Kazimierz Sołtysik (1918–1992)

Kazimierz Sołtysik

Kazek, Kazik

bombardier
Data i miejsce urodzenia	17 lutego 1918 Sanok
Data i miejsce śmierci	29 czerwca 1992 Wrocław
Przebieg służby
Lata służby	1940–1944
Siły zbrojne	Armia Krajowa
Jednostki	Grupa „Kampinos”, II Obwód „Żywiciel”
Stanowiska	kurier Komendy Głównej ZWZ-AK
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa (powstanie warszawskie)
Późniejsza praca	bibliotekarz
Odznaczenia

Kazimierz Bronisław Sołtysik ps. „Kazek”, „Kazik” (ur. 17 lutego 1918 w Sanoku, zm. 29 czerwca 1992 we Wrocławiu) – kurier Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej, żołnierz Armii Krajowej, powstaniec warszawski, bibliotekarz, wykładowca akademicki.

Życiorys

Kazimierz Bronisław Sołtysik urodził się 17 lutego 1918 w Sanoku^[1][2][3][4]. Był synem Michała i Heleny^[1][3].

Po wybuchu II wojny światowej i nastaniu okupacji niemieckiej wraz z przyjaciółmi z Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku, przedwojennymi podchorążymi Wojska Polskiego, Zbigniewem Dańczyszynem i Antonim Szczudlikiem, postanowił przedostać się na Zachód, aby przyłączyć się do armii polskiej we Francji^[5]. Wyruszyli z Sanoka pod koniec kwietnia 1940, po odbyciu pieszo trasy przez Bieszczady (przeszli Mokre, wzniesienia Chryszczatą, Wołosań, Solinkę oraz minęli szczyt Stryb od strony wschodniej), przekroczyli granicę z Węgrami, a potem dojechali pociągiem do konsulatu RP w Ungvár^[5]. Tam Sołtysik jako cywil otrzymał skierowanie do obozu dla polskich uchodźców w Záhony i tym samym został oddzielony od dwóch swoich kolegów^[6]. Przebywał tam około tygodnia i w tym miejscu spotkał swojego sąsiada z Sanoka, Stefana Grzyba^[7]. Obaj otrzymali od Karola Ferfeckiego propozycję służby w charakterze kurierów transgranicznych przenoszących pocztę^[7]. 20 maja 1940 otrzymali od Perssinga polecenie pierwszego transportu z pieniędzmi na ziemie polskie^[8][9]. Po kilku dniach przygotowań wyruszyli w drogę powrotną (trasą przez granicę polsko-węgierską podobną do pierwotnej, tj. mijając Stryb od wschodu), zabierając w plecakach poleconą pocztę tj. banknoty^[10]. Ładunek zdeponowali w punkcie przerzutowym w Żubraczem, w domu ks. Władysława Gedroycia, gdzie główną rolę odgrywała jego córka Jadwiga Kociatkiewicz^[11]. Następnie Sołtysik i Grzyb wrócili do Sanoka, a wkrótce potem ponownie udali się przez Żubracze do Kołonic^[12]. W kolejnych miesiącach odbywali kursy z bazy „Romek” na Węgrzech do Polski^[12] (prowadzonej przez Franciszka Mazurkiewicza ps. „Korday”, zaś innym przełożonym był Feliks Grodzicki ps. „Gryf”^[13][14]) na transgranicznej trasie kurierskiej pod nazwą „Las” (na odcinku Kołonice–Sanok, na której działali w ramach Tajnej Organizacji Wojskowej w konsulacie RP w Ungvár)^[15][16]. Ich kursy z Ungvár do Polski trwały od maja do września 1940, a przenoszoną pocztę odbierali od Ferfeckiego (niekiedy też od leśniczego Adama Pałasiewicza w Kołonicach)^[17]. Trasę na odcinku Ungvár–Sanok, mierzącą 130 km, pokonywali w cztery dni^[18].

