Kazimierz Pieracki

Kazimierz Lucjan Pieracki
Ilustracja
Rodzina Pierackich podczas pogrzebu zamordowanego w czerwcu 1934 Bronisława Pierackiego. Kazimierz stoi trzeci od prawej, w okularach.
Data i miejsce urodzenia

11 lutego 1891
Gorlice

Data i miejsce śmierci

21 lutego 1941
Auschwitz

Zawód, zajęcie

nauczyciel polonista, urzędnik

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Brązowy za Długoletnią Służbę Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej

Kazimierz Lucjan Pieracki (ur. 11 lutego 1891 w Gorlicach, zm. 21 lutego 1941 w Auschwitz) – polski polityk, pedagog, działacz społeczny, członek Polskiej Organizacji Wojskowej i Związku Walki Czynnej, żołnierz Legionów Polskich, w latach 1931–1934 wiceminister Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, zastępca członka Zarządu Okręgu Stołecznego Związku Legionistów Polskich od 1937 roku[1].

Życiorys

Syn Stanisława Jana Pierackiego (1849–1929) – naczelnika straży skarbowej i Eugenii Marii z Budziszewskich[2]. Rodzina Pierackich osiadła w Galicji, uchodząc przed prześladowaniami rosyjskimi tuż po powstaniu listopadowym. Pieraccy często nawiązywali do tradycji niepodległościowych - dziadek Kazimierza brał udział we wspomnianym powstaniu. Rodzina była wielodzietna. Oprócz Kazimierza, na świat przyszli także: Zygmunt (1885–1944), Bronisław (1895–1934) – polityk, legionista, oficer Wojska Polskiego, poseł na Sejm II RP, minister, zamordowany przez członka Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów, Tadeusz (zm. 1941), Wanda (1885–1937), Maria i Jadwiga[3].

Działalność niepodległościowa

W 1909 ukończył I Gimnazjum Filologiczne w Nowym Sączu. W tym czasie był członkiem tajnej Organizacji Młodzieży Narodowej (w latach 1908–1909 był przewodniczącym tej organizacji). Potem studiował filologię polską na Uniwersytecie Jagiellońskim (lata 1909–1914). W 1910 wszedł w skład komitety obchodów 500. rocznicy bitwy pod Grunwaldem. Od 1909 członek nowosądeckiego oddziału Związku Walki Czynnej (był instruktorem sześcioosobowej drużyny); w 1911 znalazł się w gronie założycieli Związku Strzeleckiego w Nowym Sączu. Od 1912 przywódca (wraz z Marianem Dworzańskim) młodzieżowej organizacji niepodległościowej Jastrzębie. Następnie, po wybuchu I wojny światowej, zaangażował się w ruch legionowy - 6 sierpnia 1914, wyruszył na czele 60-osobowego oddziału grupującego członków nowosądeckiego „Strzelca” do krakowskich Oleandrów, gdzie znajdował się punkt zborny tworzonych właśnie Legionów Polskich. Grupa ta została do nich wcielona. Jako żołnierz 1 Pułku Piechoty w służbie do 1916 (brał udział w wyzwoleniu Kielc, następnie przebywał w Warszawie i w Radomsku, gdzie został dowódcą plutonu 1 kompanii Batalionu Uzupełniającego Legionów), potem zajął się nauczaniem języka polskiego w szkołach średnich w Lublinie[4]. Od 1916 był nauczycielem w kolejnych szkołach: Gimnazjum Realnym Władysława Kunickiego, Szkole Lubelskiej, Gimnazjum Wacławy Arciszowej, Gimnazjum Urszulanek oraz w Jednorocznym Seminarium Nauczycielskim i Trzyletnim Seminarium Nauczycielskim[4].

Nauczyciel i wiceminister

W tym czasie (1916) działał także w Polskiej Organizacji Wojskowej w Lublinie. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pracował dalej w oświacie, w lipcu 1919 otrzymał stanowisko dyrektora w Państwowym Seminarium Nauczycielskim Męskim w Lublinie[4]. Następnie (od 1 lipca 1921) sprawował funkcję dyrektora Państwowego Seminarium Nauczycielskiego Męskiego im. Stanisława Konarskiego w Warszawie[4]. W maju 1924 zapewnił sobie dyplom, umożliwiający mu nauczanie języka polskiego i łaciny w szkołach średnich[4]. Od lipca 1924 pełnił funkcję wizytatora w Wydziale Kształcenia Nauczycieli w Departamencie Szkolnictwa Powszechnego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Był także kuratorem Okręgu Szkolnego Lubelskiego (styczeń–listopad 1928), naczelnikiem Wydziału w Departamencie Szkolnictwa Średniego w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (od grudnia 1928 do stycznia 1931), redaktorem Poradnika w sprawach nauczania i wychowania (pisma wydawanego przez resort)[4].

