Kazimierz I dymiński

Kazimierz I

książę pomorski
Okres	od 1155 lub 1156 do 1180
Poprzednik	Racibor I
Następca	Bogusław I
książę szczeciński
Okres	od 1155 lub 1156 do 1160
Poprzednik	brak
Następca	Bogusław I
książę dymiński
Okres	od 1160 do 1180
Poprzednik	wyodrębnione na skutek podziału Księstwa Pomorskiego
Następca	w składzie Księstwa Szczecińskiego
Dane biograficzne
Dynastia	Gryfici
Data urodzenia	przed 1135
Data śmierci	październik-listopad 1180
Ojciec	Warcisław I
Matka	Ida?
Żona	NN (zap. córka Adolfa II, hrabiego Holsztynu)
Dzieci	Adolf (Odolanus), dalsze dzieci?

Kazimierz I (ur. przed 1135, zm. październik-listopad 1180^[1][a]) – książę pomorski, szczeciński i dymiński z dynastii Gryfitów. Młodszy syn księcia Warcisława I i prawdopodobnie księżniczki Idy.

Lata panowania

Lata młodzieńcze

Od wczesnej młodości brał udział w życiu publicznym księstwa. Wespół ze swym stryjem Raciborem I uczestniczył w akcjach pirackich na wyspy duńskie^[2][3]. Współrządy nad księstwem rozpoczął razem z bratem Bogusławem I w 1155 lub 1156^[4]. W 1157 książęta pomorscy walczyli po stronie Księstwa Polskiego, przeciw cesarzowi Fryderykowi Rudobrodemu^[3][5]. W dwa lata później – przeciw Duńczykom^[2].

Podział księstwa

Od 1160 Kazimierz rządził samodzielnie częścią północną Księstwa Pomorskiego ze stolicą w Dyminie^[3][5]. W tym roku doszło do podziału księstwa pomiędzy braci. Kazimierz otrzymał dzielnicę złożoną z kasztelanii dymińskiej, kamieńskiej, z ziemi bardzkiej, trzebusickiej, wolińskiej, stargardzkiej i części kołobrzeskiej. Tym samym uznał władzę zwierzchnią brata i tytułował się odtąd księciem na Dyminie^[2]. Jego brat Bogusław I przejął pod kontrolę ziemie: szczecińską, kołbacką, wkrzańską, wołogoską, choćkowską i łosicką z siedzibą na Uznamie^[4]. Ziemie: kołobrzeska, koszalińska i świdwińska (wschodnie tereny Księstwa Pomorskiego) stanowiły współwłasność obu braci. Dokonany podział terytorialny, zapewne miał zapewnić obu książętom udział w wysokich dochodach z solanek kołobrzeskich^[6].

Kazimierz musiał odpierać ciągłe ataki margrabiów brandenburskich, książąt saskich, książąt rugijskich i Duńczyków^[5]. W 1164 popadł w zależność lenną od księcia saskiego Henryka Lwa z ziemi Czrezpienian (okolice dolnej Piany, pomiędzy Pianą a Reknicą), które po 1170 ponownie wróciły do księstwa pomorskiego^[3][5][7]. W międzyczasie, po stłumieniu powstania u Chyżan przez Duńczyków i Sasów, w którym książę dymiński brał udział, z ziem chyżańskich utworzono trzy księstewka, z których jedno zostało przydzielone pod jurysdykcję Kazimierzowi^[8].

Zdobycie Arkony i dalsze podboje

W 1168 Kazimierz razem z Bogusławem I uczestniczył w zdobyciu ostatniej twierdzy pogan na wyspie Ranie (Rugii) – Arkony^[3][9]. Udział ten był podyktowany zainteresowaniem króla duńskiego Waldemara legendarnymi skarbami gontyny (świątyni) Świętowita w Arkonie, potężnego i ostatniego ośrodka kultu pogańskiego. Do wojny Waldemar wystawił potężne wojsko, nadciągał również Przybysław, dawny książę obodrzycki, zwany księciem meklemburskim^[10][11][9].

Dowództwo objął Absalon, biskup Roskilde. Po ciężkich walkach i nieudanych próbach sforsowania umocnień w końcu udało się złamać opór poprzez podłożenie ognia. Arkona poddała się po spaleniu drewnianej baszty i palisad na szczycie wału. Książęta rańscy – Jaromar I i Tesław – poddali się. Karencja natomiast przyjęła warunki bez prowadzenia walk. Po splądrowaniu i złupieniu bogactw, mieszkańcom nakazano przyjąć chrześcijaństwo^[12][11][13].

W zakresie podboju ziem wieleckich - Kazimierz I był kontynuatorem polityki swego ojca. Podboje książąt pomorskich posuwały się dalej na południe aż do granic Marchii Północnej, zarządzanej przez margrafów askańskich. Po zdobyciu ziem Dołężan i Redarów nadał Kościołowi hawelberskiemu kilka wsi (1170)^[14]. W tym samym roku miały miejsce nadania dla klasztoru w Lund posiadłości nad rzeką Regą (łac. iuxta Regam fluvium sitas...). Dokument pochodzi z XVI w. z odpisu XII-wiecznego. Zawiera 10 nazw miejscowych, położonych nad rzeką Regą^[15].

Hołd lenny

Ziemie pomorskie stały się miejscem ciągłych penetracji duńskich. Najazdy były dotkliwe dla ich mieszkańców i stanowiły nie lada problem dla Kazimierza I. W 1170 na rzece Dziwnie w pobliżu Wolina doszło do otwartego konfliktu pomiędzy obiema flotami. Następnie w okolicach Wyspy Chrząszczewskiej stoczono bitwę, w której Kazimierz dowodzący 50 statkami odniósł zwycięstwo nad Duńczykami^[16][17].

