Kazimierz (województwo opolskie)

Kazimierz

wieś
(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0 Widok miejscowości
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	prudnicki
Gmina	Głogówek
Liczba ludności (2011)	349[1]
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	48-250[2]
Tablice rejestracyjne	OPR
SIMC	0493793
Położenie na mapie gminy Głogówek Kazimierz
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kazimierz
Położenie na mapie województwa opolskiego Kazimierz
Położenie na mapie powiatu prudnickiego Kazimierz
50°17′52″N 17°53′37″E/50,297778 17,893611

Kazimierz (niem. Kasimir^[3], cz. Kaziměř^[4], śl. Kaźimjyrz) – wieś (dawniej miasto) w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie prudnickim, w gminie Głogówek^[5][6]. Historycznie leży na Górnym Śląsku, na ziemi prudnickiej. Położona jest na terenie Doliny Górnej Straduni, będącej częścią Niziny Śląskiej. Przepływa przez nią rzeka Stradunia,

Kazimierz uzyskał lokację miejską w 1393 roku, zdegradowany około 1430 roku^[7].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa opolskiego.

Według danych na 2011 wieś była zamieszkana przez 349 osób^[1].

Przysiółkiem wsi jest Anachów^[5][6]. Nieoficjalną częścią wsi jest Damasko^[8].

Geografia

Położenie

Wieś jest położona w południowo-zachodniej Polsce, w województwie opolskim, około 10 km od granicy z Czechami, w Dolinie Górnej Straduni, tuż przy granicy powiatu prudnickiego z powiatem kędzierzyńsko-kozielskim (gmina Pawłowiczki). Należy do Euroregionu Pradziad^[9]. Leży na terenie Nadleśnictwa Prudnik (obręb Prudnik)^[10].

Środowisko naturalne

W Kazimierzu panuje klimat umiarkowany ciepły. Średnia temperatura roczna wynosi +8,4 °C. Duże zróżnicowanie dotyczy termicznych pór roku. Średnie roczne opady atmosferyczne w rejonie Kazimierza wynoszą 630 mm. Dominują wiatry zachodnie^[11].

Nazwa

Nazwa miejscowości pochodzi od staropolskiego imienia męskiego Kazimierz. Miejscowość wzmiankowana jest w źródłach pn. Jaroslav (1198 i 1202 r.), na cześć księcia opolskiego Jarosława, oraz Cazemiria (1213 r.) na cześć księcia opolskiego Kazimierza. W 1295 r. w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) miejscowość wymieniona jest jako Kazmir^[12].

Historia

Dawny herb Kazimierza

W Kazimierzu znajdują się stanowiska archeologiczne: neolityczne i kultury łużyckiej^[13].

Wieś została założona na prawie zachodnim pod koniec XII wieku. W pierwszych źródłach występuje pod nazwą Jarosław (Jaroslav) – od księcia Jarosława opolskiego. Książę Jarosław sprowadził do wsi cystersów z Pforty w Saksonii. Po jego śmierci, cystersi z Pforty przekazali ten obszar cystersom z Lubiąża. W dokumencie papieża z 1201 wspomnieni zostali cystersi z Lubiąża, którzy jako spadkobiercy klasztoru w Pforcie „posiadają wieś Jarosław ze wszystkimi pożytkami”^[14]. W 1213 pojawia się nowa nazwa miejscowości: Kazimierz (Cazemiria) – na cześć księcia Kazimierza opolskiego. Po 1213 roku (przed 1217) książę Kazimierz dokonał lokacji osady na niemieckim prawie miejskim. Miejscowy kościół parafialny pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny wzmiankowany był po raz pierwszy w 1223^[15].

Kazimierz należał do miast posiadających charakter rolniczy. Większość jego mieszkańców utrzymywała się głównie z rolnictwa, a niewielki odsetek trudnił się rzemiosłem i handlem. Położony był z dala od szlaków handlowych, przez co pozostał małym ośrodkiem rolniczym z wąskim rynkiem zbytu. Miasto było słabo zaludnione i nie posiadało obwarowań^[15]. W marcu 1428^[16] husyci spalili niemal całe zabudowania Kazimierza, co doprowadziło miasto do ruiny. Około 1430 roku Kazimierz został pozbawiony przywileju pozwalającego na używanie tytułu miasta^[15].