Od 9 stycznia 1931 do 2 września 1934 był wiceministrem Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego[5] (jednocześnie sprawował funkcję dyrektora Departamentu Ogólnego resortu, któremu podlegało szkolnictwo powszechne, średnie i zawodowe). Był zaangażowany merytorycznie w tzw. reformę jędrzejewiczowską (główny twórca nowych programów i zasad organizacji szkolnictwa)[5]. Jeden z jego współpracowników pisał o Kazimierzu Pierackim:

Trzeba stwierdzić, że w gronie urzędników administracji szkolnej i wśród nauczycielstwa nie był ani popularny ani lubiany. Przypisać to należy jego cechom charakteru: zamknięty w sobie, o usposobieniu i trybie życia prawie ascetycznym, uparty i stanowczy, bardzo wymagający a niełatwy w obcowaniu z ludźmi, czasami bezwzględny w tępieniu tego, co uważał ze swego punktu widzenia za złe… Odznaczał się imponującą siłą woli…[4]

W czerwcu 1933 powstało Towarzystwo Popierania Budowy Publicznych Szkół Powszechnych, inicjatorem którego utworzenia był Kazimierz Pieracki. Do stycznia 1937 był jego wiceprezesem, a następnie członkiem honorowym. Pieracki był również organizatorem i prezesem Towarzystwa Oświaty Zawodowej[4]. Po odejściu z resortu, przez krótki czas był dyrektorem Państwowego Wydawnictwa Książek Szkolnych, później został zatrudniony w Wydziale Oświaty i Kultury zarządu miasta Warszawy[5] (jako kierownik sekcji szkół zawodowych).

Działalność pod okupacją i śmierć

Po rozpoczęciu II wojny światowej i okupacji Polski przez Niemcy, był aktywny w organizowaniu tajnego nauczania. Był szefem konspiracyjnej Komisji Oświecenia Publicznego (KOP), działającej na terenie dawnego województwa kieleckiego, krakowskiego oraz Rzeszowszczyzny). W lipcu 1940 został aresztowany przez Niemców, przewieziony do warszawskiej siedziby Gestapo, gdzie był torturowany. Bezskutecznie próbowano wydobyć od niego informacje na temat polskiego podziemia niepodległościowego[4]. 24 sierpnia 1940 osadzony na Pawiaku[4]. 31 stycznia 1941 wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz. Tam został zamordowany 21 lutego 1941[5]. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 148-4-16)[6].

Rodzina

Jego żoną od 13 listopada 1914 była Janina Smażanka[7]. Z tego małżeństwa miał dwie córki:

  • Annę – z zawodu inżyniera ogrodnika, żonę Grzegorza Szczygielskiego,
  • Barbarę (1924–1977) - historyka, pracownicę Biblioteki Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, żonę Jana Kmiecika[4].

Ordery i odznaczenia

Przypisy

  1. ↑ Sprawozdanie Zarządu Okręgu Stołecznego Związku Legionistów Polskich w Warszawie za Czas od dn. 1.IV.1937 r. do dn. 30.IV.1939 r., s. 3.
  2. ↑ Czasem jako imię matki Pierackiego podawana jest jedynie Maria. Np. tak na stronie Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2015-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-02-18)].
  3. ↑ Gawryszczak 2014 ↓, s. 11-12.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k Stanisław Konarski: Kazimierz Lucjan Pieracki. [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [on-line]. [dostęp 2015-02-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (24 września 2015)]. (pol.).
  5. ↑ a b c d Gawryszczak 2014 ↓, s. 12.
  6. ↑ Cmentarz Stare Powązki: PIERACCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-04-15].
  7. ↑ a b c d Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939. [dostęp 2021-09-08].
  8. ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 100 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  9. ↑ Wręczenie Kazimierzowi Pierackiemu odznaki Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, audiovis.nac.gov.pl [dostęp 2021-09-08].

Linki zewnętrzne

Bibliografia

  • Marcin Gawryszczak: Bronisław Wilhelm Pieracki (1895–1934). Biografia polityczna. Łódź: Księży Młyn, 2014. ISBN 978-83-7729-193-1.

Media użyte na tej stronie

POL Medal Za Długoletnią Służbę Brązowy BAR.svg
Baretka: Brązowy Medal za Długoletnią Służbę
Rodzina Pierackiego na pogrzebie.jpg
The family of assassinated Polish minister Bronisław Pieracki - his mother Maria, two brothers and sister.