Keprník

Keprník

Skalisko szczytowe góry Keprník
Państwo	Czechy
Kraj	kraj ołomuniecki
Położenie	Ostružná
Pasmo	Wysoki Jesionik (cz. Hrubý Jeseník) (Sudety)
Wysokość	1423 m n.p.m.
Wybitność	410[1] m
Położenie na mapie Sudetów Keprník
50°10′15,1″N 17°06′59,2″E/50,170861 17,116444

Keprník (niem. Kepernik, Köppernik lub Glaserberg^[2]) – szczyt (góra) o wysokości 1423 m n.p.m. (podawana jest też wysokość 1422 m n.p.m.^[3], 1422,8 m n.p.m.^[4][5] lub 1423,0 m n.p.m.^[6]) w paśmie górskim Wysokiego Jesionika (cz. Hrubý Jeseník), w północno-wschodnich Czechach, w Sudetach Wschodnich, na historycznej granicy Śląska i Moraw, w obrębie gminy Ostružná, oddalony o około 12,7 km na północny zachód od szczytu góry Pradziad (cz. Praděd)^[7][8][9]. Rozległość góry (powierzchnia stoków) szacowana jest na około 7,5 km²^[10], a średnie nachylenie wszystkich stoków wynosi około 12°^[7].

Charakterystyka

Lokalizacja

Widok z okolicy źródła Vřesová studánka w kierunku góry Keprník

Góra Keprník położona jest w północno-zachodnim rejonie całego pasma Wysokiego Jesionika, leżąca w części Wysokiego Jesionika, niemalże w centralnym obszarze (mikroregionu) o nazwie Masyw Keprníka (cz. Keprnická hornatina), leżąca na jego grzbiecie głównym, biegnącym od przełęczy Červenohorské sedlo do przełęczy Ramzovskiej (cz. Ramzovské sedlo)^[7][11]. Jest szczytem dobrze rozpoznawalnym poprzez swoje charakterystyczne szczytowe skalisko, położone w dodatku na odlesionej połaci szczytowej wśród roślinności wysokogórskiej^[12], będącym na pierwszy rzut „oka” najwyższym w tej części pasma Wysokiego Jesionika i jest głównym, centralnym szczytem Masywu Keprníka^[7]. Jest bardzo dobrze widoczna i rozpoznawalna z drogi okalającej połać szczytową góry Pradziad^[13] (widoczna na prawo od szczytu góry Vozka), a z innego charakterystycznego punktu widokowego – z drogi okalającej szczyt góry Dlouhé stráně^[14] jest również bardzo dobrze widoczna i rozpoznawalna, położona na prawo od szczytu Vozka. Jest piątym co do wysokości szczytem Wysokiego Jesionika (po szczytach: Pradziad, Vysoká hole, Vysoká hole–JZ i Petrovy kameny).

Górę ograniczają: od północy przełęcz Sedlo pod Keprníkem w kierunku szczytu Šerák, od północnego wschodu doliny potoków o nazwach Keprnický potok i Bystrý potok, od wschodu mało wybitna przełęcz (najwyższa w Masywie Keprníka) o wysokości 1344 m n.p.m. w kierunku szczytu Žalostná, od południowego wschodu dolina potoku Rudohorský potok i przełęcz Sedlo pod Vřesovkou w kierunku szczytu Červená hora–S, od południa dolina potoku Hučivá Desná^[15], od południowego zachodu przełęcz Sedlo Trojmezí w kierunku szczytu Vozka i dolina potoku Jelení potok^[16] oraz od północnego zachodu dolina potoku Klepáčský potok^[7]. W otoczeniu góry znajdują się następujące szczyty: od północnego wschodu Šumný, Spálená stráň, Nad Výrovkou i Domašovský kopec (szczyt leży w paśmie o nazwie Góry Opawskie (cz. Zlatohorská vrchovina)), od wschodu Žalostná, od południowego wschodu Bršť (szczyt leży w paśmie Góry Opawskie), Točník, Červená hora–S, Červená hora i Šindelná hora, od południa Spálený vrch–SV, od południowego zachodu Vozka, Polom i Jelení stráň, od zachodu Černava–JZ oraz od północnego zachodu Černava, Mračná hora, Šerák–JZ i Šerák^[7].

Stoki

W obrębie góry można wyróżnić siedem następujących zasadniczych stoków^[5][7]:

• północny
• północno-wschodni o nazwie V Žalostné
• wschodni o nazwie Příčná
• południowo-wschodni o nazwie Vlčinec
• południowy
• południowo-zachodni o nazwie Trojmezí
• zachodni o nazwie Jelení stráň

Stoki mniej więcej od wysokości (1260–1390) m n.p.m. w dół są zalesione w zdecydowanej większości borem świerkowym^[17][18]. Powyżej zgodnie z piętrowym układem stref klimatyczno-roślinnych dominują hale wysokogórskie, pokryte łąką i łanami nasadzanej kosodrzewiny^[17][18]. Na stokach występują wszystkie typy zalesienia: bór świerkowy, las mieszany^[a] oraz las liściasty^[17][18]. Na stokach północno-wschodnim, wschodnim i zachodnim poza borem świerkowym, występują wraz z obniżaniem wysokości niewielkie obszary lasu mieszanego, a na stoku wschodnim nawet nieznaczne połacie lasu liściastego^[17][18]. Niemalże wszystkie stoki charakteryzują się znaczną zmiennością wysokości zalesienia, z występującymi znacznymi polanami i przerzedzeniami, a nawet ogołoceniami^[18]. Na stoku północnym, blisko połaci szczytowej występuje pojedyncze większe skalisko, natomiast na stokach: północno-wschodnim, wschodnim i zachodnim występują liczne grupy skalne, w tym w odległości około 1,6 km na południowy zachód od szczytu (stok zachodni), na wysokości około 1060 m n.p.m., blisko płynącego potoku o nazwie Jelení potok – grupa skalna Jelení stráň^[7]. Ponadto na stoku zachodnim blisko przełęczy Sedlo pod Keprníkem występuje obszar pokryty gruzem skalnym^[7].

Stoki mają stosunkowo niejednolite i zróżnicowane nachylenia^[7]. Średnie nachylenie stoków waha się bowiem od 6° (stok wschodni) do 17° (stok południowo-wschodni)^[7]. Średnie nachylenie wszystkich stoków góry (średnia ważona nachyleń stoków) wynosi około 12°^[7]. Maksymalne średnie nachylenie stoku wschodniego, na wysokościach około 1150 m n.p.m., na odcinku 50 m nie przekracza 40°^[7]. Stoki pokryte są siecią dróg oraz na ogół nieoznakowanych ścieżek i duktów^[7][18]. Przemierzając je zaleca się korzystanie ze szczegółowych map, z uwagi na zawiłości ich przebiegu, zalesienie oraz zorientowanie w terenie.

Szczyt główny

Pomnik (Kámen) na szczycie góry Keprník

Na szczyt główny nie prowadzi żaden znakowany szlak turystyczny^[7]. Przez połać szczytową przebiega grzbietowa ścieżka główna oraz zlokalizowany na niej czerwony szlak turystyczny i zielona ścieżka dydaktyczna , prowadząca m.in. do drugorzędnego szczytu Keprník–JV^[19][7]. Przy ścieżce tej znajduje się skrzyżowanie turystyczne o nazwie (cz. Keprník (vrchol))^[20] z podaną na tablicy informacyjnej wysokością 1423 m^[7]. Szczyt góry znajduje się na odkrytym skalisku o długości około 20 m, który jest jednocześnie wybitnym punktem widokowym^[18]. Roztaczają się z niego dalekie perspektywy^[21]. Widoczne są m.in. szczyty gór: Černava, Šerák, Šumný, Červená hora i Troják oraz dalsze pasma górskie jak: Karkonosze ze Śnieżką, Masyw Śnieżnika, Beskidy, Mała Fatra, a nawet słowackie Tatry^[22]. Ponadto na skalisku tym umieszczono niewielki pachołkowaty pomnik tzw. Kámen z zatartym napisem okolicznościowym^[23]:

