Katiusza

Ten artykuł od 2016-11 wymaga zweryfikowania podanych informacji. Należy podać wiarygodne źródła, najlepiej w formie przypisów bibliograficznych. Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte. Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

BM-13 na podwoziu Studebakera US-6 w Muzeum Uzbrojenia w Poznaniu

(c) ChrisO, CC-BY-SA-3.0

BM-13 na podwoziu ZiS-6

BM-13 na podwoziu ZiŁ-157

BM-13 podczas ostrzału

Katiusza (ros. Катюша) – wspólna nazwa obejmująca radzieckie wyrzutnie rakietowe BM-8 kalibru 82 mm, BM-13 kalibru 132 mm, BM-31 kalibru 310 mm i ich modyfikacje wprowadzane na uzbrojenie Armii Czerwonej począwszy od 21 czerwca 1941 roku podczas II wojny światowej.

Katiusza to zdrobnienie popularnego w Rosji żeńskiego imienia Jekatierina (Katarzyna), „Kasieńka”, „Kaśka” – taki też tytuł nosiła popularna podczas wojny w Związku Radzieckim piosenka mówiąca o tęsknocie dziewczyny do ukochanego, który odbywa służbę wojskową.

Niemcy nadali katiuszom nie mniej poetycką nazwę organów Stalina.

Zastosowanie

Po raz pierwszy katiusze zostały użyte w boju w lipcu 1941 roku w trakcie walk o Smoleńsk, a już 8 sierpnia 1941 powołano w Armii Czerwonej osiem oddziałów artylerii rakietowej, wyposażonych w trzydzieści sześć wyrzutni każdy. Po uzyskaniu przez Związek Radziecki przewagi na froncie, zmasowany ogień katiusz był stałym elementem artyleryjskiego przygotowania natarcia każdej sowieckiej ofensywy.

Mimo niewielkiej celności prowadzonego ognia, ostrzał pozycji wroga z użyciem katiusz był bardzo efektywny, a to dzięki jego koncentracji na stosunkowo niewielkiej powierzchni i masowemu użyciu. Dochodził do tego czynnik psychologiczny – charakterystyczny dźwięk wydawany przez startujące pociski wzbudzał w niemieckich żołnierzach uczucie panicznego lęku.

Wyrzutnie rakietowe zgrupowane były w dywizjonach (4 wyrzutnie), brygadach i dywizjach. Brygada artylerii rakietowej w czasie odpalania jednej salwy, co trwało 7-10 sekund, mogła wystrzelić do 1152 pocisków, a dywizja – 3456 pocisków. Niektóre dywizje wchodziły w skład korpusów uderzeniowych naczelnego odwodu, których używano do przełamywania frontu na szczególnie ważnych kierunkach natarcia.

W dniu 1 stycznia 1944 roku Armia Czerwona posiadała:

• BM-8, 489 szt.
• BM-13, 2167 szt.
• Rama M-31, 5335 szt.

natomiast dnia 1 maja 1945 na stanie było:

• BM-8, 364 szt.
• BM-13, 2527 szt.
• Rama M-31, 2771 szt.
• BM-31-12, 1047 szt.

W ludowym Wojsku Polskim wyrzutnie BM-8, 13, 31 i inne były na wyposażeniu samodzielnych dywizjonów i pułków artylerii rakietowej. W zależności od potrzeb jednostki te przydzielane były do oddziałów 1 i 2 Armii Wojska Polskiego.

Dane taktyczno-techniczne

Podczas strzelania obsługa kryła się w pewnej odległości od wyrzutni.

BM-8

Szynowa wyrzutnia rakietowa montowana na podwoziach samochodów ZiS-6, podwoziach czołgów lekkich T-60 oraz amerykańskich ciężarówek m.in. Studebaker US-6[1], dostarczanych Sowietom w ramach umowy Lend-Lease. Produkowane były wersje z prowadnicami szynowymi na 24, 36, 48 lub 72 pociski.

• zasięg 5000-5500 m zależnie od wersji pocisku
• kaliber 82 mm

Niemcy skopiowali wyrzutnię BM-8 i wprowadzili ją do swojego uzbrojenia pod nazwą 8 cm Raketen-Vielfachwerfer.

BM-13

Szynowa wyrzutnia rakietowa montowana na podwoziach samochodów ZIS oraz zagranicznych dostarczanych z Zachodu. Rakiety M-13 montowane były w dwóch rzędach po osiem w każdym, M-13DD i M-20 tylko w jednym rzędzie, ze względu na dużą masę.

(c) ChrisO, CC-BY-SA-3.0

BM-13 na podwoziu ZiS-6

Parametry:

• zasięg pocisku M-13 5520-9470 m, w zależności od wersji
• zasięg pocisku M-20 5000 m
• zasięg pocisku M-13DD 11 800 m
• kaliber 132 mm
• długość pocisku 1,42 m (M-13), 2,09 m (M-20), 2,23 m (M-13DD)
• kąt ostrzału w płaszczyźnie pionowej – od 7° do 40°
• kąt ostrzału w płaszczyźnie poziomej – 42°
• masa pocisku 41,5 – 44,5 kg (M-13), 57,6 kg (M-20), 62,8 kg (M-13DD)
• masa materiału wybuchowego 4,9 kg (M-13, M-13DD), 18,4 kg (M-20)
• szybkostrzelność 16 strzałów w ciągu 7-10 sekund
• czas powtórnego ładowania 5-10 min

BM-31-12

Koszowa 12-prowadnicowa wyrzutnia rakiet, produkowana od 1944 roku, montowana na podwoziu samochodowym. Łączna jej masa bez pocisków wynosiła 7100 kg.
Parametry pocisku M-31:

• zasięg 4000 m
• kaliber 300 mm
• długość pocisku 1,7 m
• masa pocisku 91,5-92,4 kg (M-31), 94,8 kg (M-31UK)
• napęd silnik rakietowy na paliwo stałe
• prędkość maksymalna pocisku 255 m/s (M-31), 245 m/s (M-31UK)

Inne znaczenie

Na zachodzie termin Katiusza używany jest dla określenia wszelkiego rodzaju wyrzutni rakietowych wzorowanych na sowieckich oryginałach. W szczególności dotyczy to wyrzutni używanych przez oddziały partyzanckie w Wietnamie, ugrupowania Hezbollahu, partyzantów w Iraku i Talibów.

Powojenne wyrzutnie rakietowe

W okresie powojennym powstały jeszcze m.in. wyrzutnie:

• BM-14 (lata 50.), kaliber 140 mm
• BM-21 Grad (lata 60.), kaliber 122 mm
• BM-27 Uragan (lata 70.), kaliber 220 mm
• BM-30 Smiercz (od 1987), kaliber 300 mm
• TOS-1

Zobacz też

• T-60
• Nebelwerfer
• Fliegerfaust