Do 1945 w Kazimierzu istniały dwa majątki ziemskie: hrabiowski Kazimierz należący od 1642 do majoratu Głogówek i rodziny Oppersdorfów, oraz drugi – probostwo Kazimierz, zwane też Damasko^[17], które po sekularyzacji w 1810 było w posiadaniu rodziny Prittwitzów. W 1783 w hrabiowskim Kazimierzu było: 18 chłopów, 24 ogrodników, 14 chałupników i 357 mieszkańców (wszyscy wiary katolickiej), natomiast w Damasku zarejestrowano: folwark, kościół, szkołę, 25 ogrodników, 15 chałupników; wszystkich mieszkańców było 224^[15]. W latach 1540–1625 probostwo cystersów w Kazimierzu było w rękach protestantów. W 1572 na miejscowego pastora został ordynowany Michael Breuer z Prudnika^[18]. W 1816 Kazimierz został odłączony od powiatu prudnickiego i przyłączony do głubczyckiego^[19].

Widokówka z Kazimierza z przełomu XIX i XX wieku

Prittwitzowie zbudowali w Kazimierzu pałac około połowy XIX wieku. W 1909 majątek rycerski Kazimierz z Anachowem i Górecznem liczył 699 ha^[20]. Według Feliksa Triesta, w 1864 w Kazimierzu używany był język polski^[21]. Do głosowania podczas plebiscytu na Górnym Śląsku uprawnionych było w Kazimierzu 391 osób, z czego 259, ok. 66,2%, stanowili mieszkańcy (w tym 258, ok. 66,0% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 387 głosów (ok. 99,0% uprawnionych), w tym 387 (100%) ważnych; za Niemcami głosowały 384 osoby (ok. 99,2%), a za Polską 3 osoby (ok. 0,8%). W majątku ziemskim Kazimierz rozkład głosów prezentował się następująco: uprawnionych było 198 osób, z czego 133, ok. 67,2%, stanowili mieszkańcy (w tym 128, ok. 64,6% całości, mieszkańcy urodzeni w majątku). Oddano 194 głosy (ok. 98,0% uprawnionych), w tym 194 (100%) ważne; za Niemcami głosowały 194 osoby (100%), za Polską 0 osób (0,0%). W majątku ziemskim Damasko rozkład głosów prezentował się następująco: uprawnionych było 287 osób, z czego 191, ok. 66,6%, stanowili mieszkańcy (w tym 189, ok. 65,9% całości, mieszkańcy urodzeni w majątku). Oddano 284 głosy (ok. 99,0% uprawnionych), w tym 284 (100%) ważne; za Niemcami głosowały 284 osoby (100%), za Polską 0 osób (0,0%)^[22]. W 1922 w Kazimierzu otwarto dom sióstr zakonnych Zgromadzenia Sióstr Maryi Niepokalanej^[23].

Według Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce, podczas II wojny światowej w Kazimierzu zamordowano 3 obywateli Polski^[24]. 14 marca 1945, podczas gdy mieszkańcy Kazimierza przebywali w kościele na nabożeństwie pogrzebowym, rosyjskie lotnictwo zrzuciło bomby na wioskę. Rosjanie ponowili atak 17 marca. Tej nocy mieszkańcy i siostry zakonne opuścili wieś i udali się w kierunku Czechosłowacji^[25]. Kazimierz został zdobyty 22 marca 1945 przez wojska 59 Armii ZSRR generała Iwana Korownikowa (1 Front Ukraiński)^[15]. Po wyparciu oddziałów niemieckich wieś została przejęta przez polską administrację. Wówczas w Kazimierzu została osiedlona część polskich repatriantów z Kresów Wschodnich – z Głęboczka koło Tarnopola na terenie obecnej Ukrainy^[26]. Zakonnice powróciły do Kazimierza, jednak polski sołtys zmusił ich do ponownego opuszczenia wsi^[27]. Pozostali niemieccy mieszkańcy, którzy zdecydowali się zostać w Kazimierzu, zostali wysiedleni w 1946^[20].

