Kazimierz Tarwid

Kazimierz Tarwid
ps. „Antoni”
Data i miejsce urodzenia

9 września 1909
Psków

Data i miejsce śmierci

23 grudnia 1988
Warszawa

Profesor nauk przyrodniczych
Specjalność: ekologia, zoologia (entomologia)
Alma Mater

Uniwersytet Warszawski,
Wydział Biologii

Profesura

1954

Praca naukowo-dydaktyczna
Uczelnie wyższe i instytuty naukowe

Uniwersytet Warszawski, SGGW

Instytut

Ekologii PAN, Państwowe Muzeum Zoologiczne (zob. Muzeum i Instytut Zoologii),
Stacja Hydrobiologiczna w Mikołajkach (zob. Polska Akademia Nauk Centrum Badań Ekologicznych w Dziekanowie Leśnym)

Odznaczenia
Medal 10-lecia Polski Ludowej
Grób profesora Kazimierza Tarwida na Cmentarzu Bródnowskim.

Kazimierz Tarwid, ps. „Antoni” (ur. 9 września 1909 w Pskowie, zm. 23 grudnia 1988 w Warszawie[1]) – polski ekolog, jeden z twórców polskiej szkoły ekologicznej, uczestnik tajnego nauczania w czasie okupacji niemieckiej i żołnierz AK w powstaniu warszawskim (1944), związany z Uniwersytetem Warszawskim, Muzeum i Instytutem Zoologii i SGGW; oskarżony o zabójstwo drugiej żony i uniewinniony z powodu braku dowodów.

Życiorys

Lata przed II wojną światową

Był synem Leontyny z domu Lacarus[2] i Leopolda Tarwida (ok. 1880–1914)[3]. Studia biologiczne skończył na Uniwersytecie Warszawskim. Do wybuchu II wojny światowej (1939) pracował w Państwowym Muzeum Zoologicznym (zob. Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk)[4].

Okupacja i powstanie warszawskie

W czasie okupacji niemieckiej był w latach 1940–1944 kierownikiem Państwowego Muzeum Zoologicznego[5]. Brał udział w tajnym nauczaniu, wykładając zoologię w Studium Farmaceutycznym tajnego Uniwersytetu Jagiellońskiego[6][7].

W powstaniu warszawskim był żołnierzem „Batalionu Kiliński” (8. kompania, włączona 3 sierpnia 1944, dawny „Kedyw Kolegium C”)[1]. W skład tego batalionu wchodziły jednostki wojskowe i specjalistyczne, np. badawcza, wywiadowcza, produkcyjna, sabotażowa, łączności. Porucznik Kazimierz Tarwid dowodził jednostką produkcyjną (dowódcą jednostki badawczej był porucznik doktor Jan Żabiński)[8].

Praca po wojnie

Po wojnie pracował w SGGW i Uniwersytecie Warszawskim (Zakład Zoologii, Zakład Ekologii UW). Współorganizował Instytut Ekologii PAN oraz Stację Hydrobiologiczną w Mikołajkach, kontynuującą tradycje Stacji Wigierskiej, która miała przed wojną osiągnięcia cenione w skali międzynarodowej. Stację prowadzili wychowankowie prof. Tarwida – Wanda Szczepańska i Andrzej Szczepański[4][9][10]. Pracując w UW (od 1945 roku) zajmował kolejno stanowiska starszego asystenta, adiunkta, docenta etatowego, profesora nadzwyczajnego (od 1954)[2].

Prof. dr. hab. Kazimierz Tarwid był wieloletnim przewodniczącym Komisji Przydziału Pracy dla absolwentów Wydziału Biologii i Nauk o Ziemi oraz rzeczoznawcą Centralnej Komisji Kwalifikacyjnej (CKK) dla Pracowników Nauki (obecnie Centralna Komisja do Spraw Stopni i Tytułów)[2]. Jego główne zainteresowania naukowe dotyczyły ekologii początkowo ochotkowatych, a następnie komarów oraz teorii ekologii[4]. Jest uważany za jednego z twórców polskiej ekologicznej szkoły naukowej[11].

Został odznaczony „Złotą Odznaką PTEnt”[12].

Zmarł w Warszawie 23 grudnia 1988 roku[1], został pochowany na cmentarzu Bródnowskim (kwatera 35L-5-12)[13].

Publikacje

Wybór według books.google.pl[14]:

  • 1933 – Über den systematischen Wert von Anopheles maculipennis alexandrae-schingarewae Sching. (Diptera, Culicidae), wyd. Polskie Muzeum Zoologiczne,
  • 1933 – Sur l'existence de l'espèce Symmerus apicalis Winn. (Diptera, Fungivoridae), nakładem Państwowego Muzeum Zoologicznego,
  • 1934 – Wyniki ankiety dr. Henryka Raabego w sprawie występowania komarów domowych w Polsce w roku 1924 i 1925, nakł. Państwowego Muzeum Zoologicznego,
  • 1935 – Muchówki mieszkaniowe, Wyd. M. Arcta,
  • 1938 – Notatki faunistyczne o muchówkach Polski: Faunistisch - dipterologische Notizen aus Polen. Zestawienie dotychczasowych wiadomości o faunie komarów Polski,
  • 1938 – O pewnych konsekwencjach niektórych nowszych badań biocenologicznych,
  • 1938 – Über einige europäische Arten der Gattung Dixa Meig. (Diptera, Nematocera), nakładem Państwowego Muzeum Zoologicznego,
  • 1938 – O kilku gatunkach europejskich z rodzaju Dixa Meig: (Diptera, Nematocera), Tom 13, Wydanie 15 z Annales musei zoologici polonici,
  • 1939 – Wstęp do charakterystyki rozmieszczenia głębinowych larw Chironomidów jeziora Wigierskiego, [Archiwum nauk biologicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. tom 8. z. 4],
  • 1952 – Próba charakterystyki zespołu komarów Puszczy Kampinoskiej, wyd. Tow. Naukowe
  • 1968 – Prey and predator Density and their reactions in the process of mosquito reduction by spiders in fiels experiments (współaut. Eliza Dąbrowska-Prot, Jadwiga Łuczak),
  • 1981 – Occurrence of „resistance” to Predators in Insect Populations as a Factor Inhibiting Biological Control of Pests, Saad Publications, Translations Division.

Życie prywatne i „proces Tarwida”

Swoją pierwszą żonę, Helenę Siwicką (ur. ok. 1910), poznał w roku 1928; była koleżanką ze studiów na Wydziale Biologii UW (później nauczycielką). Ślub zawarli w roku 1935; mieli dwoje dzieci[2] (pierwsza córka, Marta, urodziła się w roku 1944[3]). Drugą żoną Kazimierza Tarwida była Teresa Biesiekierska z Biesiekierza h. Pomian (ur. 1929). Ślub odbył się 22 lipca 1950[3] (według innych źródeł w roku 1951[2]).

Teresa Tarwid była obiecującym, powszechnie lubianym pracownikiem naukowym SGGW[2]. Z Kazimierzem Tarwidem miała dwie córki – Janinę (ur. 1952) i Agnieszkę (ur. 1954)[3]. Zmarła w domu wieczorem 21 stycznia 1955 roku wskutek zatrucia cyjankiem potasu. Ok. 5 gramów cyjanku – stosowanego wówczas do przygotowywania „zatruwaczek” do połowu owadów – wypożyczyła od swojego przełożonego z Zakładu Parazytologii SGGW na prośbę męża, który przygotowywał się do planowanego na 22 stycznia wyjazdu do Dziekanowa. Według relacji Kazimierza Tarwida żona pokazywała mu, jak można zabezpieczać porcje tego związku z użyciem opłatków do leków[2].

Wieczorem 21 stycznia Tarwidów odwiedzili zaproszeni przez Teresę znajomi, którym m.in. pokazywano słoik z KCN, stojący w łazience. Według Kazimierza Tarwida po wyjściu gości wyszedł on z domu, aby odwiedzić matkę, a po spóźnionym powrocie zastał nieprzytomną żonę leżącą na kanapie; na stoliku obok niej stał zamknięty słoik z cyjankiem i lekarstwo na ból głowy[2].

Śledztwo w sprawie śmierci Teresy Tarwid i wieloetapowe postępowanie sądowe trwało 5 lat (1955–1960); zostało uznane za jeden z kilku poszlakowych „procesów wszech czasów”[a], których przebieg wskazywał na brak możliwości jednoznacznej interpretacji zgromadzonego materiału dowodowego[2][15][16]:

  • 26 sierpnia 1955 – umorzenie śledztwa z powodu braku dowodów; wywołało ono wzburzenie społeczne, również w środowisku naukowym, w którym adwersarze podejrzanego wiązali śmierć żony prof. Tarwida z jego „romansową naturą” (część osób sugerowała istotną rolę jego kontaktów z asystentką, Elizą Dąbrowską),
  • 11 września 1956 – wznowienie śledztwa, tymczasowe aresztowanie Kazimierza Tarwida i czterotygodniowe badania psychiatryczne,
  • 27 maja 1957 – wyrok Sądu Wojewódzkiego m.st. Warszawy – 15 lat pozbawienia wolności za zabójstwo; zaskarżenie wyroku przez obrońców,
  • 1 lutego 1958 – uchylenie wyroku przez Sąd Najwyższy i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania,
  • 24 listopada 1958 – wyrok Sądu Wojewódzkiego – dożywotnie pozbawienie wolności za zabójstwo,
  • 12 stycznia 1960 – uniewinnienie z zarzutu oskarżenia wyrokiem Sądu Najwyższego; złożenie rewizji przez Prokuratora Generalnego,
  • 8 października 1960 – nieuwzględnienie rewizji Prokuratora Generalnego przez Sąd Najwyższy w rozszerzonym składzie (decyzja bez prawa apelacji).

„Sprawa Tarwida” budziła emocje i była wielokrotnie – nie zawsze poprawnie – relacjonowana w mediach[17][18][19]. Była też przytaczana w fachowych publikacjach na temat procesów poszlakowych i zasady domniemania niewinności oskarżonego. W piśmie Adwokatury Polskiej Palestra (1966, nr 5) Włodzimierz Dzięciołowski[20] napisał np.:

Odrębność ocen sądów jako specyficznej grupy społecznej wyraża się chyba najjaskrawiej w wypadkach, kiedy w procesie karnym można ująć nagromadzony materiał w dwa różne warianty: jeden przemawiający za tezą oskarżenia, drugi – za uniewinnieniem, przy czym każdy z nich wykazuje takie same walory logiki i prawdopodobieństwa wydarzeń. […] Orzecznictwo i literatura, opisując tego rodzaju sprawy, uwypuklają sam fakt istniejących sprzeczności i ciężar gatunkowy dowodów, nie zajmują się jednak zagadnieniem, dlaczego sędzia skłonił się w stronę aktu oskarżenia z pominięciem zasady domniemania niewinności oskarżonego. Tematem tym zajął się Kazimierz Brandys (Listy do Pani Z.), opisując proces prof. Tarwida. Podkreśla on słusznie, że sądy w sytuacjach, w których powinny powiedzieć: „nie wiem” i uniewinnić oskarżonego, wymierzają na ogół łagodne kary, tworząc jakoby nowe pojęcie „winy wyobrażeniowej”. Na motywy sędziego, by w wypadkach, w których możliwość przyjęcia wersji A czy B ma równe szanse, przyjąć wersję niekorzystną dla oskarżonego, wpływają różne czynniki. Prasa, zebrania, radio, okólniki nawołujące do tępienia przestępczości…

W wymienionej w artykule książce „Listy do pani Z.”[b] Kazimierz Brandys tak zakończył swój list, w którym komentował trzy procesy poszlakowe[c], o różnym przebiegu[15]:

Piszę ten list u progu zimy i wśród poważnych kłopotów, które chyba nieprędko się skończą. List nie na temat, list nie à propos. Jakże nieodpowiedzialna jest nasza korespondencja. Mimo to załączam następujące prośby:

niech mi Pani wierzy, że zbrodnia nie jest sumą słabości człowieka;
niech Pani jako sędzia pamięta o pułapce, w którą świat może wciągnąć Panią jako oskarżoną;
niech Pani nigdy nie skazuje bez dowodu winy, nawet przy stu poszlakach.

Uwagi

  1. ↑ Wśród takich procesów są wymieniane np. proces Gorgonowej, Jerzego Paramonowa, rodziny Zakrzewskich, księdza Lecha, podejrzanego o zabójstwo kochanki, pseudo-lekarza Wójcika (zob. „Listy do pani Z.”)
  2. ↑ Na stronie internetowej wydawcy książki napisano: „Sprawy małe i wielkie, powojenna Polska i Polacy, nasze miejsce w Europie i uwikłanie w tradycję, uważna obserwacja i aktualne, mimo upływu lat, spostrzeżenia. Ironia, którą autor posługuje się po mistrzowsku - czasami stosowniejsza niż chłodny obiektywizm, zawsze lepsza niż jednostronne zacietrzewienie, zaskakująca i skłaniająca do refleksji.”
  3. ↑ Cytat : „Jeśli się jednocześnie zakłada, że wierząca katoliczka [Teresa Tarwid] nie mogła popełnić samobójstwa, a ksiądz katolicki [ksiądz Lech] mógł zabić, to znaczy, że w rozumowaniu sądownictwa jest sprzeczność wewnętrzna”. [Kazimierz Brandys, „Listy do pani Z.”

