Kazimierz Przerwa-Tetmajer

Kazimierz Przerwa-Tetmajer
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

12 lutego 1865
Ludźmierz

Data i miejsce śmierci

18 stycznia 1940
Warszawa

Zawód, zajęcie

poeta, powieściopisarz, nowelista

Faksymile
Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Kawaler Orderu Franciszka Józefa (Austro-Węgry)

Kazimierz Przerwa-Tetmajer (ur. 12 lutego 1865 w Ludźmierzu, zm. 18 stycznia 1940 w Warszawie[1]) – polski poeta, nowelista, powieściopisarz, przedstawiciel Młodej Polski.

Życiorys

Urodził się jako syn Adolfa Tetmajera i jego drugiej żony, Julii z Grabowskich[2], brat przyrodni malarza Włodzimierza Tetmajera, brat cioteczny tłumacza i poety Tadeusza Boya-Żeleńskiego[3]. Uczęszczał do Gimnazjum św. Anny w Krakowie, dokąd przeniósł się w 1883 roku z rodziną. W latach 1884–1886 studiował na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego[1].

Zadebiutował w 1886 roku poematem prozą Illa, jednak jego faktycznym debiutem była nowela pt. „Rekrut” (opublikowana 15 stycznia 1886 r. w „Przeglądzie Literackim i Artystycznym”, rok piąty, nr 1, Kraków w drukarni A. Koziańskiego; pod red. K, Bartoszewicza[4]). W 1888 roku Tetmajer zdobył nagrodę literacką za wiersz ku czci Mickiewicza, a rok później za wiersz ku czci Kraszewskiego[5]. W latach 1888–1893 podjął współpracę z pismami „Tygodnik Illustrowany”, „Kurier Warszawski” i krakowskim „Czasem[6][7][1]. Wydał osiem serii Poezji, z których najbardziej wartościowe to druga (1894 rok), trzecia (1898 rok) i czwarta (1900 rok). Nastrojowa poezja Tetmajera odpowiadała dekadentom i bohemie młodopolskiej[8][9].

Mieszkając w młodości w Ludźmierzu, poznał dobrze Podhale, Spisz, Liptów i Tatry. Zapewne od 1881 r. letnie wakacje młodzi Tetmajerowie pod opieką matki spędzali w Zakopanem. W latach 1881–1891 Kazimierz odbył wiele wycieczek w Tatry z bratem, Franciszkiem Henrykiem Nowickim, Karolem Potkańskim, Michałem Kirkorem, Klimkiem Bachledą, Tadeuszem Boyem-Żeleńskim[10], Januszem Chmielowskim, Jerzym Żuławskim. „Ulubionymi szlakami jego wędrówek tatrzańskich były Żelazne Wrota, Dolina Pięciu Stawów, Dolina Staroleśna, Furkot, Wysoka, Rysy... gdzie wędrował niestrudzenie, za każdym razem – jak pozwalają domyślać się jego listy – od nowa zafascynowany pięknem gór.[11] W 1892 roku wziął udział w pierwszym wejściu na Staroleśny Szczyt oraz Baniastą Turnię. Ponadto dokonał wraz z Tadeuszem Boyem-Żeleńskim i przewodnikami pierwszego odnotowanego wejścia na Furkot około 1889–1893 roku.

Mniej więcej od roku 1895 trapiły poetę dolegliwości neurasteniczne, leczone i zaleczane kilkakrotnie na przestrzeni lat. Z zachowanej korespondencji Kazimierza Tetmajera wynika, że ten m.in. przeprowadzał nawet jakąś kurację u przebywającego u Tetmajerów w Zakopanem cenionego już wówczas psychologa Juliana Ochorowicza[11]. Po 1896 roku, z powodu problemów ze zdrowiem, nie zdobywał już szczytów Tatr, ale za to wędrował po dolinach tatrzańskich, a także po Podhalu. W 1902 roku taternicy nadali nazwę Przełęcz Tetmajera przełęczy między Gerlachem a Zadnim Gerlachem, a Towarzystwo Tatrzańskie nadało mu honorowe członkostwo. Zafascynowany góralskim folklorem napisał cykl opowieści Na skalnym Podhalu, a ponadto epopeję tatrzańską Legenda Tatr, składającą się z dwóch części: Maryna z Hrubego i Janosik Nędza Litmanowski[12].