W latach 1945–1950 Kazimierz należał do województwa śląskiego, a od 1950 do województwa opolskiego. W latach 1945–1954 i 1973–1975 wieś należała do gminy Lisięcice, w latach 1954–1959 do gromady Kazimierz, w 1959 do gromady Klisino, a w latach 1959–1972 do gromady Szonów. Od 1975 Kazimierz znajdował się w gminie Głogówek, a w 1999 został ponownie przyłączony do powiatu prudnickiego^[19]. W 2005 Kazimierz przystąpił do Programu Odnowy Wsi Opolskiej^[28].

Liczba mieszkańców wsi

• 1844 – 523^[29]
• 1855 – 510^[30]
• 1861 – 535^[30]
• 1910 – 753^[31]
• 1933 – 1089^[32]
• 1939 – 1078^[32]
• 1998 – 462^[33]
• 2002 – 389^[33]
• 2009 – 356^[33]
• 2011 – 349^[33]

Zabytki

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0

Pałac w Kazimierzu

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[34]:

• kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najśw. Panny Marii, z XVI wieku, jednonawowy z wieżą od frontu, przebudowany w 1755 i 1828 r. Pierwotny kościół z XII w. został spalony w 1428 r. Kolejny był kilkakrotnie przebudowywany i restaurowany. Obecny, barokowy, został wybudowany w 1775 r. Do 1810 r. pozostawał pod patronatem cystersów z Lubiąża. Wnętrze późnobarokowe, ołtarze boczne i ambona z XVIII w. Pamiątką po cystersach jest herb nad wejściem bocznym do kościoła. Najstarszy obiekt miejscowości.
• zespół pałacowy, z XVIII wieku, z poł. XIX wieku:
  • Pałac w Kazimierzu
  • park
• zespół folwarczny, z XIX wieku:
  • oficyna
  • spichlerz
  • stajnia
  • stodoła
• szkoła, z 1840 r.
• dom nr 84 (d. 83), z XIX w.

inne zabytki:

• dworek z XVI wieku, niezamieszkany
• stanowiska archeologiczne: neolityczne i kultury łużyckiej.

Gospodarka

Kazimierz jest wsią typowo rolniczą. Głównym źródłem utrzymania miejscowej ludności są indywidualne gospodarstwa rolne. Są tu dwa sklepy spożywcze, trzy zakłady mechaniki pojazdowej i firma remontowo-budowlana^[35].

Kultura

We wsi znajduje się świetlica wiejska i biblioteka. Działa tu m.in. zespół „Kazimiria” wykonujący pieśni ludowe i biesiadne, Koło Gospodyń Wiejskich (założone w 1961^[36]) i Stowarzyszenie Odnowy Wsi^[35]. Z Kazimierza pochodzi „jeż” – ciasto tortowe z masą kremową z czarnej porzeczki, wpisane w 2005 na listę produktów tradycyjnych^[37]. Organizowane są tu festyny i rozgrywki sportowe, zawody strażackie, biesiady i zabawy, spotkania okolicznościowe, dożynki, święta kościelne^[35].

Kazimierz wspomniany został w powieści Boży bojownicy autorstwa Andrzeja Sapkowskiego, której akcja rozgrywa się na Śląsku i w Czechach w okresie wojen husyckich^[38].

Religia

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0

Cmentarz w Kazimierzu

W Kazimierzu znajduje się katolicki kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, który jest siedzibą parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (dekanat Głogówek)^[39]. Są tu również dwie kapliczki i krzyże przydrożne^[28]. Wieś posiada swój cmentarz^[35]. W lipcu 1978 parafianie w Kazimierzu wznieśli krzyż upamiętniający przyjazd Jana Pawła II do Polski^[40].

Sport

(c) Ralf Lotys (Sicherlich), CC BY 3.0

Boisko w Kazimierzu

We wsi funkcjonuje klub piłkarski i tenisa stołowego LZS Partyzant Kazimierz, założony w 1954. Klub rozgrywa swoje mecze na boisku w Kazimierzu^[41]. W 2015 roku nastąpiło połączenie drużyny piłkarskiej Partyzanta Kazimierz z Rolnikiem Biedrzychowice^[42].

Przypisy

Bibliografia

• Katarzyna Maler: Kościół katolicki na ziemi głubczyckiej w latach 1742–1945. T. 1: Dzieje pruskiej części archidiecezji ołomunieckiej – komisariatu kietrzańskiego i wikariatu generalnego w Branicach. Opole: Stowarzyszenie LGT „Płaskowyż Dobrej Ziemi”, 2017.