Kazimierz Firganek

Kazimierz Firganek

Kazimierz Firganek (przed 1913)
Data i miejsce urodzenia	13 września 1879 Jarosław
Data i miejsce śmierci	14/15 sierpnia 1941 Czarny Las
Przyczyna śmierci	Mord w Czarnym Lesie
Zawód, zajęcie	nauczyciel
Miejsce zamieszkania	Stanisławów
Narodowość	polska
Edukacja	C. K. Gimnazjum św. Anny w Krakowie
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Stanowisko	profesor i dyrektor gimnazjalny
Odznaczenia

Kazimierz Józef Firganek (ur. 13 września 1879 w Jarosławiu, zm. 14/15 sierpnia 1941 w Czarnym Lesie) – polski nauczyciel.

Życiorys

Urodził się 13 września 1879 w Jarosławiu^[1][2]. Był synem Karola (1840-1913, powstaniec styczniowy, potem pracownik kolei w Galicji) i Antoniny z domu Reder (zm. 1935)^[3]. Miał braci Bolesława (ur. 1877) i Tadeusza (ur. 1884, zmarł podczas studiów^[4]) oraz siostrę Jadwigę (1882-1978)^[5]. Wraz z rodziną zamieszkiwał w Zagórzu w Krakowie^[6].

W 1899 ukończył naukę w C. K. Gimnazjum św. Anny w Krakowie^[7][8]. Od 1899 do 1904 studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego na kierunkach fizyki i matematyki^[8].

Po studiach podróżował do Włoch^[8]. Uprawiał taternictwo^[2]. 22 lipca 1907 dokonał pierwszego przejścia Grani Hrubego drogą od Teriańskiej Przełęczy Wyżniej do Teriańskiej Przełęczy Niżniej (wraz z nim: Ignacy Król, Władysława Panek-Jankowska, Józef Jankowski)^[9]. W tym samym roku przeszedł drogą Häberleina południową ścianą Żabiego Konia (wraz ze Stanisławem Konarskim i Ignacym Królem)^[10][2]. Należał do Oddziału Towarzystwa Tatrzańskiego „Beskid”^[2].

Z wykształcenia był nauczycielem matematyki i fizyki^[1]. W roku szkolnym 1903/1904 w charakterze praktykanta uczył matematyki w C. K. III Gimnazjum w Krakowie^[11]. Następnie jako kandydat zawodu nauczycielskiego 8 lipca 1904 został mianowany zastępcą nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Nowym Sączu i 1 września tego roku złożył przysięgę^[12]. Tego dnia rozpoczął pracę w szkolnictwie^[1]. W szkole uczył języka łacińskiego, języka polskiego, historii, geografii, matematyki, fizyki, stenografii^[13][14]. Egzamin nauczycielski złożył 1 listopada 1906 i od tego dnia liczyła się jego służba^[1]. 30 lipca 1907 został mianowany nauczycielem rzeczywistym w C. K. II Gimnazjum w Stanisławowie^[15], gdzie pracował w tym charakterze od 1 września 1907^[1]. Tam uczył matematyki i fizyki, stenografii^[16]. 9 września 1908 został przeniesiony do C. K. I Gimnazjum w Stanisławowie^[17]. Tam uczył matematyki i fizyki (był zawiadowcą gabinetu fizykalnego), psychologii, był kierownikiem stacji meteorologicznej oraz kasy oszczędności^{[18][19][20][21][22]}. 10 stycznia 1911 został zatwierdzony w zawodzie nauczycielskim i otrzymał tytuł c. k. profesora^[23]. Profesorem w I Gimnazjum w Stanisławowie pozostawał w dalszych latach, w tym podczas I wojny światowej^[24][8]. Równolegle, w II dekadzie XX wieku uczył matematyki i fizyki w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim z prawem publiczności w Stanisławowie i był tam członkiem komisji skrutacyjnej kasy oszczędności^[25][26][27]. Przed 1918 został odznaczony austro-węgierskim Krzyżem Jubileuszowym dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych^[24].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości nadal był profesorem zakładu w Stanisławowie, przemianowanego na I Państwowe Gimnazjum im. Mieczysława Romanowskiego, ucząc tam wciąż matematyki i fizyki^[28]. Przed 1924 został przeniesiony do III Państwowego Gimnazjum im. Stanisława Staszica w Stanisławowie^[29]. Tam też uczył matematyki i fizyki^[29]. Ponadto, pozostając etatowym profesorem III Gimnazjum, równolegle w Stanisławowie był dyrektorem Szkoły Handlowej Żeńskiej^[30] i nauczycielem w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim Zgromadzenia Sióstr Urszulanek^[31][8]. Rozporządzeniem z 24 sierpnia 1925 został przeniesiony na stanowisko stanowisko dyrektora II Państwowego Gimnazjum im. Augusta Witkowskiego w Jarosławiu (wraz z rokiem szkolnym 1925/1926 ukształtowanego w pełne ośmioklasowe gimnazjum o profilu matematyczno-przyrodniczym), które sprawował od 24 października 1925^[32][33][34]. Uczył tam matematyki i fizyki^[33]. Od roku szkolnego 1927/1928 wprowadził w tej szkole tzw. „poranki”, organizowane podczas w każdą sobotę lekcyjną i polegające na wysłuchaniu przez uczniów referatu bądź wykładu, przygotowanego przez jednego z nauczycieli^[35]. Z jego inicjatywy w 1927 z całości zbiorów książek utworzono biblioteki klasowe^[36]. Reskryptem ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Kazimierza Świtalskiego z 28 marca 1929 został przeniesiony w stan nieczynny z dniem 30 czerwca 1939^[37][38]. W związku z tym 28 czerwca 1929 w jarosławskim II Gimnazjum nastąpiło pożegnanie dyrektora Firganka, a on sam przyznał wtedy, że odchodzi z uczuciem krzywdy, jaką niezasłużenie wyrządzili mu prowokatorzy, denuncjanci oraz mając pełnię sił do pracy dla młodzieży^[39]. Reskryptem kolejnego ministra WRiOP Sławomira Czerwińskiego z 8 grudnia 1929 został przeniesiony w stan spoczynku z dniem 31 grudnia 1929^[40][37]. Profesor Firganek miał wówczas 50 lat i wysłużył 25 lat pracy (wtedy na emeryturę przechodzili nauczyciele w wieku 60 lat po wysłużeniu 35 lat)^[41]. Według relacji rodziny usunięcie ze służby nastąpiło wskutek konfliktu z władzą sanacyjną^[8]. W prasie z 1929 wskazywano na przypisywanie profesorowi poglądów endeckich jako przyczynę jego odwołania^[42].

