Kazimierz Funk

Kazimierz Funk

Data i miejsce urodzenia	23 lutego 1884 Warszawa
Data i miejsce śmierci	19 listopada 1967 Albany
Zawód, zajęcie	biochemik

Kazimierz Funk (ur. 23 lutego 1884 w Warszawie, zm. 19 listopada 1967 w Albany) – polski biochemik^[a], twórca nauki o witaminach.

Życiorys

Pochodził z żydowskiej rodziny^[1]. Był synem Jakuba, lekarza dermatologa, oraz Gustawy z domu Zysan^[2]. W kalendarzach adresowych Warszawy występował w tym czasie Jakub Izraelowicz Funk, lekarz chorób wenerycznych i skórnych (w r. 1900 adres: Włodzimierska 8)^[3].

W 1900 ukończył gimnazjum w Warszawie, po czym wyjechał do Szwajcarii. Studiował biologię w Genewie, następnie chemię w Bernie^[4]. W 1904 pod kierownictwem Stanisława Kostaneckiego przeprowadził przewód doktorski.

W następnych latach pracował w Instytucie Pasteura w Paryżu, na Uniwersytecie Berlińskim i w Wielkiej Brytanii (prowadził badania nad nieznaną wcześniej przyczyną choroby beri-beri).

Odkrył i wyodrębnił z otrąb ryżowych pierwszą witaminę B1. Jego badania pozwoliły wykryć obecność tej witaminy w rozmaitych pokarmach, m.in. w drożdżach, mleku i mózgu wołowym.

Funk jest autorem terminu „witamina” (łac. vita – życie, amina – związek chemiczny zawierający grupę aminową), który wprowadził w 1912 roku^[4]. Pomógł mu w tym Ludwik Rajchman, który zaproponował Funkowi napisanie publikacji przeglądowej związanej z jego pracą, a nie pracy eksperymentalnej. Według ówczesnych przepisów praca przeglądowa nie wymagała zgody na publikację zwierzchników Funka, którzy sprzeciwiali się zastosowaniu nowego pojęcia „witaminy”. Artykuł ukazał się w The Journal of State Medicine, którego Rajchman był jednym z redaktorów^[5][4].

Zajmował się leczeniem chorych na awitaminozy. Przewidywał, że brak witamin może powodować inne choroby: krzywicę, szkorbut, pelagrę. Większość swoich prac badawczych zrealizował w Instytucie Pasteura w Paryżu.

W czasie I wojny światowej przeniósł się do Stanów Zjednoczonych, gdzie prowadził badania nad wykorzystaniem witamin do celów leczniczych. W 1923 wrócił do Polski dzięki Ludwikowi Rajchmanowi, który jako przedstawiciel Ligi Narodów przekonał najpierw Funka a potem Fundację Rockefellera, by ta zapewniła Funkowi odpowiednie wynagrodzenie, jako kierownikowi oddziału biochemii w PZH w Warszawie. W latach 1923–1928 kierował tym oddziałem Państwowego Zakładu Higieny w Warszawie, pracował tam m.in. nad wyizolowaniem insuliny. Badał wpływ witaminy B₁ na przemianę węglowodanową i zajmował się badaniem kwasu nikotynowego^[4].

W 1928 wyjechał do Paryża, gdzie prowadził badania nad hormonami. W 1939, po wybuchu II wojny światowej, wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie pozostał do końca życia. W ostatnim okresie życia Funk zajmował się badaniem przyczyn raka^[4].

Jest autorem kilkuset publikacji naukowych. Zmarł w Albany, stolicy stanu Nowy Jork, w wieku 83 lat.

Wybrane publikacje

• Casimir Funk. The etiology of the deficiency diseases. Beri-beri, polyneuritis in birds, epidemic dropsy, scurvy, experimental scurvy in animals, infantile scurvy, ship beri-beri, pellagra. „J. State Med.”. 20, s. 341–368, 1912. 

• Funk, C. 1914 Die Vitamine. J. P. Bergmann, Wiesbaden.

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• A. Piro, G. Tagarelli, P. Lagonia, A. Tagarelli i inni. Casimir Funk: His discovery of the vitamins and their deficiency disorders. „Ann Nutr Metab”. 57 (2), s. 85-88, 2010. DOI: 10.1159/000319165. PMID: 20805686. 
• Joanna Podgórska. Muzeum życia (rozmowa z Jerzym Halbersztadtem, dyrektorem powstającego Muzeum Historii Żydów Polskich). „Polityka”, 2007-06-27. 
• MichaelM. Shapiro MichaelM., The 100 Most Influential Jews of All Time, adherents.com [on-line], 7 lipca 2001 [dostęp 2012-09-16] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-31]  (ang.).

Linki zewnętrzne

• MNiSW, Kazimierz Funk. Wielcy Polacy - nieznani wynalazcy, YouTube, kanał Historia na dotyk [dostęp 2022-07-13] .