W 1896 roku przebywał w Heidelbergu, pełniąc funkcję osobistego sekretarza Adama Krasińskiego. Podróżował po Włoszech, Szwajcarii, Francji i Niemczech[1]. Około 1910 r. praktycznie na stałe zadomowił się w Zakopanem. „Po wszystkich chałupach zakopiańskich i po wszystkich szałasach w Tatrach miał przyjaciół. Bywał częstym gościem w dziedzinach u gazdów, którzy uważali go za kogoś zupełnie swojego[11]. W czasie I wojny światowej, a zwłaszcza tuż po jej zakończeniu, Tetmajer znajdował się w trudnych warunkach materialnych. Pieniądze, przekazane mu ze spontanicznie założonego „Funduszu Tetmajerowskiego”, przekazał jednak na rzecz bardziej potrzebujących, głównie ofiar wojny[11].

Po I wojnie światowej zamieszkał w Krakowie, przy Karmelickiej 14[13], wreszcie osiadł na stałe w stolicy. W latach 1918–1919 interesował się sporem polsko-czechosłowackim o granicę w Tatrach i na Podtatrzu, brał udział w przygotowaniach do plebiscytu na Spiszu i Orawie; napisał na ten temat broszurę pt. O Spisz, Orawę i Podhale (1919 rok). Pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Literatów i Dziennikarzy Polskich (1921 rok)[1], w 1928 roku przyznano mu nagrodę literacką miasta Warszawy, a w 1934 roku został członkiem honorowym Polskiej Akademii Literatury[1]. W roku 1931 obchodzono uroczyście czterdziestopięciolecie[14][15], a w 1937 roku pięćdziesięciolecie jego twórczości[16][17].

Kazimierz Przerwa-Tetmajer, pocztówka wyd. w 1933 r.
Grób Kazimierza Przerwy-Tetmajera na Pęksowym Brzyzku
Symboliczny grób Przerwy-Tetmajera na Starych Powązkach

Ze względu na pogarszający się stan zdrowia (utrata wzroku i nasilająca się choroba umysłowa, będąca efektem kiły) musiał wycofać się z życia społecznego i twórczości literackiej. Miał zapewniony byt dzięki ofiarności społecznej oraz emerytury, finansowanej od 1925 przez miasto Bydgoszcz[18]. W styczniu 1940 został przetransportowany z Hotelu Europejskiego na oddział chirurgiczny Szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie, gdzie zmarł 18 stycznia[19]. Przyczyną zgonu (jak wykazała sekcja) był nowotwór przysadki mózgowej, niedokrwistość i niewydolność krążenia[20]. Pochowano go wtedy zgodnie z jego życzeniem w grobie syna na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (pod murem V-53)[21]. Obecnie spoczywa na zakopiańskim Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku (kw. L-I-17)[22][23][24].

Mimo że kilkakrotnie był zaręczony (m.in. w 1906 z Jadwigą, córką kupca i przemysłowca Karola Szulca[25] oraz z Laurą Rakowską, z myślą o której napisał wiersz A kiedy będziesz moją żoną), nigdy się nie ożenił. Ze związku z nieznaną z nazwiska aktorką[a] miał nieślubnego syna Kazimierza Stanisława, do którego przez kilka lat, do roku 1906, nie przyznawał się. Później zaczął starać się o rozwój talentów syna, ten jednak, popadłszy w alkoholizm i zaraziwszy się chorobą weneryczną, w wieku 33 lat popełnił samobójstwo[b]. Tetmajer miał kilkuletni romans z góralką Marią Palider, która była pierwowzorem Maryny z Hrubego z Legendy Tatr[26][27][28].

