Kazańska szkoła językoznawcza
Kazańska szkoła językoznawcza – polska językoznawcza szkoła naukowa, działająca na rosyjskim Cesarskim Uniwersytecie Kazańskim w drugiej połowie XIX wieku. Założycielem szkoły był Jan Baudouin de Courtenay, a jego najbliższy współpracownik i uczeń to Mikołaj Kruszewski.
Baudouin de Courtenay związał się z Państwowym Uniwersytetem w Kazaniu w 1875 roku jako profesor filologii i działał tam do roku 1883, to znaczy do przejścia na nowo powstałą profesurę słowiańskiej gramatyki porównawczej na uniwersytecie w (teraz estońskim) Dorpacie. Po nim na profesurę w Kazaniu mianowany został Kruszewski, choć musiał jeszcze w tym samym roku zrezygnować, zapadłszy na śmiertelną chorobę neurologiczną. Blisko współpracując również ze Lwem Szczerbą, skupili wokół siebie i wychowali pokolenie językoznawców o znacznych osiągnięciach. Coraz lepiej rozumiane obecnie oddziaływanie tej szkoły widziane jest w co najmniej trzech kierunkach: w ośrodku moskiewskim, petersburskim/leningradzkim, oraz praskim.
Mimo iż sam Baudouin de Courtenay miał zawsze mówić o Kazańskiej szkole językoznawczej wyłącznie w cudzysłowie, i mimo że jego opinie o swoim genialnym uczniu i współpracowniku Mikołaju Kruszewskim zmieniały się znacznie przy różnych okazjach, uważa się obecnie, że kazański dorobek językoznawstwa jest wciąż niedoceniony, a znaczna część chwały przypisywanej pracom de Saussure’a winna być oddana właśnie Kruszewskiemu i jego mistrzowi[1].
Ze względnego zapomnienia wydobyły osiągnięcia szkoły kazańskiej nowe tłumaczenia i wydania prac Kruszewskiego i Baudouina de Courtenay w latach 60. XX wieku oraz rosnąca liczba opracowań krytycznych doceniających wyniki i wpływy szkoły kazańskiej.
Lista osób związanych z Kazańską szkołą językoznawczą
- Gabdułchaj Churamowicz Achatow (1927–1986)
- Jan Baudouin de Courtenay (1845–1929)
- Mikołaj Kruszewski (1851–1887)
- Lew Szczerba (1880–1944)
- Siergiej Konstantinowicz Bulicz (1859–1921)
- Wasilij Aleksiejewicz Bogorodickij (1857–1941)
- Aleksandr Iwanowicz Aleksandrow (1861–1917)
- Wasilij Wasiliewicz (alias Wilhelm) Radlow (1837–1918)
- Max Vasmer (1886–1962)
Wpływy szkoły kazańskiej mimo ograniczeń językowych dały się odczuć za pośrednictwem de Saussure, Trubieckoja, Meilleta i, jak najbardziej Jakobsona. Prace Kruszewskiego i wykłady Courtenaya, później w Dorpacie i Petersburgu znane były współczesnym, choć nie zawsze honorowane[2]. Po części może się to jednak zawdzięczać temperamentowi i fragmentaryzmowi działań Courtenaya.
Przypisy
- ↑ „Towards a history of linguistics in Poland: from the early beginnings to the end of the twentieth century”; wydawcy: E. F. K. Koerner,A. J. Szwedek; John Benjamins – Amsterdam, 2001; strona 212 i następne.
- ↑ „Phonology in the Twentieth Century: Theories of Rules and Theories of Representations”; Stephen R. Anderson, 1985, Chicago, The University of Chicago; strona 64 i dalej.
Bibliografia
- Jakobson, R. (1972). The Kazan school of Polish linguistics and its place in the international development of phonology. In: Jakobson, R. (ed) Selected Writings. Vol. II: Word and Language. Hague: Mouton.
- Baudouin de Courtenay J.: Mikołaj Kruszewski, his life & scholarly work (transl. by Wayles Browne, and ed. by Arleta Adamska-Sałaciak and Magdalena Smoczyńska), Kraków 2005.
- Anderson, S.R., 1985. Phonology in the Twentieth Century:Theories of Rules and Theories of Representations. Chicago, The University of Chicago.
- Fisiak, J., 1978. Wstęp do współczesnych teorii lingwistycznych. Warszawa, Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne.
- E. F. K. Koerner, A. J. Szwedek (wydawcy): „Towards a history of linguistics in Poland: from the early beginnings to the end of the twentieth century”; John Benjamins – Amsterdam, 2001