Kazimierz Andrunik

Kazimierz Andrunik

Rybak

plutonowy rezerwy
Data i miejsce urodzenia	5 lipca 1917 Brelików
Data i miejsce śmierci	2 kwietnia 1987 Sanok
Przebieg służby
Lata służby	1936–1941
Siły zbrojne	Związek Walki Zbrojnej Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Korpus Ochrony Pogranicza
Jednostki	Batalion KOP „Żytyń” Obwód ZWZ „San”
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa (kampania wrześniowa: obrona Lwowa)
Odznaczenia

Kazimierz Andrunik ps. „Rybak” (ur. 5 lipca 1917 w Brelikowie, zm. 2 kwietnia 1987 w Sanoku) – podoficer Wojska Polskiego i Związku Walki Zbrojnej.

Życiorys

Urodził się 5 lipca 1917 w Brelikowie jako syn Antoniego i Bronisławy^{[1][2][3][4][5]}. W Sanoku w 1936 ukończył siedem klas szkoły podstawowej^[6]. W tym roku ochotniczo zgłosił się do Wojska Polskiego i został przydzielony do Centralnej Szkoły Podoficerów Korpusu Ochrony Pogranicza w twierdzy Osowiec^[6]. Po dwóch latach w 1938 ukończył szkołę podoficerską i otrzymał stopień kaprala, po czym został przydzielony do batalionu KOP „Żytyń”^[6]. Stamtąd w lipcu 1939 został przeniesiony do Śniatyna, a w sierpniu 1939 do Jaślisk^[6]. Po wybuchu II wojny światowej w 1939 we wrześniu walczył z Niemcami^[6]. Dotarł do Lwowa, gdzie brał udział w obronie miasta^[6]. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 i nadejściu sowietów udało mu się przedrzeć przez linie niemieckie i dotarł do Sanoka^[6].

W Sanoku pod okupacją niemiecką zamieszkiwał przy ul. Sanowej 6 w Sanoku, żyjąc w jednej z izb domu rodziny Szałajko^[7][5]. Zarabiał na życie wyprawianiem skór ze zwierząt futerkowych^[7][5]. Został zwerbowany do działalności konspiracyjną i 15 kwietnia 1940 został zaprzysiężony na żołnierza Związku Walki Zbrojnej, przyjmując pseudonim „Rybak”^[8][9][10] (wówczas nie znał nazwy organizacji^[11]). Działając pod komendą Aleksandra Rybickiego ps. „Jacek” dokonywał obserwację niemieckiej służby granicznej na rzece San (przepływającej nieopodal jego domu), wypełniał zadania wywiadowcze, kolportażu materiałów i poczty konspiracyjnych^[12]. W tym celu oficjalnie poruszał się w charakterze ajenta Powiatowego Zakładu Ubezpieczeń, ściągającego składki ogniowe, i działał na obszarze sięgającym granic ze Słowacją i Węgrami^[12]. Przeprawiał też ludzi przez San na stronę radziecką (w jednej z takich akcji został ranny w rękę po ostrzale niemieckim)^[12]. Miał przyrodniego brata Arnolda Andrunika, także zaangażowanego w ZWZ ps. „T”, a po podjęciu przez niego pracy na stanowisku kierownika biura meldunkowego w magistracie (Stadtverwaltung) od 1 lutego 1941 przejął jego dotychczasowe obowiązki w łączności Obwodu ZWZ „San” z jednoczesnym ich rozszerzeniem^[13][14]. Równolegle objął funkcję łącznika komendanta Obwodu, Rudolfa Schmidta, z Okręgiem ZWZ Kraków^[15][14]. Wyjeżdżał też z pocztą do Krakowa, skąd transportował materiały propagandowe polskiego podziemia^[16][12]. Wiosną 1941 konwojował transport broni w Bieszczadach^[17]. Był jednym z łączników terenowych placówki przerzutowej trasy kurierskiej pod kryptonimem „Bronisława” (szefem łączności tejże był ww. „Jacek”)^[18]. Oprócz obowiązków łącznika utrzymywał też punkt kontaktowy w mieszkaniu przy ul. Sanowej^[19].