Kazimierz Przerwa-Tetmajer walnie przyczynił się do debiutu literackiego Władysława Orkana. Nie tylko załatwił druk „Nowel”, ale napisał entuzjastyczną przedmowę i pochwałę młodszego od siebie o dziesięć lat autora[29].

Kazimierz Przerwa-Tetmajer w kulturze

Wiersze Kazimierza Przerwy-Tetmajera były wielokrotnie opracowywane muzycznie, m.in. przez Mieczysława Karłowicza[30], Władysława Żeleńskiego i Karola Szymanowskiego[31].

W 1901 r. Teatr Miejski w Krakowie wystawił Zawiszę Czarnego Kazimierza Przerwy-Tetmajera w reżyserii Józefa Kotarbińskiego. Kolejna inscenizacja tego dramatu miała miejsce w 1912 r. w Teatrze Wielkim w Warszawie (w związku z hucznie obchodzonym jubileuszem 25-lecia twórczości Tetmajera)[32]. W 1922 r. zespół i instytucja teatralna Reduta wystawiła Judasza K. Przerwy-Tetmajera ze Stefanem Jaraczem w roli tytułowej[33]. W 1928 r. Władysław Lenczewski nakręcił film Romans panny Opolskiej na podstawie powieści Kazimierza Przerwy-Tetmajera[34]. W 1958 r. Jan Wilkowski przy współpracy scenografa Adama Kiliana przygotował na deskach Teatru Lalka w Warszawie słynne przedstawienie O Zwyrtale Muzykancie według opowiadania K. Przerwy-Tetmajera[35]. W 1964 r. czechosłowacki reżyser Martin Ťapák nakręcił film telewizyjny Balada o Vojtovej Marine na podstawie opowiadania Tetmajera. W latach sześćdziesiątych XX w. Tadeusz Różewicz napisał wiersz Kazimierz Przerwa-Tetmajer[36]. W 1973 r. został wyprodukowany przez Zespół Filmowy X na podstawie opowiadania Tetmajera film telewizyjny Myśliwy w reżyserii Krzysztofa Wierzbiańskiego. W 1978 Martin Ťapák ponownie sięgnął po twórczość Tetmajera, tym razem realizując film pt. Krutá ľúbosť[37]. W 1981 roku w Teatrze Telewizji zrealizowano spektakl oparty na życiu i twórczości Tetmajera Kocham Cię za to, że Cię kochać muszę w reż. Andrzeja Maja. W 1983 Jacek Koprowicz nakręcił kontrowersyjny film biograficzny o Tetmajerze pt. Przeznaczenie. W 1984 roku Wanda Kwietniewska z zespołu Wanda i Banda nagrała piosenkę Ulica Tetmajera. W 1994 roku na ekrany kin weszła Legenda Tatr w reżyserii Wojciecha Solarza, oparta głównie na opowiadaniach z cyklu Na Skalnym Podhalu[38]. W 2003 roku na deskach Teatru Scena STU w Krakowie została wystawiona Śleboda, czyli powaby życia według Kazimierza Przerwy-Tetmajera w adaptacji i reżyserii Waldemara Śmigasiewicza[39].

Ksiądz Józef Tischner w kazaniach spod Turbacza – w trakcie odprawianych Mszy Ludzi Gór – wielokrotnie nawiązywał do twórczości Kazimierza Przerwy-Tetmajera[40].

W filmie Wesele z 1972 r. w reżyserii Andrzeja Wajdy w rolę Poety (Kazimierza Przerwy-Tetmajera) wcielił się Andrzej Łapicki.

Twórczość

Szkice
  • O żołnierzu polskim lata 1795–1915[41],
  • Notatki literackie[42],
  • Aforyzmy[43],
  • Bajeczny świat Tatr[44],
  • Na śmierć Henryka Sienkiewicza[45].
Opowiadania i nowele
Powieści
Dramaty
Wiersze
  • Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej (z Poezje. Seria druga),
  • Melodia mgieł nocnych (z Poezje. Seria druga),
  • Anioł Pański (z Poezje. Seria trzecia),
  • Lubię, kiedy kobieta... (z Poezje. Seria druga)[67],
  • Hej Krywaniu Krywaniu wysoki! (z tomu Na Skalnym Podhalu)[68][69],
  • Mów do mnie jeszcze (dwie wersje: jedna z cyklu PreludiaPoezje. Seria druga, druga z cyklu Gra słówPoezje. Seria trzecia),
  • W warszawskim salonie (z tomu Z wielkiego domu, Warszawa, 1908)[70],
  • Zdanie sobie sprawy (z tomu Z wielkiego domu)[71][72],
  • Prometeusz (z Poezje. Seria druga)[73],
  • Zacisza (z Poezje. Seria druga)[74],
  • Koniec wieku XIX,
  • Fragment wiersza dla mego synka (z Poezje. Seria szósta)[75],
  • Patryota (pod pseudonimem Szylkret)[76],
  • Wyspa umarłych (ilustracja do „Die TodteninselBocklina)[77],
  • Na sprowadzenie zwłok Słowackiego (ogłoszony w roku 1927 w „Wiadomościach literackich” jest ostatnim znanym badaczom literatury wierszem K. Tetmajera[78]),
  • Leda (z Poezje. Seria druga),
  • Virgini intactae,
  • W kaplicy Sykstyńskiej (z Poezje. Seria trzecia)
  • Zbroja Zawiszy (z Poezje. Seria siódma),
  • Zmartwychwstały (z Poezje. Seria trzecia).
Inne utwory
  • poematy: Illa (1886)[79] i Alegoria (1887)[80][81],
  • Z wielkiego domu (wyd. Księgarnia St. Sadowskiego, Warszawa, 1908)[82],
  • Eleonora. Trójhymn duchów smętnych przez Fosforycznego Skalderona (współautor; Wydawnictwo Dekadentów Polskich nr 1, Kraków 1895)[83],
  • Jęk Ziemi. Pantologia Dekadentów Polskich zebrana przez dra Juliana Pogorzelskiego (współautor; Wydawnictwo Dekadentów Polskich nr 2, Kraków 1895)[84],
  • Melancholia (Warszawa, 1899)[85],
  • Wrażenia (Warszawa, 1902)[86],
  • tomiki poezji: Hasła (1901)[87], Poezje współczesne (1906)[88], Cienie (1916)[89].

Źródła[90][91][92][93][94].

Ordery i odznaczenia

Zobacz też

Uwagi

  1. J. Krzyżanowski we wstępie do Wyboru poezji K. Tetmajera z serii: Biblioteka Narodowa nr 123 (wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1968, s. XVI) podaje, że matką syna Tetmajera była Izabela Dębowska (szczegóły w: J. Krzyżanowski, Tetmajer i brudna bielizna, „Życie Literackie” 1968 r., nr 39, s. 13); podobną informację podaje R. Węgrzyniak w: Encyklopedia Wesela Stanisława Wyspiańskiego (wyd. Teatr im. Juliusza Słowackiego, Kraków 2001 r., s. 145).
  2. Śmierć nastąpiła 22 maja 1933 r. w Hotelu Saskim w Warszawie w wyniku zatrucia spirytusem denaturowanym, zob. K. Jabłońska, Kazimierz Tetmajer. Próba biografii, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1969, wkładka przed s. 257 (fotokopia notatki prasowej red. Zyglarskiego).