Przypisy

  1. ↑ a b c Kazimierz Tarwid. [w:] Muzeum Powstania Warszawskiego > Powstańcze Biogramy [on-line]. www.1944.pl. [dostęp 2013-05-09]. (pol.).
  2. ↑ a b c d e f g h i Edmund Żurek: Gorgonowa i inni. Książka i Wiedza, 1973.
  3. ↑ a b c d Kazimierz Tarwid. [w:] M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego [on-line]. [dostęp 2013-05-07]. (pol.).
  4. ↑ a b c Oni pracowali na Stacji Hydrobiologicznej w Mikołajkach. [w:] Strona internetowa PTH [on-line]. [dostęp 2016-10-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-17)]. (pol.).
  5. ↑ Historia Muzeum i Instytutu Zoologii - całość. [w:] Strona internetowa Muzeum [on-line]. [dostęp 2013-05-09]. (pol.).
  6. ↑ Struktura i skład. [w:] 65. Rocznica tajnego nauczania w UJ [on-line]. almamater.uj.edu.pl. s. 52. [dostęp 2013-05-09]. (pol.).
  7. ↑ Archiwum Historii Mówionej: Jadwiga Śliwczyńska. ahm.1944.pl. [dostęp 2013-05-09]. (pol.).
  8. ↑ Antoni Bieniaszewski: The Witnesses' Uprising Reports. My war reflections. [w:] Muzeum Powstania Warszawskiego. Powstańcze relacje świadków [on-line]. www.sppw1944. [dostęp 2013-05-09]. (pol.).
  9. ↑ Wanda Szczepańska. [w:] Strona internetowa Stacji Hydrobiologicznej w Mikołajkach [on-line]. [dostęp 2016-02-22]. (pol.).
  10. ↑ Andrzej Szczepański. [w:] Strona internetowa Stacji Hydrobiologicznej w Mikołajkach [on-line]. [dostęp 2016-02-22]. (pol.).
  11. ↑ Józef Banaszak (Instytut Biologii årodowiska UKW, Bydgoszcz): Sylwetki entomologów: Członkowie Honorowi Polskiego Towarzystwa Entomologicznego; 4. Prof. dr hab. Przemysław Trojan w 80. rocznicę urodzin. [w:] Wiadomości entomologiczne 28 (3), Poznań [on-line]. 2009. s. 202. [dostęp 2013-05-05]. (pol.).
  12. ↑ Marek Bunalski, Janusz Nowacki, Paweł Sienkiewicz: Zał. 2. Wykaz alfabetyczny członków uhonorowanych „Złotą Odznaką PTEnt” (do 2008 roku). [w:] 85-lecie Polskiego Towarzystwa Entomologicznego [on-line]. [dostęp 2013-05-09].
  13. ↑ Marek Bunalski, Jerzy J. Lipa, Janusz Nowacki. Almanach Entomologów Polskich XX wieku (red.). „Wiadomości Entomologiczne”. XX (suplement), s. 204, 2001
  14. ↑ inauthor: 'Kazimierz TARWID'. [w:] books.google.pl [on-line]. [dostęp 2013-05-08].
  15. ↑ a b Kazimierz Brandys: Listy do pani Z.. Warszawa: Prószyński i S-ka. ISBN 83-7255-313-0.
  16. ↑ Edmund Żurek: 17. Proces Tarwida. W: praca zbiorowa, red. Zbigniew Biskupski: Procesy wszech czasów. Warszawa: Infor, 1998. ISBN 1427-7247.
  17. ↑ Ryszard Raźny: Zagadnienia prawne w dziennikach krakowskich. [w:] Małopolska Biblioteka Cyfrowa we 'Wrotach Małopolski' [on-line]. [dostęp 2013-05-09]. (pol.).
  18. ↑ Plotki przyczyną samobójstwa Teresy Tarwid?. [w:] Zachodniopomorska Biblioteka Cyfrowa, Głos Koszaliński 1957, nr 103 [on-line]. [dostęp 2013-05-09]. (pol.).
  19. ↑ Drugi dzień rozprawy rewizyjnej. [w:] Małopolska Biblioteka Cyfrowa, Dziennik Polski 1960, nr 7, Warszawa (PAP) [on-line]. [dostęp 2013-05-09]. (pol.).
  20. ↑ Włodzimierz Dzięciołowski: Problemy socjologiczne w postępowaniu sądowym. [w:] Palestra. Pismo adwokatury polskiej [on-line]. www.palestra.pl/, 1966, nr 5. [dostęp 2013-05-08].Sprawdź autora:1.

Media użyte na tej stronie

Kazimierz Tarwid grób.jpg
Autor: Lukasz2, Licencja: CC BY 4.0
Grób Kazimierza Tarwida na Cmentarzu Bródnowskim