W 1941 był poszukiwany przez gestapo, najprawdopodobniej w następstwie aresztowania i wymuszonych torturami zeznań kpt. Józefa Gołębia ps. „Prus” (zastępca odcinka tras południowych i całej siatki przerzutowej)^[20][21]. 20 sierpnia 1941 w jego domu zostali aresztowani przez Niemców członkowie siatki A. Rybickiego: Władysław Łykowski ps. „Olcha” i Jan Rerutko ps. „Drzazga”, a po dwóch godzinach także sam „Rybak”^{[22][23][24][5]}. Od tego czasu był osadzony w sanockim więzieniu^[1] i poddawany śledztwu (Jan Rerutko został wkrótce zwolniony, zaś bezpośrednio zagrożony aresztowaniem Arnold Andrunik zbiegł z miejsca pracy w urzędzie)^[25]. W sanockim więzieniu był przetrzymywany do 2 września 1941^[1][26]. Następnie był więziony w więzieniu Montelupich w Krakowie od 3 września 1941 do 23 lutego 1942^[21][5]. Podczas trwającego śledztwa był torturowany, ale nikogo nie wydał i dopiero wtedy dowiedział się o nazwie organizacji tj. ZWZ^[17]. 25 lutego 1942 został umieszczony w niemieckim obozie koncentracyjnym KL Auschwitz, gdzie jako więzień polityczny otrzymał numer obozowy 25257^[4][3][27]. Tam udzielał pomocy przebywającej w obozie Birkenau swojej szwagierce Marii Andrunik (żonie Arnolda) przekazując jedzenie^[5]. Z Auschwitz został wywieziony na obszar III Rzeszy i od 1^[26] wzgl. 3 maja 1944 przebywał KL Natzweiler, gdzie otrzymał numer więźniarski 15436 (tu podano nr 6450^[26]), a 24 lipca 1944 skierowany do podległego temuż komanda Kochem^[4][3]. Od 25 sierpnia 1944^[26] lub od 17 września 1944 był więziony w KL Buchenwald, gdzie otrzymał numer 88946 i był przekierowany do komanda Dora^[4]. Następnie, według własnej relacji był więziony w KL Neuengamme od 1 października 1944 do marca 1945 i miał tam numer 12384^[28]. Według innych ustaleń 1 listopada 1944 został osadzony w obozie koncentracyjnym KL Mittelbau i przydzielony do V SS Brygady Budowy Kolei (V. SS-Eisenbahn-Baubrigade) w Osnabrück^[4][5]. Z już zbieżnych relacji wynika, że po nalocie z 19 lutego 1945 zbiegł z obozu w Osnabrück i ukrywał się i ukrywał się w ruinach miasta^[6][5]. 1 kwietnia 1945 odzyskał pełną wolność wraz z nadejściem armii angielskiej^[6]. Następnie skierowano go do Belgii na leczenie^[6]. Według innej wersji trafił do pobliskiej Holandii, a potem do Wielkiej Brytanii, gdzie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych^[5].

Grób Kazimierza i Kazimiery Andruników

1 czerwca 1946 przybył do Polski^[29] i ponownie osiadł w Sanoku^[5]. Po wojnie był pracownikiem spółdzielczości „Spolem” na stanowisku magazyniera w Państwowej Centrali Leśnych Produktów Niedrzewnych „Las”w Sanoku^[30], w 1963 był zatrudniony jako magazynier w Powiatowym Zarządzie Dróg Publicznych w Sanoku^[2], a potem przez wiele lat w Sanockim Przedsiębiorstwie Budowlanym^[31]. Według innych źródeł ukończył dwie klasy szkoły średniej handlowej^[2], a z zawodu był ślusarzem i zgrzewaczem gumy^[4]. 7 czerwca 1947 zawarł związek małżeński z Kazimierą Biegą^[32] (wzgl. Zuzanną^[5]), wraz z którą zamieszkiwał na Białej Górze w domu numer 17^[33], 26^[5] lub 27^[34]. Od 14 lipca 1946 należał do Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych, a potem do Związku Bojowników o Wolność i Demokrację^[35] i Związku Inwalidów Wojennych^[5]. Otrzymał status inwalidy wojskowego^[33][5]. Był bezpartyjny^[2]. Według stanu z 1963 nadal był w stopniu kaprala rezerwy^[36], a 12 października 1978 został awansowany przez MON na plutonowego rezerwy^[2]. W 1978 otrzymał zaświadczenie kombatanta^[2].

Był w grupie polskich byłych więźniów niemieckich obozów, którzy staraniem Maximilian-Kolbe-Werk w dniach od 13 do 30 października 1986 przebywali w Nonnenhorn i Wasserburgu w Niemczech Zachodnich, odbywając wycieczki po okolicy nad Jeziorem Bodeńskim w Bawarii i integrując się z tamtejszymi mieszkańcami^[37][38]. Na trasie powrotnej z Augsburga do portu lotniczego we Frankfurcie pojazd przewożących Polaków miał wypadek, a Kazimierz Andrunik odniósł obrażenia i od 30 października do listopada 1986 był hospitalizowany w szpitalu w Oberndorf am Neckar^[5].

Do końca życia mieszkał przy ul. Białogórskiej 9^[39]. Zmarł 2 kwietnia 1987 w szpitalu w Sanoku^[39]. Został pochowany na Cmentarzu Centralnym w Sanoku 6 kwietnia 1987^[39].

Odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1975)^[5][40]
• Krzyż Partyzancki (1959)^[41]
• Krzyż Oświęcimski (1985)^[5][34]
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974)^[42][40]
• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 (1958)^[43]
• Odznaka Grunwaldzka (1958)^[5][44]
• Medal Wojska (1948)^[5]

Przypisy

Bibliografia

• Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 1-291. [dostęp 2021-03-12].
• Arnold Andrunik (red. Krystyna Chowaniec): Zapiski z osobistych przeżyć w czasie II wojny światowej i okupacji. Sanok: Stowarzyszenie Wychowawców „Eleusis” w Sanoku, 2018, s. 1-168. [dostęp 2021-03-12].
• Krystyna Chowaniec: Czytelnicy piszą: Ludzie trasy kurierskiej Las. korsosanockie.pl, 2018-09-29. [dostęp 2021-03-12].
• Związek Bojowników o Wolność i Demokrację. Oddział w Sanoku. Deklaracje i karty ewidencyjne członków zwyczajnych A 1976-1985, AP Rzeszów – O/Sanok (zespół 659, sygn. 48). s. 1-177.