W trakcie swojej pracy w połowie lat 20. figurował jako członek okręgu lwowskiego Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych^[43][44]. Później w Jarosławiu udzielał się w działalności oświatowej i społecznej. Był członkiem Powiatowej Rady Szkolnej^[45] oraz był prezesem zarządu Towarzystwa Bursy im. Mikołaja Kopernika^[46]. 28 kwietnia 1928 został wybrany zastępcą przewodniczącej zarządu koła Towarzystwa Szkoły Ludowej w Jarosławiu^[47] oraz pełnił tę funkcję nadal w 1929^[48] i w 1930^[49], na początku 1932 był prezesem TSL^[50], potem wybierany skarbnikiem 8 kwietnia 1932^[51], ponownie 29 kwietnia 1933^[52]. Był przewodniczącym koła Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych^[53]. Jako delegat koła TNSW 20 października 1927 wszedł do zarządu „Koleżeńskiej Pomocy” przy TNSW^[54]. 4 grudnia 1927 został wybrany do zarządu Polskiej Drukarni Spółdzielczej w Jarosławiu^[55], 14 kwietnia 1929 został wybrany do komisji kontrolującej tejże^[56], a 30 marca 1930 został ponownie członkiem zarządu^[57]. W połowie 1929 był członkiem komitetu miejscowego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej^[58]. W wyborach parlamentarnych w 1930 kandydował do Sejmu RP III kadencji z Listy Narodowej Nr 4 (Stronnictwa Narodowego) w okręgu wyborczym nr 47^[59]. W 1931 był prezesem powiatowego Związku Młodzieży Wiejskiej^[60], a od 1931 do 1932 przewodniczącym zarządu okręgowego^[61].

Kazimierz Firganek od 1924 był żonaty z Zofią z domu Kopyta, która wcześniej była jego uczennicą w Prywatnym Gimnazjum Żeńskim w Stanisławowie^[62][8]. Mieli córki: Janinę (ur. 1927, od 1951 zamężna z dendrologiem Bolesławem Suszką) i Zofię (ur. 1929)^[63]. Od 1933 wraz z rodziną zamieszkiwał ponownie w Stanisławowie^[8]. Po wybuchu II wojny światowej i agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 i nastaniu okupacji sowieckiej był nauczycielem fizyki i matematyki w szkole z językiem polskim wykładowym^[8]. Jego dom, poza jednym pokojem, został zajęty przez sowieckich wojskowych^[8]. Po ataku Niemiec na ZSRR z 22 czerwca 1941 i nastaniu okupacji niemieckiej będąc emerytowanym profesorem gimnazjalnym w Stanisławowie został aresztowany i zamordowany w dokonanej przez Niemców egzekucji w Czarnym Lesie pod Pawełczem w nocy 14/15 sierpnia 1941^[64][65][66].

Przypisy

Bibliografia

• Bolesław Suszka. Dzieje Karola Firganka i jego pamiętnika. „Pamiętnik Biblioteki Kórnickiej”. Z. 31, s. 53-64, 2014.