Kelemen Mikes

Kelemen Mikes (ur. 1690 w Zágon, zm. 1761 w Tekirdağ) – uczestnik powstania Rakoczego, szambelan Franciszka II Rakoczego, Sekler, pisarz węgierski.

Kelemen Mikes

Kelemen Mikes urodził się w 1690 roku w miejscowości Zágon w Siedmiogrodzie[1]. W 1707 roku przyłączył się do powstania księcia Franciszka II Rakoczego i wkrótce został szambelanem na jego dworze[2]. Po klęsce swojego władcy udał się wraz z nim do Polski, a następnie do Francji[3].

Kelemen Mikes, przebywając we Francji, zainteresował się jansenizmem[4]. 15 września 1717 roku razem ze swoim panem Franciszkiem II Rakoczym wyruszył z portu w Marsylii do Turcji[5]. Węgrzy liczyli, że u boku sułtana będą mogli walczyć dalej przeciwko Habsburgom.

Imperium Osmańskie poniosło jednak klęskę w wojnie z Austriakami, a Węgrzy zostali skierowani do małej miejscowości Rodostó (Tekirdağ)[6].

Mimo trudnej sytuacji Kelemen Mikes nadal wiernie służył swojemu władcy, aż do śmierci Rakoczego w 1735 roku[7]. Następnie, jako wykonawca testamentu księcia, chronił jego majątek do czasu przyjazdu Józefa Rakoczego – syna zmarłego[8].

Po przybyciu Józefa Rakoczego, razem z nowym panem wziął udział w VII wojnie austriacko-tureckiej. Uczestniczył między innymi w oblężeniu austriackiej twierdzy Orszowa[9].

Po śmierci Józefa Rakoczego w 1738 roku, Kelemen Mikes wyruszył do Mołdawii, a następnie Wołoszczyzny[10].

W czerwcu 1740 roku wrócił ponownie do Rodostó. Zmarł w tym mieście w 1761 roku w wieku 71 lat[11].

Listy z Turcji/Listy tureckie

Kelemen Mikes, po przybyciu do Imperium Osmańskiego, rozpoczął korespondencję z wyimaginowaną ciotką. Pisał nieprzerwanie od 1717 roku do 1758 roku. Relacjonował on swoje przeżycia, pisał jak wygląda życie w Imperium Osmańskim, dzielił się swoimi przemyśleniami na temat możliwości wyzwolenia Siedmiogrodu i przeprowadzenia w nim reform. Przedstawiał również swoje rozważania na temat historii, a także opisywał własne odczucia, wspominał rodzinne strony, przyrodę, krajobrazy i życie na dworach szlacheckich[12].

Duży wpływ na jego twórczość miał klasycyzm francuski, ale Kelemen Mikes nie kopiował tylko biernie wzorów z Zachodu, lecz udoskonalał je o elementy przynależne jego kulturze na przykład ludowe. Charakterystyczny był również nietypowy styl narracji, cechujący się niejednokrotnie sarkazmem oraz poczuciem humoru[13].

Zobacz też

Przypisy

  1. A Magyar Irodolom Történetei, red. L. László, G. Orlovszky, É. Jeney, I. Józan, Budapeszt 2007, s. 579.
  2. A Magyar Irodolom Történetei, red. L. László, G.Orlovszky, É. Jeney, I. Józan, Budapeszt 2007, s. 579.
  3. L. Hopp, A Rákóczi-emigráció Lengelországban, Budapeszt 1973; A. Szabelski, Myśl polityczna Kelemena Mikesa w świetle jego Listów z Turcji 1717-1758, Poznań 2017, s. 30-31.
  4. Zolnai B., A magyar janzenisták, Budapeszt 1925.
  5. Wacław Felczak, Historia Węgier, 1983.
  6. K. Mikes, Törökországi levelek, Szombathely 1794, list nr 34 z 25 marca 1720 r.
  7. J. Snopek, Węgry. Zarys dziejów i kultury, 2002.
  8. K. Mikes, Törökországi levelek, Szombathely 1794, list nr 114 z 17 maja 1735 r. oraz list nr 115 z 18 lipca 1735 r.
  9. K. Mikes, Törökországi levelek, Szombathely 1794, listy od nr 131 do nr 144.
  10. K. Mikes, Törökországi levelek, Szombathely 1794, listy od nr 147 do nr 157.
  11. J. Snopek, Węgry. Zarys dziejów i kultury, 2002.
  12. A. Szabelski, Myśl polityczna Kelemena Mikesa w świetle jego Listów z Turcji 1717-1758, Poznań 2017, s. 8-9; T. Klaniczay, M. Szabolcsi, J. Szauder, Historia literatury węgierskiej, przeł. E. Mroczko, J. Barczyński et al., Wrocław 1966, s. 53–54, 58, 281; J. Snopek, Węgry. Zarys dziejów i kultury, Warszawa 2002, s. 110–113.
  13. A. Szabelski, Myśl polityczna Kelemena Mikesa w świetle jego Listów z Turcji 1717-1758, Poznań 2017, s. 8–9; J. Snopek, Węgry. Zarys dziejów i kultury, Warszawa 2002, s. 110–113.

Bibliografia

  • A Magyar Irodolom Történetei, red. L. László, G.Orlovszky, É. Jeney, I. Józan, Budapeszt 2007.
  • I. Csapláros, Historia literatury węgierskiej, Wrocław 1966.
  • I. Csapláros, Bratankowie w krzywym zwierciadle. Antologia anegdot polsko-węgierskich i innych historyjek czasem wierszem pisanych, Warszawa 1986, s. 97.
  • W. Felczak, Historia Węgier, Wrocław 1983.
  • L. Hopp, A Rákóczi-emigráció Lengelországban, Budapeszt 1973.
  • T. Klaniczay, M. Szabolcsi, J. Szauder, Historia literatury węgierskiej, przeł. E. Mroczko, J. Barczyński et al., Wrocław 1966.
  • K. Mikes, Összes müvei, red. L. Hopp, Budapeszt 1966.
  • K. Mikes, Törökországi levelek, Szombathely 1794.
  • K. Mikes, Törökországi levelek, rękopis, red. G. Tüskés, Budapeszt-Eger 2011.
  • J. Snopek, Węgry zarys dziejów i kultury, Warszawa 2002.
  • A. Szabelski, Myśl polityczna Kelemena Mikesa w świetle jego Listów z Turcji 1717-1758, Poznań 2017.
  • G. Tüskés, B. Adams, T. Fouilleul, K. Haberkamm, P. Lang Literaturtransfer und Interkulturalitätim Exil. Das Werk von Kelemen Mikes im Kontext der europäischen Aufklärung/Transmission of Literature and Intercultural Discourse in Exile The Work of Kelemen Mikes in the Context of European Enlightenment/Transmission de la littérature et interculturalité en exil L’œuvre de Kelemen Mikes dans le contexte des Lumières européennes, Bern-Berlin-Bruxelles-Frankfurt am Main-New York-Oxford-Wien 2012.
  • B. Zolnai, A magyar janzenisták, Budapeszt 1925.

Linki zewnętrzne