Kauczuk syntetyczny
Kauczuk syntetyczny – ogólna nazwa wszystkich kauczuków, otrzymywanych na drodze sztucznej syntezy chemicznej. Stanowi podstawowy składnik sztucznej gumy. Spotyka się je także w elastycznych żelach, sztucznych piankach, wykorzystuje się je do produkcji elastycznych tkanin, lin i wielu innych zastosowań.
Historia syntezy w Polsce
W 1935 r. zespół inżyniera Wacława Szukiewicza z Chemicznego Instytutu Badawczego przeprowadził udaną próbę syntezy sztucznego kauczuku. Kauczuk ten zwany KER-em w 1937 r. zaczęto produkować na skalę półprzemysłową[1]. W sierpniu 1938 roku uruchomiono Zakłady Chemiczne S.A. „Dębica” (obecnie Tikkurila Polska SA w Dębicy[2], pierwszą polską i czwartą na świecie (po USA, Niemczech i ZSRR) fabrykę kauczuku syntetycznego. W 1938 roku podjęto również unikalną produkcję kauczuku syntetycznego z alkoholu w Zakładach Chemicznych w Kutnie (obecnie Polmos). Jeden ze współwłaścicieli tej firmy dr inż. Mieczysław Rotstein (w USA pisany jako Rosten) po przerzuceniu przez wywiad brytyjski do USA, kontynuował dalsze badania w tej dziedzinie w Kanadzie i w USA[3].
Podział
Rodzaje syntetycznych kauczuków:
- kauczuki dienowe:
- polibutadien - podstawa gumy typu BuNa, najbardziej masowo stosowany kauczuk syntetyczny
- poliizopren - kosztowniejszy od polibutadienu, ale posiadający lepsze własności - zbliżone do kauczuku naturalnego
- kopolimery poli(butadien-co-styren) - podstawa tzw. gum styrenowych, twardszych, ale też bardziej kruchych od BuNy
- polichloropren - z którego produkuje się m.in. pianki dla nurków.
- kopolimer akrylonitrylo-butadienowy - tzw. kauczuk nitrylowy, odporny na działanie olejów i benzyny
- kauczuki inne:
- poliuretany - z którego produkuje się pianki elastyczne, stosowane w meblarstwie, przemyśle samochodowym i obuwniczym
- poliestry - z których wiele posiada własności elastyczne i jest stosowane jako pianki zamiennie z poliuretanami
- poliamidy elastyczne
- kauczuki silikonowe - stosowane w medycynie, przemyśle elektronicznym, motoryzacyjnym i wielu innych.
Z praktycznego punktu widzenia kauczuki syntetyczne dzieli się na:
- wulkanizowane na gorąco (HTV) - które przekształca się w gumę z użyciem środków sieciujących w wysokiej temperaturze, często z zastosowaniem kalandrów - są one zwykle stosowane do produkcji gumy wielkotonażowej
- wulkanizowane na zimno (RTV) - które przekształca się w gumę poprzez proste zmieszanie ciekłego kauczuku ze środkiem sieciującym - co umożliwia formowanie przedmiotów w warunkach niemal domowych
- formowane przez reaktywny wtrysk (RIM) - w których prepolimer, który właściwie nie jest jeszcze kauczukiem jest mieszany w trakcie formowania z innym prepolimerem i środkiem sieciującym - w wyniku czego w samej formie zachodzi jednocześnie wulkanizacja i polimeryzacja co umożliwia produkcję elastycznych kształtek o bardzo dużych rozmiarach i złożonych kształtach - tego rodzaju kauczuki są stosowane zwłaszcza w przemyśle motoryzacyjnym.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Janusz Zastocki: Wacław Szuszkiewicz. Polonia Technica. [dostęp 2013-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-28)].
- ↑ Polifarb, www.polifarb-debica.pl [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2017-01-14] (ang.).
- ↑ Sławomir Łotysz. Kontrowersje wokół roli tzw. polskiego procesu w amerykańskim programie kauczuku syntetycznego w latach 1942-1945. „Analecta”. 19 (1-2), s. 331–343, 2010.