.

Linki zewnętrzne

Strona internetowa Katedry

[1] Historia kościoła – katedra gorzowska, „Katedra Gorzowska” [dostęp 2016-12-21] (pol.).

[:0-2] Agnieszka Dębska, Kościół katedralny w Gorzowie Wielkopolskim, „Lubuskie Materiały Konserwatorskie”, Tom 14, 2017, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, Zielona Góra 2017 s. 9.

[3] Papież Jan Paweł II z pamiętną wizytą w Gorzowie, ECHOGORZOWA.PL [dostęp 2022-07-08] (pol.).

[4] Pożar zabytkowej katedry w centrum Gorzowa Wielkopolskiego, „PolskieRadio.pl” [dostęp 2017-07-02] .

[5] Do gorzowskiej katedry wróciły nabożeństwa, Radio Zachód, 1 lutego 2021 [dostęp 2022-07-08] (pol.).

[6] Jan Karol Ostrowski, Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii w Buczaczu, [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, Kraków, Secesja, 1993, cz. I, t. 1, s. 23. ISBN 83-85739-09-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne