Kazimierz Siemienowicz

Kazimierz Siemienowicz
Ilustracja
Herb
Ostoja
Data urodzenia

ok. 1600

Data śmierci

po 1651

Kazimierz Siemienowicz herbu Ostoja (ur. ok. 1600 niedaleko Rosieni na Żmudzi, zm. po 1651) – inżynier wojskowy, teoretyk artylerii.

Znaczek poczty białoruskiej z wizerunkiem Siemienowicza
Rewers litewskiej monety okolicznościowej z okazji 350 rocznicy wydania Wielkiej sztuki artylerii...
Znaczek poczty litewskiej ze stroną dzieła Siemienowicza
Strona z książki Siemienowicza

Pochodzenie i przynależność etniczna

Pochodzenie Siemienowicza i jego przynależność etniczna stanowi przedmiot sporu w historiografii polskiej, litewskiej i białoruskiej. Według naukowców litewskich Siemienowicz urodził się niedaleko miejscowości Rosienie na Żmudzi[1][2] w rodzinie ubogiego szlachcica herbu Ostoja[3].

Siemienowicz mówił o sobie jako o szlachcicu litewskim[1]. Historiografia polska zalicza go do spolonizowanej szlachty[3] i określa jako inżyniera polskiego[4][5]. Natomiast według historyków białoruskich[6] pochodził on z drobnych książąt ruskich Siemienowiczów, rodząc się niedaleko Dubrouny na ziemi witebskiej[7]. Niektóre słowa w leksyce Siemienowicza potwierdzają tę tezę[8]. Wskazuje się także, że nie ma źródeł co do przynależności nazwiska Siemienowicz do herbu Ostoja, być może Kazimierz Siemienowicz kupił prawo do wydrukowania herbu w swoim dziele celem przysporzenia mu popularności. Możliwe jest także, że z tego powodu pomijał w swojej książce miejsce swojego pochodzenia[9]. Historiografia białoruska lat 20. XX wieku pojęcie Litwina - w odniesieniu do okresu istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów - interpretowała w znaczeniu przynależności politycznej, a nie etnicznej, więc uważa się, że Siemienowicz, nazywając siebie Litwinem, miał na myśli pochodzenie z obszaru Wielkiego Księstwa Litewskiego[10]. Podważa się jego studia na Akademii Wileńskiej, być może w aktach uczelni pod rokiem 1650 figuruje inna osoba o tym samym imieniu i nazwisku[9].

Życiorys

Wykształcony m.in. w Niderlandach, dokąd został wysłany przez króla Władysława IV. W roku 1651 był uczniem Akademii Wileńskiej, 7 czerwca 1651 r. zdał egzamin i uzyskał tytuł magistra sztuk wyzwolonych i filozofii[11]. Odebrał szerokie wykształcenie humanistyczne, a poza językiem polskim znał jeszcze przynajmniej: litewski, łacinę i grekę, a być może także francuski.

Na pewno brał udział w oblężeniu Białej (22.03–27.05.1634), nic nie wiadomo o jego dalszym udziale w odsieczy smoleńskiej. Być może wziął także udział w bitwie pod Ochmatowem (30.01.1644), którą opisywał stosując narrację w pierwszej osobie. Przed 1646 r. przebywał za granicą – na pewno był w Niderlandach, służył w armii Prowincji pod dowództwem Wilhelma Henryka, ze wzmianek autora można przypuszczać, że brał udział w oblężeniu twierdz Hulst (prowincja Zelandia) i Murspey.

Do kraju powrócił na polecenie Władysława IV. W 1646 pełnił funkcję inżyniera artylerii z miesięcznym uposażeniem 100 zł. Na początku 1648 r. Siemienowicz przebywał u boku króla, przedstawiając mu rejestr „potrzeb artyleryjskich” niezbędnych na wyprawę przeciwko Chmielnickiemu. Gdy (prawdopodobnie przed 20 kwietnia) zmarł zastępca generała Korpusu Artylerii Koronnej Krzysztofa Arciszewskiego, na jego miejsce awansował oberster-lejtnant Siemienowicz.

W 1650 opublikował w Amsterdamie fundamentalne dzieło Artis Magnae Artilleriae pars prima (Wielkiej sztuki artylerii część pierwsza), przez prawie 200 lat podstawowy podręcznik artylerii w Europie[5]. Pierwodruk (po łacinie) wydano w roku 1650; późniejsze wydania, kolejno: po francusku w 1651 r., po niemiecku w 1676 r. i po angielsku w roku 1729. Prawdopodobnie Siemienowicz napisał również drugą część pracy, która jednak nie została odnaleziona[12].

W 1963 ukazało się w Polsce rocznicowe, dwujęzyczne wydanie (w języku oryginału oraz w polskim przekładzie) w nakładzie 1000 egzemplarzy.