Po upadku Francji w 1940 i likwidacji konsulatu RP w Ungvár (październik 1940) na początek trasy kurierskiej został wyznaczony Budapeszt^[17][14]. Od tego czasu Kazimierz Sołtysik ps. „Kazek” (względnie „Kazik”^[19]) i Stefan Grzyb ps. „Adam” mieli dłuższą drogę do pokonania^[17]. Ich bazą wypadową był obóz dla polskich uchodźców w Leányfalu, pocztę odbierali w Budapeszcie, skąd pociągiem przemieszczali się do Záhony, Csap lub Ungvár (niekiedy osobno), potem taksówką przemieszczali się w okolice Stakčína do punktu Pałasiewicza, po czym około 20 km pieszo szli do Żubraczego, skąd wracali na stronę węgierską lub szli dalej około 50 km do Sanoka^[20]. W swoich kursach przenosili środki płatnicze, broń, pocztę, meldunki Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej^[21][22]. W niektórych kursach przeprowadzali przez granicę osoby np. wojskowych, fachowców, emisariuszy i innych^[21][22] (do Polski przeszli nią np. płk Kazimierz Iranek-Osmecki w grudniu 1940^[23][24], por. Józef Krzyczkowski^[25] w 1941^[21], Ewa Korczyńska, Maria Szerocka^[18]).

Od początku 1941 Sołtysik i Grzyb korzystali z transportu przydzielonego im taksówkarza Laszlo (Laco) Waligóry, wcześniej pracującego jako kierowca w konsulacie RP w Ungvár (do tej pory obaj na swojej trasie na Węgrzech korzystali z przypadkowych taksówek)^[26]. Podczas jednego z przejazdów z Ungvár 16 kwietnia 1941 przed miejscowością Kisberezna ich samochód został zatrzymany przez żandarmów słowackich^[27]. Ujawniono wtedy paczkę umieszczoną w miejscu na zapasowe koło, zawierającą 20 tys. dolarów, po czym Grzyb i Sołtysik zostali aresztowani (po zatrzymaniu Waligóra nie został skuty i zachowywał się swobodnie, zaś w toku całej akcji zarówno on jak i jego auto zniknęły z miejsca zdarzenia)^[28][29]. Następnie obaj byli osadzeni przez dwa miesiące w więzieniu w Ungvár (trafili tam także ich współpracownicy z trasy leśniczy Pałasiewicz i rusiński chłop Wasyl Roszko, a potem także Karol Ferfecki, co dodatkowo utwierdziło ich w przekonaniu, że taksówkarz Waligóra okazał się zdrajcą)^[30][29]. Potem byli przetrzymywani w więzieniach w Budapeszcie: Horthy Miklós Ut (tj. w twierdzy na „Hadiku” w Budzie), Marco Ut i Pest-Vidiki (m.in. przy ul. Kacsa)^[31][32]. Około dnia 27 listopada 1941 wyrokiem sądu w Budapeszcie Grzyb i Sołtysik zostali skazani na karę pół roku pozbawienia wolności za popełnione przestępstwa walutowe^[31][33]. Przetrzymywani byli dłużej, jako że ponadto zostali osadzeni w obozie internowanych o obostrzonym rygorze w Toloncház (Budapeszt)^[31][34]. Staraniem Ferfeckiego w marcu 1943 zostali zwolnieni, po czym skierowani do obozu dla uchodźców w Marcali nad Balatonem^[35][36].

Wskutek „spalenia” tożsamości Grzyba i Sołtysika na dotychczasowej trasie kurierskiej obaj byli zmuszeni wyjechać na ziemie polskie^[34]. Decyzją z grudnia 1943 postanowiono przerzucić ich do okupowanej Polski^[35]. Na początku 1944 zostali przeprowadzeni przez granicę (Tatry, Podhale) przez kuriera Jana Bobowskiego, po czym przez pewien czas przebywali w Ostrowsku^[37][35][38]. Następnie, od Waksmundu prowadziła ich kurierka Ewa Korczyńska ps. „Ewa”, wraz z którą przedostali się do Warszawy około 7 lutego 1944^[39]. W Warszawie obaj zamieszkali nieopodal siebie w dzielnicy Żoliborz, Grzyb przy ul. Sułkowskiego 34, a Sołtysik przy ul. Dygasińskiego^[35][40].