Przypisy

  1. a b c d e f Biogram. [dostęp 2011-09-22]. (pol.).
  2. Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
  3. Sebastian Duda: Obłąkanie króla Młodej Polski. Gazeta Wyborcza/Ale Historia, 24 maja 2013. [dostęp 2020-04-02].
  4. Przegląd Literacki i Artystyczny. R.5, nr 1 (15 stycznia 1886) – Jagiellonian Digital Library, jbc.bj.uj.edu.pl [dostęp 2019-10-11].
  5. Gawędy Skalnego Podhala, opr. W. Wnuk, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1975, s. 338.
  6. M. Spławska-Murmyło, Ilustrowany leksykon pisarzy i poetów polskich, seria „Fascynująca Polska”, wyd. Adamus, Wrocław 2007, s. 45.
  7. T. Ławecki (tekst), M. Białek (redaktor prowadzący), Pisarze. Najsłynniejsi twórcy literatury polskiej, seria „Wielcy Polacy”, wyd. Carta Blanca Sp. z o.o., Grupa Wydawnicza PWN, Warszawa 2011, s. 34.
  8. W. Czernianin, W kręgu Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Studia i szkice, Oficyna Wydawnicza ATUT – Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, Wrocław 2009, s. 61–108.
  9. Tadeusz Boy-Żeleński, Początki Młodej Polski w: Boy o Krakowie, opr. Henryk Markiewicz, Wydawnictwo Literackie, wyd. II, Kraków 1974, s. 268.
  10. T. Boy-Żeleński, W perspektywie czasu, Wydawnictwo ISKRY, Warszawa 2006, s. 276-280.
  11. a b c d Krystyna Jabłońska: Listy o Tatrach i Zakopanem, w: „Wierchy” R. 35 (1966), Kraków 1967, s. 141–149
  12. J. Skowroński, Dawno temu w Tatrach, wyd. Galaktyka Sp. z o.o., Łódź 2003, s. 43–45.
  13. Tak w nadawanych w grudniu 1918 r. listach Tetmajera.
  14. A. Hutnikiewicz, Młoda Polska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 103.
  15. Z. Nałkowska, Dzienniki IV 1930–1939 część 1 (1930–1934), opr. H. Kirchner, Czytelnik, Warszawa 1988, s. 308–309.
  16. K. Jabłońska, Kazimierz Tetmajer. Próba biografii, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1969, s. 250-251.
  17. Bibliografia literatury polskiej. Nowy Korbut. 16 część pierwsza. Literatura pozytywizmu i Młodej Polski. Hasła osobowe T – Ż. Uzupełnienia haseł osobowych T. 13–15, opr. zespół pod kierownictwem Zygmunta Szweykowskiego i Jarosława Maciejewskiego, Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk, Państwowy Instytut Wydawniczy, MCMLXXXII, s. 82.
  18. „Cienka herbatka u Przerwy-Tetmajera” [dostęp 10.10.2013].
  19. Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 121. ISBN 978-83-240-1057-8.
  20. Miałem kiedyś przyjaciół... Wspomnienia o Kazimierzu Tetmajerze, opr. K. Jabłońska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1972, s. 566.
  21. Cmentarz Stare Powązki: KAZIMIERZ STANISŁAW PRZERWA TETMAJER, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-04-07].
  22. Józef Tischner, Powrót poety. Homilia na sprowadzenie prochów Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Ludźmierz, 13 IV 1986, „Tygodnik Powszechny” z 1986 r., nr 17, s. 7.
  23. Włodzimierz Wnuk, Kazimierza Przerwy-Tetmajera powrót na skalne Podhale, „Tygodnik Powszechny” z 1986 r., nr 26, s. 1, 2.
  24. „Podhalanka. Pismo Związku Podhalan”, Numer poświęcony powrotowi Kazimierza Przerwy-Tetmajera na Podhale, Rok V, Ludźmierz, Nr 2(14) 1986.
  25. Osobiste. „Kurier Warszawski”. Nr 233, s. 4, 24 sierpnia 1906. 
  26. K. Jabłońska Kazimierz Tetmajer. Próba biografii, Kraków 1969, s. 127–129.
  27. W. Wnuk, Moje Podhale. Ku Tatrom, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1971, s. 289-296.