Na wierzchu tego pomnika zaznaczono kreskami z przynależnymi nazwami widoczne szczyty. Na połaci szczytowej znajduje się punkt geodezyjny, oznaczony na mapach geodezyjnych numerem (22.), o wysokości 1422,80 m n.p.m. oraz współrzędnych geograficznych (50°10′15,42″N 17°06′59,08″E/50,170950 17,116411)^[17], oddalony o około 10 m na północ od szczytu. Państwowy urząd geodezyjny o nazwie (cz. Český úřad zeměměřický a katastrální (CÚZK)) w Pradze podaje jako najwyższy punkt góry – szczyt – o wysokości 1423,3 m n.p.m. i współrzędnych geograficznych (50°10′15,1″N 17°06′59,2″E/50,170861 17,116444)^[17].

Dojście do szczytu następuje ze ścieżki głównej oraz skrzyżowania turystycznego Keprník (vrchol)^[20], od którego biegnie ścieżka o długości około 30 m z umieszczonymi po jej bokach drewnianymi barierkami^[24][18].

Szczyty drugorzędne

Keprník jest górą o potrójnym szczycie^[7][17]. W całym masywie góry, poza szczytem głównym można wyróżnić dwa niższe drugorzędne szczyty^[7].

Szczyty drugorzędne góry Keprník
Lp.	Szczyt	Wysokość m n.p.m.	Odległość od szczytu głównego m	Współrzędne geograficzne
1	Keprník–J	1322	840 na południe	50°09′48,0″N 17°06′54,5″E/50,163333 17,115139
2	Keprník–JV	1286	1670 na południowy wschód	50°09′23,4″N 17°07′22,5″E/50,156500 17,122917

Geologia

Pod względem geologicznym masyw góry Keprník należy do jednostki określanej jako kopuła Keprníka^[25] i zbudowany jest ze skał metamorficznych, głównie: gnejsów (biotytów), ortognejsów, erlanów, mylonitów, blasto-mylonitów, migmatytów, łupków łyszczykowych oraz skał magmowych, głównie meta-granitów^[26]. W strukturze geologicznej występują również częściowo domieszki minerałów szlachetnych takich jak np.: staurolit, andaluzyt, granat czy sillimanit^[26]. Na szczycie występują terasy krioplanacyjne oraz progi skalne – klify mrozowe, powstałe w plejstocenie, w mroźnym klimacie peryglacjalnym. Wtedy też prawdopodobnie istniał na południowo-wschodnim stoku niewielki lodowiec górski, po którym pozostał tzw. Keprnický kar^[27].

Wody

Grzbiet główny (grzebień) góry Pradziad, biegnący od przełęczy Skřítek do przełęczy Červenohorské sedlo oraz dalej do przełęczy Ramzovskiej (cz. Ramzovské sedlo) jest częścią granicy Wielkiego Europejskiego Działu Wodnego, dzielącej zlewiska Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego^[6].

Góra leży na tej granicy, na zlewiskach Morza Bałtyckiego (dorzecze Odry) na stokach: północno-wschodnim, wschodnim i południowo-wschodnim oraz Morza Czarnego (dorzecze Dunaju) na stokach: południowo-zachodnim i zachodnim^[6]. Ze stoków bierze swój początek kilka potoków: Jelení potok^[16] ze stoku południowo-zachodniego, Klepáčský potok ze stoku zachodniego, Keprnický potok ze stoku północno-wschodniego i Rudohorský potok ze stoku południowo-wschodniego^[5]. Na stoku południowo-zachodnim i południowym występują na wysokościach około (1320 i 1300) m n.p.m. niewielkie obszary bagienne^[7].

Wodospady

Vodopády Bystrého potoka

Atrakcją dla miłośników pięknych krajobrazów są wodospady, rozsiane na stokach góry na niemal wszystkich potokach^[7]. Dojście do nich jest trudne, wymaga posłużeniem się szczegółowymi mapami^[7][18].