W swoim podręczniku Kazimierz Siemienowicz omówił między innymi technologię wytwarzania rakiet, w tym rakiet wielostopniowych. Konstrukcje pierwszych wystrzelonych w XX w. w kosmos rakiet Sputnik 1 i Explorer 1 zgodne były z ideą przedstawioną trzy wieki wcześniej przez Siemienowicza, a jeszcze wcześniej opisanej przez Conrada Haasa.

Upamiętnienie

W 1962 r. Aeroklub Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej zorganizował w Krakowie pierwsze ogólnopolskie (i pierwsze w Europie) Zawody Rakiet Amatorskich o puchar im. Kazimierza Siemianowicza. Puchar ufundował warszawski dziennik „Słowo Powszechne”[13]. Jego imieniem nazwano ulicę na krakowskim Płaszowie i warszawskim Bemowie[14].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Encyclopedia Lituanica, T. 5, Boston, 1970–1978, s. 147.
  2. ↑ Lietuviškoji tarybinė enciklopedija. 1983, T. 1, s. 166.
  3. ↑ a b T. Nowak, Kazimierz Siemienowicz, ca. 1600 – ca. 1651, Warszawa 1969, s. 182.
  4. ↑ Maciej Iłowiecki: Dzieje nauki polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1981, s. 76–77. ISBN 83-223-1876-6.
  5. ↑ a b Słownik polskich pionierów techniki. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1984, s. 189. ISBN 83-216-0339-4.
  6. ↑ Энцыклапедыя гісторыі Беларусі, Т. 6, Ks. 1, red. Г. П. Пашкоў і in., Мінск 2001, s. 286.
  7. ↑ С. Ф. Цярохін, Трактат аб артылерыі, „Помнікі гісторыі і культуры Беларусі”, 3 (1973), s. 8.
  8. ↑ А. М. Бельскі, М.А. Ткачоў, Вялікае мастацтва артылерыі. Казімір Семяновіч, Мінск 1992, s. 10.
  9. ↑ a b А.М. Бельскі, М.А. Ткачоў, Вялікае мастацтва артылерыі. Казімір Семяновіч, Мінск 1992, s. 16.
  10. ↑ А.М. Бельскі, М.А. Ткачоў, Вялікае мастацтва артылерыі. Казімір Семяновіч, Мінск 1992, s. 16–17.
  11. ↑ Łukasz Michalik: Kazimierz Siemienowicz – zapomniany geniusz, który podarował Europie artylerię. Fi Generation, 2012-08-05. [dostęp 2014-09-25]. (pol.).
  12. ↑ Stanisław Torecki, 1000 słów o broni i balistyce, Warszawa 1982, s. 227.
  13. ↑ Paweł Elsztein, Młody modelarz rakiet, Wydawnictwa Naukowo-Techniczne Warszawa, 1975.
  14. ↑ Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 3.

Bibliografia

  • Zygmunt Celichowski: Jan Długosz, „Insignia seu clenodia regis et regni Poloniae. Z kodeksu kórnickiego”. Poznań: Zygmunt Celichowski, 1885.
  • John Keegan: A History of Warfare, Alfred A. Knopf, New York 1993, ISBN 0-394-58801-0.
  • Kazimierz Siemienowicz: Wielkiej sztuki artylerii część pierwsza, Wyd. MON, Warszawa 1963.
  • Tadeusz Nowak: Kazimierz Siemienowicz, ok. 1600 – ok. 1651, Wyd. MON, Warszawa 1969.
  • Andrzej Marks: Ojcowie kosmonautyki, Książka i Wiedza, Warszawa 1984.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

POL COA Ostoja średniowieczna.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 3.0
1994-europa-lithuania-Mi555.jpg
Europa.Inventions and Discoveries.

Date of issue: 7th May 1994


Designer: K. Katkus Paper: coated Printing process: offset Perforation: comb 12 Size: 30 x 35 mm Sheet composition: 50 (5 x 10) stamps Printing run: 500.000 Michel catalogue number: 555

80 C. multicoloured. Rockets by Kazimieras Simonavicius, XVII c
Kazimier Siemianovič - Казімер Семяновіч. Artis magnae artileriae pars prima (1).jpg
Казімер Семяновіч. Ілюстрацыя з кнігі "Вялікае мастацтва артылерыі" (лац. "Artis magnae artileriae pars prima")
Kazimier Siemianovič stamp.jpg
Казімер Семяновіч. Белпошта.
LT-2000-50litų-Didysis artilerijos menas-b.png

50 litas coin issued to honour the 350th Anniversary of the publication "The Great Art of Artillery" by Kazimieras Semenavicius


Silver Ag 925 Quality proof

Diameter 38.61 mm Weight 28.28 g

The words on the edge of the coin: ARS MAGNA ARTILLERIAE*MDCL

The designer of the coin is Gediminas Karalius

Mintage 2,000 pcs Issued 2000 Distribution terminated 2005 Distributed 1,936 pcs

The coin was minted at the state enterprise Lithuanian Mint.