  28. Miałem kiedyś przyjaciół... Wspomnienia o Kazimierzu Tetmajerze, opr. K. Jabłońska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1972, s. 213-221, 601.
  29. Józef Dużyk, Władysław Orkan, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Wyd. II, Warszawa 1980, s. 59.
  30. J. Mechanisz, Mieczysław Karłowicz. Życie. Człowiek. Dzieło, Wydawnictwo POLIHYMNIA Sp. z o.o., Lublin 2009, s. 99, 116–120.
  31. Encyklopedia Muzyczna PWM Tom 11, wyd. PWM Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 2010 r., s. 69–72.
  32. Miałem kiedyś przyjaciół... Wspomnienia o Kazimierzu Tetmajerze, opr. K. Jabłońska, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1972, s. 243–250, 268–276.
  33. D. Kosiński, Słownik teatru, Wyd. Zielona Sowa, Kraków 2006, s. 134, 324.
  34. Literatura polska. Encyklopedia PWN, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 860.
  35. D. Kosiński, Słownik teatru, wyd. Zielona Sowa, Kraków 2006, s. 176, 335, 449.
  36. T. Różewicz, Poezje wybrane. Selected poems, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2005, s. 208-211.
  37. Krutá ľúbosť. csfd.cz. [dostęp 2017-09-11]. (cz.).
  38. Józef Tischner, Myślenie w żywiole piękna, wyd. Znak, Kraków 2004 r., s. 95–105.
  39. Śleboda, czyli powaby życia, e-teatr.pl [dostęp 2012-05-12] (pol.).
  40. Józef Tischner, Słowo o ślebodzie. Kazania spod Turbacza 1981–1997, wyd. Znak, Kraków 2009, s. 17, 37, 58, 75, 88, 104, 115.
  41. Andrzej Z. Makowiecki, Literatura wobec niepodległości w: Salon niepodległości, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2008, s. 105, 109.
  42. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Notatki literackie, wyd. 1916., polona.pl [dostęp 2018-07-15].
  43. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Aforyzmy, wyd.1918., polona.pl [dostęp 2018-07-15].
  44. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Bajeczny świat Tatr: z illustracyami, wyd.1906., polona.pl [dostęp 2018-07-15].
  45. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Na śmierć Henryka Sienkiewicza, wyd. 1916., polona.pl [dostęp 2018-07-15].
  46. J. Kolbuszewski, Wstęp w: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Na Skalnym Podhalu. Wybór, Biblioteka Narodowa, seria I, nr 290, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1998.
  47. K. Sicińska, Styl cyklu opowiadań Na Skalnym Podhalu Kazimierza Tetmajera, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2009.
  48. A. Łempicka, Wstęp w: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Na Skalnym Podhalu, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1983, s. 7–40.
  49. J. Zacharska, Lektury młodopolskie, wyd. DiG, Warszawa 1997, s. 47–56.
  50. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Tryumf: nowele, wyd. 1916., polona.pl [dostęp 2018-07-15].
  51. Powieść o artyście pod red. E. Owczarz i W. Gutowskiego, Toruń 2006, s. 302–310.
  52. J. Jakóbczyk, Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Zbliżenia, Wyd. Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001, s. 174–177.
  53. Materiały źródłowe do recepcji twórczości Kazimierza Przerwy-Tetmajera w epoce Młodej Polski. Recenzje z lat 1890–1918, wybór, opracowanie i wstęp Wiktor Czernianin, Wrocław 2006, s. 449–457.
  54. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Zatracenie: romans, wyd. 1905., polona.pl [dostęp 2018-07-15].
