Kazimierz Pasenkiewicz

Kazimierz Pasenkiewicz

Data i miejsce urodzenia	27 września 1897 Kijów, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	21 czerwca 1995 Kraków
Miejsce spoczynku	Cmentarz Rakowicki
Zawód, zajęcie	logik, filozof, urzędnik
Odznaczenia

Kazimierz Pasenkiewicz (ur. 27 września 1897 w Kijowie, zm. 21 czerwca 1995 w Krakowie) – polski logik i filozof, wojewoda pomorski (1945), wicewojewoda (1945) i wojewoda krakowski (1946–1951), członek Komitetu Centralnego PZPR (1948–1952), doktor habilitowany, docent w Uniwersytecie Jagiellońskim i Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie.

Życiorys

Urodził się 27 września 1897 w Kijowie. Był synem Stanisława i Marii z Bohomolców. Wywodził się rodziny patriotycznej. Jego pradziad Dominik walczył w powstaniu listopadowym, a obaj dziadkowie zostali skazani za udział w powstaniu styczniowym i zesłani na Syberię.

Działalność patriotyczna

W 1914 wyruszył do Puław, by zaciągnąć się do organizowanego tam Polskiego Legionu. Eskapada zakończyła się jego deportacją do Kijowa, gdzie przez kilka miesięcy był więziony.

W latach 1916–1918 walczył jako oficer na rosyjskim Froncie Północnym w szeregach batalionu szturmowego 22 dywizji armii carskiej. Zwolniono go z wojska z uwagi na stan zdrowia (ranny, zatruty gazami bojowymi) oraz odznaczono za czyny bojowe Orderem św. Anny ze wstęgami.

Wiosną 1920 zaciągnął się do 1 pułku piechoty Legionów i jako szeregowiec bił się w wojnie z bolszewikami. Ciężko ranny w boju utracił nogę. Resztę roku spędził w szpitalach w Częstochowie i Warszawie.

Lata okupacji niemieckiej przeżył w Warszawie. Od grudnia 1939 do 1 sierpnia 1944 był założycielem i kierownikiem społemowskiej Spółdzielni Transportowo-Spożywczej Warszawa-Hrubieszów, która m.in. zaopatrywała w karty pracy działaczy konspiracyjnych, a niektórym zapewniała środki do życia. Od 1943 był członkiem Robotniczej Partii Polskich Socjalistów. Podczas powstania warszawskiego walczył w sztabie Armii Ludowej jako oficer polityczny w stopniu porucznika (pseudonim „Kazimierz”). Po wyleczeniu ran odniesionych w powstaniu kontynuował działalność konspiracyjną.

Działalność polityczna

Na początku 1945 krótko sprawował funkcję wicewojewody krakowskiego^[1]. W styczniu 1945 otrzymał od premiera Rządu Tymczasowego RP i przewodniczącego Polskiej Partii Socjalistycznej Edwarda Osóbki-Morawskiego, polecenie zorganizowania placówki PPS w województwie pomorskim (bydgoskim). 7 maja 1945 został przewodniczącym Wojewódzkiego Komitetu PPS w Bydgoszczy i funkcję tę pełnił do 4 grudnia tego roku. Jego zadanie polegało na skupieniu przedwojennych działaczy PPS, przyciągnięciu do partii chętnych i aktywnych jednostek oraz przekonanie ich do współpracy z PPR. Zasiadał również we władzach naczelnych PPS. Był członkiem Rady Naczelnej PPS od 1945 do zjednoczenia PPS z PPR i utworzenia Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w 1948.

Od maja do 15 listopada 1945 był wojewodą pomorskim (bydgoskim). Na początku grudnia 1945 został przeniesiony na stanowisko wojewody krakowskiego i urząd ten sprawował do 1949. Następnie do 1951 był przewodniczącym Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Krakowie.

Od 15 grudnia 1948 aż do rozwiązania się partii w 1990 działał w PZPR. W latach 1948–1952 był członkiem Komitetu Centralnego PZPR i wiceprzewodniczącym Centralnej Komisji Kontroli Partyjnej.

Edukacja i działalność naukowa

Pierwsze nauki pobierał w nielegalnej polskiej szkółce, którą w kijowskim mieszkaniu Pasenkiewiczów prowadziła jego babka, Stanisława Ułaszyn. W latach 1915–1916 ukończył szkoły w Kijowie: Realną Szkołę Średnią i Kijowską Czwartą Studencką Szkołę Podchorążych. Należał do pierwszej drużyny harcerskiej w Kijowie. W 1921 rozpoczął studia z zakresu matematyki i logiki w Uniwersytecie Warszawskim. Uczęszczał na wykłady profesorów: Stanisława Leśniewskiego, Jana Łukasiewicza, Stefana Mazurkiewicza, Wacława Sierpińskiego. W latach 1921–1925 był przewodniczącym Rady Nadzorczej Akademickiej Spółdzielni Wytwórczej oraz gospodarzem pierwszego Domu Akademickiego przy ul. Lwowskiej 12 w Warszawie. Od 1929 do 1937 uczestniczył w konwersatorium prof. Tadeusza Kotarbińskiego, u którego doktoryzował się w 1933 na podstawie pracy O czynnościach poznawczych konstruujących teorie dedukcyjne^[2]. W latach następnych przygotował rozprawę habilitacyjną, która spłonęła podczas powstania warszawskiego.