Kazimierz Sołtysik został żołnierzem Okręgu Warszawa Armii Krajowej^[3]. Przystąpił do grupy „Kampinos” pod komendą ww. kpt. Józefa Krzyczkowskiego ps. „Szymon”, pozostając w tej jednostce także po wybuchu powstania warszawskiego w sierpniu 1944^[35][3][41]. W jej szeregach walczył na obszarze Puszczy Kampinoskiej^[35]. Wraz ze służącym także w grupie „Kampinos” Stefanem Grzybem 15 sierpnia 1944 brał udział w pertraktacjach z dowództwem przechodzących przez Pociechy wojsk węgierskich, które – choć zakończone niepowodzeniem – odbywały się w przyjaznej atmosferze^[42]. Od następnego dnia jego batalion niósł transporty ze zrzutami z Puszczy Kampinoskiej do walczących powstańców w stolicy^[43]. W tym czasie, wskutek interwencji S. Grzyba witającego się ze stojącymi na drodze wojskami węgierskimi, marsz Polaków został przez nich przepuszczony^[44]. 19 sierpnia batalion dotarł do III Kolonii na Żoliborzu^[44]. Mimo odwrotu swojej jednostki do Puszczy, Grzyb z Sołtysikiem pozostał w Warszawie^[44]. Potem Sołtysik brał udział w walkach na Żoliborzu w szeregach II Obwodu „Żywiciel”^[35][3]. Służył jako bombardier w plutonie przeciwlotniczym 566 w składzie kompanii sztabowej^[3]. Po upadku powstania został wzięty przez Niemców do niewoli^[35].

Po odzyskaniu wolności w 1946 powrócił do Polski^[35]. W 1947 ukończył naukę w macierzystej placówce, zostając absolwentem oddziału dla dorosłych w I Państwowej Szkole Męskiej Stopnia Podstawowego i Licealnego w Sanoku, gdzie zdał maturę (w jego klasie byli m.in. Adolf Liwacz, Stanisław Węcławik)^[45]. Uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 23 sierpnia 1947 został uznany przynależnym do gminy Sanok^[1]. Od kwietnia 1947 zamieszkiwał we Wrocławiu^[46], gdzie w tym samym roku podjął studia uniwersyteckie^[1]. Ukończył je na kierunku ekonomicznym^[2]. Przez 37 lat pracował w tamtejszej uczelni (od 1950 Wyższa Szkoła Ekonomiczna, od 1974 Akademia Ekonomiczna im. Oskara Langego) aż do przejścia na emeryturę w 1985^[2]. Był bibliotekarzem, kierownikiem Oddziału Opracowania Biblioteki Wyższej Szkoły Ekonomicznej^[4]. Od 1960 do 1978 był wykładowcą bibliotekarstwa w ramach Studium Bibliotekarskiego^[4].

We Wrocławiu zamieszkiwał przy ulicy Kasprzaka^[47]. Do końca życia utrzymywał kontakt z Sanokiem, w tym z harcerzami sanockiego hufca^[48]. Zmarł 29 czerwca 1992^[4]. Został pochowany we Wrocławiu^[49].

Odznaczenia

Odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^[50]
• Krzyż Walecznych – dwukrotnie^[35]
• Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami^[35]
• Złoty Krzyż Zasługi^[51]
• Medal Wojska^[35]
• Krzyż Armii Krajowej^[35]
• Warszawski Krzyż Powstańczy^[35]
• Złota Odznaka ZNP^[50]
• Odznaka „Zasłużony dla Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu”^[50]

Nagrody

• Nagroda za wybitne osiągnięcia (1974, przyznana przez ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki)^[50]
• Nagroda za wybitne osiągnięcia (1985, przyznana przez rektora Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu)^[50]

Przypisy

Bibliografia

• Zaskakująca propozycja... (3) / Tajemniczy pan „Antoni” / Czarny kot przebiegł drogę.... W: Jan Szatsznajder: Drogi do Polski. Wrocław: Presstrust, 1991, s. 291-307.
• Krystyna Chowaniec (red.): Wspomnienia i relacje Stefana Grzyba – kuriera trasy „Las” i powstańca warszawskiego. Sanok: Stowarzyszenie Wychowawców „Eleusis” w Sanoku, 2018, s. 1-34.
• Andrzej Brygidyn: Kryptonim „San”. Żołnierze sanockiego Obwodu Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej 1939-1944. Sanok: Społeczny Komitet Wydawniczy „San”, 1992, s. 1-291.
• Krystyna Chowaniec. Sanoczanie w Powstaniu Warszawskim. „Tygodnik Sanocki”. Nr 31 (1486), s. 6-7, 31 lipca 2020.