  55. Jan Jakóbczyk, Kazimierz Przerwa-Tetmajer. Zbliżenia, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2001, s. 168–169.
  56. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Gra fal: powieść w związku z „Królem Andrzejem”, wyd. 1911., polona.pl [dostęp 2018-07-15].
  57. A. Hutnikiewicz, Młoda Polska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007, s. 102.
  58. Julian Krzyżanowski, Neoromantyzm polski 1890–1918, wyd. 3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1980, s. 70–71.
  59. Andrzej Z. Makowiecki, Słownik postaci literackich. Literatura polska, wyd. Świat Książki, Warszawa 2004, s. 123, 189, 190.
  60. Kazimierz Wyka, Macie serc waszych wykładaczy..., „Życie Literackie” 1965, nr 14, s. 11.
  61. J. Wilhelmi, Posłowie w: Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Koniec epopei, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976, tom I (Koniec epopei 1–2), tom II (Koniec epopei 3, Waterloo), s. 285–297.
  62. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Zawisza Czarny: fantazya dramatyczna: akty 4. Cz. 1, wyd. 1901., polona.pl [dostęp 2018-07-15].
  63. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, „Mąż-poeta”: fragment dramatyczny w 1 akcie, grany po raz pierwszy na scenie krakowskiej dnia 30 kwietnia 1892 r., wyd. 1892., polona.pl [dostęp 2018-07-15].
  64. Jadwiga Zacharska, Nieporozumienia z Rewolucją, w: Rewolucja lat 1905–1907. Literatura – Publicystyka – Ikonografia, Lublin, 2005, s. 67–76.
  65. Stefan Kruk, Dzieje sceniczne i recepcja krytyczna Judasza Kazimierza Przerwy-Tetmajera w: Dramat biblijny Młodej Polski, Wrocław 1992, s. 167–191.
  66. Edward Jakiel, Młodopolskie portrety biblijne. Wybrane zagadnienia i kreacje, Gdańsk 2007, s. 185–188.
  67. W. Ratajczak, Literatura polska XIX wieku, seria „Zrozumieć literaturę”, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2008, s. 188–189.
  68. M. Pinkwart, L. Długołęcka-Pinkwart, Zakopane. Przewodnik historyczny, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała, s. 218.
  69. M. Pinkwart, Przewodnik. Cmentarz na Pęksowym Brzyzku, Wyd. BOSZ, Olszanica 2007, s. 80.
  70. Kazmierz Przerwa-Tetmajer, Z wielkiego domu, Warszawa 1908, s.96.
  71. Poezja Kazimierza Tetmajera. Interpretacje pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel, P. Próchniaka, M. Stali, Kraków 2003, s. 314.
  72. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Z wielkiego domu, Warszawa 1908, s.99.
  73. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Poezye T. 2, Warszawa 1901, s.20.
  74. J. Marx, Młoda Polska, Wydawnictwo Alfa, Warszawa 1997, s. 251.
  75. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Poezje: wydanie zbiorowe. T. 3, Warszawa 1923, s.280.
  76. J.Bajda: Poezja drugiej połowy XIX wieku (pozytywizm – Młoda Polska). Antologia. Wrocław: 2007, s. 323–325.
  77. J. Bajda, Poezja a sztuki piękne. O świadomości estetycznej i wyobraźni plastycznej Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Wydawnictwo DiG, Warszawa 2003, s. 160–181.
  78. Poezja Młodej Polski, opr. M. Jastrun, Biblioteka Klasyki Polskiej i Obcej, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1976, s. 114.
  79. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Illa, wyd. 1886., polona.pl [dostęp 2018-07-16].