Już jako wojewoda krakowski utrzymywał kontakt ze szkolnictwem wyższym. Był jednym z założycieli, wraz z prof. Kazimierzem Dobrowolskim, Wyższej Szkoły Nauk Społecznych. Wykładał w niej logikę i teorię poznania, a po jej przekształceniu w Wyższą Szkole Dziennikarską – logikę i wstęp do filozofii. Od 1948 prowadził wykłady zlecone z logiki na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, a od 1949 również filozofię i teorię poznania. Od 1951 organizował Katedrę Logiki na UJ, a w 1952 został jej kierownikiem (aż do przejścia na emeryturę w 1968). Wykładał również na innych krakowskich uczelniach. W latach 1954–1956 był prodziekanem Wydziału Filozoficzno-Historycznego UJ^[2].

W 1961 napisał monografię Pierwsze systemy semantyki Leona Chwistka, którą przedłożył jako rozprawę habilitacyjną. Do jego osiągnięć naukowych należały m.in. zorganizowanie w Krakowie w 1959 Konferencji Historii Logiki i utrwalenie tego przedsięwzięcia w następnych latach, założenie w 1965 serii Prace z Logiki w ramach „Zeszytów Naukowych Uniwersytetu Jagiellońskiego”^[2], która w 1973 przekształciła się w czasopismo „Reports on Mathematical Logic”.

Jego zainteresowania obejmowały logikę i teorię poznania, w szczególności zaś rozumowania, czynności poznawcze, podstawy wiedzy naukowej. Najbardziej znany jest ze swoich badań nad systemami logicznymi Leona Chwistka^[2].

W 1968 przeszedł na emeryturę, jednak nie zerwał z dydaktyką i pracą naukową. Prowadził wykłady monograficzne dla studentów filozofii UJ oraz wykładał w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie i na innych uczelniach. Opublikował wiele artykułów w czasopismach naukowych. Napisał trzy podręczniki akademickie i dwa skrypty z logiki ogólnej. Był promotorem kilku rozpraw doktorskich oraz recenzował prace habilitacyjne. Udzielał się również w towarzystwach naukowych i społecznych, m.in. Związku Bojowników o Wolność i Demokrację.

Zmarł 21 czerwca 1995 w Krakowie. Został pochowany na Cmentarzu Rakowickim^[3] (kwatera LXXVIII-18-94)^[4].

Grób Kazimierza Pasenkiewicza na Cmentarzu Rakowickim

Odznaczenia

Otrzymał liczne ordery i odznaczenia, między innymi: Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1946)^[5], Medal Komisji Edukacji Narodowej, Medale 10-lecia (1955)^[6] i 30-lecia Polski Ludowej, Warszawski Krzyż Powstańczy, Krzyż za udział w Wojnie 1918–1921, Medal Zwycięstwa i Wolności 1945.

Rodzina

Kazimierz Pasenkiewicz był dwukrotnie żonaty. Po raz drugi ożenił się w 1948 z Wandą z Wojnarów. Jego żona była dr. hab. stomatologii w Akademii Medycznej w Krakowie. Miał syna Wacława (ur. 1948), dr. nauk technicznych i córkę Martę (ur. 1949) dr. hab., biofizyczkę, zamężną za Jerzym Gierulą, informatykiem w UJ.

Dzieła

• Pierwsze systemy semantyki Leona Chwistka, Kraków 1961,
• redaktor i autor wstępu do: Leon Chwistek, Pisma filozoficzne i logiczne, t. 1–2, Warszawa 1961, 1963,
• Logika ogólna, t. I–II, Warszawa, Kraków 1963, 1965 (podręcznik),
• Logika ogólna, Warszawa 1968 (podręcznik),
• Logika ogólna, Kraków 1968 (skrypt WSP, wersja skrócona)
• Logika ogólna, Kraków 1971 (skrypt WSP),
• Logika ogólna, Warszawa 1979 (podręcznik, wersja skrócona, wyd. 2 1980, wyd. 3 1986).

Zobacz też

• Wojewodowie bydgoscy

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Kutta (red.), Bydgoski słownik biograficzny, t. IV, Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, Wojewódzki Ośrodek Kultury w Bydgoszczy, 1997, s. 79–81, ISBN 83-85327-42-8.
• EwaE. Grugierzec EwaE., Pasenkiewicz Kazimierz, [w:] AndrzejA. Maryniarczyk (red.), Encyklopedia filozofii polskiej, t. 2, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2011, s. 304, ISBN 978-83-60144-46-6 .
• Jacek K. Kabziński, Kazimierz Pasenkiewicz (1897–1995), [w:] Justyna Miklaszewska, Janusz Mizera (red.), Złota księga Wydziału Filozoficznego, Kraków: Księgarnia Akademicka, 2000, s. 291–297, ISBN 83-7188-388-9.
• Kazimierz Pasenkiewicz, „Ruch Filozoficzny”, t. LIII, nr 2–3, 1996, s. 464 (dział: Nekrologia).
• Kazimierz Pasenkiewicz., [w:] Powstańcze biogramy, Muzeum Powstania Warszawskiego.