Późniejsze wojny z koalicją Duńczyków, Ranów i Sasów na terenie Pomorza w 1173, zdobycie Wolina, Kamienia, Wołogoszczy i Choćkowa przez Duńczyków oraz udział w sporze Henryka Lwa z cesarzem Fryderykiem Barbarossą, mocno wyczerpały siły księstwa pomorskiego^[18]. Jednak cesarz Fryderyk I, chcąc osłabić siły Henryka Lwa, zaproponował książętom zależność lenną. Po złożonym w obecności króla Danii Waldemara hołdzie lennym, Pomorze zaznało wreszcie spokoju od dotkliwych i wyczerpujących konfliktów zbrojnych, które eksploatowały i niszczyły rodzimą gospodarkę^[18][19].

Ostatnie lata życia. Śmierć księcia

Herb rodowy Gryfitów

Książęta pomorscy jako lojalni lennicy stanęli po stronie Henryka Lwa, księcia saskiego toczącego wojnę z Hohenstaufami – szczególnie Kazimierz I, panujący na Zaodrzu. Pomorzanie podejmowali dalekie wyprawy na ziemie łużyckie i późniejszej Brandenburgii przeciwko wrogom Welfa. W 1180 niezadowolona z takiego obrotu sprawy Brandenburgia zaatakowała Pomorze. W trakcie odpierania tego ataku na polu bitwy zginął Kazimierz I (łac. repentita morte)^[2]. XIII-wieczna Saska kronika świata oraz Kodeks z Zwickau podają, że Kazimierz I zginął na polu bitwy (walcząc z margrabią brandenburskim Ottonem I) wraz z rycerzem Borkiem i czternastoma innymi panami pomorskimi^[2][b].

Arnold z Lubeki wiadomość o śmierci Kazimierza zawarł zaraz po opisie wyprawy cesarskiej do Saksonii. Dania, chcąc wykorzystać śmierć władcy północnej części księstwa, zaatakowała umocnienia obronne w Świnoujściu. Ten nagły atak przerwała śmierć króla Danii, Waldemara^[18]. Śmierć Kazimierza I spowodowała odsunięcie się Pomorzan od obozu Welfa i opowiedzenie się za obozem Hohenstaufa i cesarzem Fryderykiem I. W 1181 Bogusław I uznał się lennikiem cesarskim^[2].

Niektóre źródła podają, że Kazimierz został pochowany w kościele katedralnym w Kamieniu Pomorskim, zapewne wspierając się informacją, że był pierwszym fundatorem kościoła. Według innej wersji spoczął w kościele WNP klasztoru premonstratensów na wyspie Uznam, któremu wcześniej nadał całą wieś i umorzył zaciągnięte u zakonników przez brata Bogusława I długi^[18].

Rodzina

Żoną Kazimierza I była prawdopodobnie NN, hrabianka holsztyńska, zapewne córka hrabiego Adolfa II i Matyldy ze Schwarzburga. Z małżeństwa tego pochodził, zmarły w młodości syn Adolf (Odolanus). Prawdopodobnie z tego związku narodziły się także dzieci, które zmarły we wczesnym dzieciństwie^[20][c]. Niekiedy przypisuje się Kazimierzowi dwie córki Dobrosławę i Świętochnę (J. Powierski), które według E. Rymara (genealoga), prawdopodobnie były potomkiniami innych książąt^[21].

Genealogia

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

Opracowania

• OlgaO. Baranowska OlgaO., Pomorze Zachodnie – moja mała ojczyzna, Szczecin: Wydawnictwo Ines, 2001, ISBN 83-910427-4-X, OCLC 909126747 .
• ZygmuntZ. Boras ZygmuntZ., Książęta Pomorza Zachodniego, Poznań: Wydaw. Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 1996, ISBN 83-232-0732-1, OCLC 830122949 .
• Dopierała B., Polskie losy Pomorza Zachodniego, Poznań 1970.
• KazimierzK. Kozłowski KazimierzK., JerzyJ. Podralski JerzyJ., Gryfici. Książęta Pomorza Zachodniego, Szczecin: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1985, ISBN 83-03-00530-8, OCLC 189424372 .
• Podralski J., Źródła do dziejów ziemi gryfickiej [w:] Białecki T. (pod red.), Ziemia Gryficka 1969, Szczecin 1971.
• EdwardE. Rymar EdwardE., Rodowód książąt pomorskich, Szczecin: Książnica Pomorska im. Stanisława Staszica, 2005, ISBN 83-87879-50-9, OCLC 69296056 .
• EwaE. Rzetelska-Feleszko EwaE., Pomorze Zachodnie, Warszawa: Państ. Wydaw. Naukowe, 1986, ISBN 83-01-06462-5, OCLC 835892867 .
• Szymański J.W., Książęcy ród Gryfitów, Goleniów – Kielce 2006, ISBN 83-7273-224-8.
• Wachowski K., Słowiańszczyzna Zachodnia, Poznań 2000, ISBN 83-7063-271-8.

Literatura dodatkowa (online)

• v. Bülow, Casimir I. Herzog von Pommern-Demmin (niem.) [w:] NDB, ADB Deutsche Biographie (niem.), [dostęp 2012-04-12].
• Madsen U., Kasimir I. Herzog von Slawien-Demmin (niem.), [dostęp 2012-04-12].