  80. K. Przerwa-Tetmajer, Błękitne zadumanie, opr. M. Hydzik-Żmuda, A. Żmuda, wyd. Agencja Wydawnicza Ad Oculos, Warszawa – Rzeszów 2003, s. 175.
  81. K. Przerwa-Tetmajer, Erotyki, opr. M. Koperska, Spółdzielnia Wydawnicza Anagram, Warszawa 2000, s. 210.
  82. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Z wielkiego domu, wyd. 1908., polona.pl [dostęp 2018-07-16].
  83. K. Fazan, Szczera poza dekadenta. Kazimierz Tetmajer: między epistolografią a sztuką, Towarzystwo Naukowe SOCIETAS VISTULANA, Kraków 2001, s. 191–197.
  84. Poezja Kazimierza Tetmajera. Interpretacje, pod red. A. Czabanowskiej-Wróbel, P. Próchniaka, M. Stali, wyd. Księgarnia Akademicka, Kraków 2003, s. 321–341.
  85. Kazmierz Przerwa-Tetmajer, Melancholia, wyd. 1899., polona.pl [dostęp 2018-07-16].
  86. Hanna Ratuszna, Literackie i malarskie Wrażenia Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Problem syntezy gatunków, w: Z problematyki krótkich form narracyjnych. Nowele młodopolskie, studia pod red. Hanny Ratusznej, Toruń 2006, s. 127–145.
  87. Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Hasła, wyd. 1901., polona.pl [dostęp 2018-07-16].
  88. Kazmierz Przerwa-Tetmajer, Poezje współczesne, wyd. 1906., polona.pl [dostęp 2018-07-16].
  89. K. Przerwa Tetmajer, Wybór poezji, opr. I. Sikora, wyd. Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, Wrocław 1991, s. 20.
  90. Bibliografia Literatury Polskiej. Nowy Korbut. 16 część pierwsza, Literatura Pozytywizmu i Młodej Polski. Hasła osobowe T-Ż, uzupełnienia haseł osobowych T. 13–15, opr. zespół pod kierownictwem Z. Szweykowskiego i J. Maciejewskiego, Państwowy Instytut Wydawniczy, MCMLXXXII, s. 31–91.
  91. Jan Błoński, Kazimierz Tetmajer 1865–1940 w: Literatura okresu Młodej Polski. Tom I, zespół pod red. K. Wyki, A. Hutnikiewicza, M. Puchalskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1968, s. 279–320.
  92. Tadeusz Boy-Żeleński, Kazimierz Tetmajer (1865–1940) w: Boy o Krakowie, opr. Henryk Markiewicz, Wydawnictwo Literackie, wyd. II, Kraków 1974, s. 287–289.
  93. Julian Krzyżanowski, Neoromantyzm polski 1890–1918, wyd. 3, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, 1980 r., s. 61–71, 431–432.
  94. Cz. Miłosz, Historia literatury polskiej, Wydawnictwo Znak, Kraków 2010, s. 391–393.
  95. Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 750.
  96. M.P. z 1932 r. nr 10, poz. 12 „za zasługi na polu literatury ojczystej”.
  97. Udekorowanie Kazimierza Przerwy-Tetmajera. „Gazeta Lwowska”, s. 4, Nr 289 z 15 grudnia 1931. 
  98. Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 204.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Ord.Franz.Joseph-CAV.png
Autor: LuigiXIV, Licencja: CC BY-SA 3.0
Nastrino da Cavaliere dell'Ordine Imperiale di Francesco Giuseppe (Austria)
Warszawa 9044.jpg
Autor: User:Darwinek, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grave of poet Kazimierz Przerwa-Tetmajer at Powązki Cemetery in Warsaw, Poland
Tetmajer podpis.svg
Podpis Kazimierza Tetmajera
Kazimierz Przerwa-Tetmajer pocztówka.jpg
Kazimierz Przerwa-Tetmajer, pocztówka wyd. w 1933 r.
Grób Kazimierza Przerwy-Tetmajera.JPG
Autor: X-domin, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Kazimierza Przerwy-Tetmajera. Cmentarz Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku.
Kazimierz Przerwa Tetmajer (cropped).jpg
Kazimierz Przerwa Tetmajer, fot. przed 1901 r.