Kazimierz Gede

Kazimierz Gede
Data i miejsce urodzenia

30 czerwca, 1909
Tbilisi

Data śmierci

25 sierpnia 1937

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

malarz, grafik i rysownik

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari

Kazimierz Gede, pseud. Jędrzejewicz (ur. 30 czerwca 1909 w Tbilisi[1], zm. 25 sierpnia 1937 w Estramadurze[1][2]) – polski malarz, rysownik i grafik, członek Warszawskiej Grupy Plastyków i Czapki Frygijskiej, współpracownik pism lewicowych „Ze świata: i „Dwutygodnik Ilustrowany”[3].

Życiorys

Edukacja

Był synem Otto Gede i Stanisławy Jadwigi Krzyżanowskiej[4] i bratem Tadeusza Gede (1911–1982). Po odzyskaniu niepodległości Gedowie przenieśli się do Polski i zamieszkali w Toruniu. Zarówno Kazimierz jak i Tadeusz uczęszczali do Państwowego Gimnazjum Męskiego im. M. Kopernika w Toruniu[5]. Egzamin dojrzałości złożyli też razem w 1929 roku. Kazimierz Gede studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych (późniejszej ASP)[6], u Mieczysława Kotarbińskiego, zdobywając świadectwo nauczyciela rysunku w 1935[1]. Na studiach był członkiem lewicowych organizacji jak „Życie” (1931–1933) i Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej (KZMP; 1933–1936)[7].

Działalność polityczna i artystyczna

Kazimierz Gede był jednym z założycieli lewicującej Warszawskiej Grupy Plastyków, którym miejsca i nazwy użyczył Klub Artystów – Czapka Frygijska, działającym przy Stowarzyszeniu Lokatorów Szklane Domy, Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej (WSM). Tam też, w maju 1936 roku, w tzw. Gospodzie Spółdzielczej WSM odbyła się pierwsza wystawa grupy, druga, właściwie zamknięta dla publiczności, odbyła się w Krakowie w połowie 1937 roku w Domu (Kultury) Kolejarza[8]. Gede w obu wystawiał obrazy i grafiki. Wykonywał ilustracje dla pism lewicowych („Dwutygodnik Ilustrowany”, „Oblicze Dnia”, „Lewar”), posługując się pseudonimem Jędrzejewicz. Projektował okładki książek (m.in. Sceny przy strumieniu Lucjana Szenwalda, Nafta rządzi światem Antona Zischki, I cóż dalej, szary człowieku? Hansa Fallady)[9]. Ilustrował gazety frontowe „Dąbrowszczak” i „Ochotnik Wolności”[10].

W 1936 roku dołączył do XV Międzynarodowej Brygady im. Abrahama Lincolna (lewicowej) walczącej w wojnie domowej w Hiszpanii. Awansował do stopnia kapitana, był dowódcą kompanii karabinów maszynowych[11] a według innych źródeł miał stopień majora w brygadzie międzynarodowej[2] Zginął 25 sierpnia 1937 roku w Estramadurze koło Madrytu[1] (inna wersja 13 sierpnia 1937 roku w czasie walk o Quinto)[12]. Uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 16 lipca 1946 porucznik Kazimierz Gede został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari w uznaniu bohaterskich zasług ochotników polskich w bojach z niemieckim faszyzmem na polach Hiszpanii w 1936-1939 r. o Polskę Demokratyczną[13].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Słownik artystów..., s. 296.
  2. ↑ a b Tadeusz Dobrowolski Malarstwo polskie, 1764-1964, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968, s.463
  3. ↑ Mieczysław Berman "Czapka frygijska", w:Księga wspomnień 1919-1939, Warszawa: Czytelnik, 1960
  4. ↑ MyHeritage.com
  5. ↑ „Dziennik Bydgoski”. 139, 1929. 
  6. ↑ Helena KRAJEWSKA ● EPITAFIUM DLA POLEGŁYCH ARTYSTÓW MALARZY (BARTOSZEK, BOBOWSKI, GEDE), 1967, artinfo.pl [dostęp 2018-11-07] (pol.).
  7. ↑ Kazimierz Gede, www.1lo.home.pl [dostęp 2018-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-08] (ang.).
  8. ↑ Danuta Ulicka. „Archiwum” i archiwum. „Teksty drugie”. 2017, nr 4. s. 273–302. 
  9. ↑ Słownik artystów..., s. 296–297.
  10. ↑ Rafał Łąkowski, Wojciech Sulewski, Kartki ze studenckich dziejów, wyd. ISKRY, 1971, s.139
  11. ↑ Praca zbiorowa: International Solidarity with the Spanish Republic (1936-1939). ZSRR.
  12. ↑ Cesar Vidal: Las Brigadas Internacionales. ESPA pdf.
  13. ↑ M.P. z 1947 r. nr 14, poz. 33.

Bibliografia

  • Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, tom II: D–G, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975, s. 296–297.