Wodospady na stokach góry Keprník
Lp.	Wodospad	Potok	Lokalizacja	Wysokość bezwzględna m n.p.m.	Wysokość wodospadu m
1	Jelení vodopády[28]	Jelení potok[16]	stok zachodni, około 1,3 km na zachód od szczytu	1015–1110	4,5; 9; 4+2; 3; 2,5; 4,5
2	Keprnické vodopády[29]	Keprnický potok	stok północno-wschodni, około 960 m na północny wschód od szczytu	1115	8
3	Rudohorské vodopády[30]	Rudohorský potok	około 1,2 km na południowy wschód od szczytu	850–1075	3; 3; 5; 4; 2; 7,2; 4; 2,5; 6; 8,5; 2
4	Vodopády Bystrého potoka[31]	Bystrý potok	około 1,4 km na północny wschód od szczytu	1000–1020	6,5; 5
5	Vodopády pod Morickou[32]	nienazwany dopływ potoku Klepáčský potok	stok zachodni, około 1,4 km na północny zachód od szczytu	1015–1120	5; 3; 3,5
6	Vodopád Ve Stržích[33]	nienazwany dopływ potoku Klepáčský potok	około 1,2 km na północny zachód od szczytu	1115–1160	4; 3; 3,5

Klimat

Na wierzchołku panują surowe warunki klimatyczne (średnia roczna temperatura wynosi około 2,2 °C, średnia roczna suma opadów około 1200 mm, a pokrywa śnieżna w obrębie góry utrzymuje się przez około 180 dni w roku)^[34].

Ochrona przyrody

Roślinność na szczycie Keprníka

Połać szczytowa oraz części wszystkich stoków znajdują się w obrębie narodowego rezerwatu przyrody Šerák-Keprník (cz. Národní přírodní rezervace Šerák-Keprník), będącego częścią wydzielonego obszaru objętego ochroną o nazwie Obszar Chronionego Krajobrazu Jesioniki (cz. Chráněná krajinná oblast (CHKO) Jeseníky), a utworzonego w celu ochrony utworów skalnych, ziemnych i roślinnych oraz rzadkich gatunków zwierząt^[35][36][37]. Na stokach nie utworzono żadnych obiektów nazwanych pomnikami przyrody^[7].

Wzdłuż czerwonego szlaku turystycznego utworzono ścieżkę dydaktyczną o nazwie (cz. NS S Koprníčkem na výlet Keprnickými horami) na trasie^[7]:

Červenohorské sedlo – Ramzová (z 13 stanowiskami obserwacyjnymi)^[19]

Narodowy rezerwat przyrody Šerák-Keprník

Narodowy rezerwat przyrody Šerák-Keprník położony jest na wysokościach (852–1423) m n.p.m.^[38], ma powierzchnię 794,30 ha^[39] (z ochronną strefą buforową nawet 1169,83 ha) oraz został utworzony 31 grudnia 1933 roku^[39] w celu ochrony szeregu zachowanych formacji skalnych i glebowych, powstałych w wyniku surowego klimatu epoki lodowcowej, jakimi są: terasy krioplanacyjne, zręby mrozowe i tzw. tufury^[34] oraz znajdującej się na ich obszarze flory i fauny^[39][12]. Rezerwat jest udostępniony dla turystów^[7]. Biegną w jego obrębie szlaki zarówno turystyczne, jak i szlak rowerowy oraz ścieżka dydaktyczna^[7]. Z uwagi jednak na ochronę cennego ekosystemu głębsze penetrowanie rezerwatu nie jest zalecane.

Turystyka

W obrębie góry nie ma żadnego schroniska lub hotelu górskiego^[7]. Góra Keprník to miejsce licznie odwiedzane, przede wszystkim przez miłośników turystyki pieszej. Położona jest ona bowiem pomiędzy kluczowymi ośrodkami turystycznymi w Masywie Keprníka. Do najbliższej osady Filipovice, z hotelem Stará pošta^[40] jest od szczytu około 4 km w kierunku południowo-wschodnim, do miejscowości Ostružná z bazą turystyczną hoteli i pensjonatów^[41] oraz jej części Ramzová z bazą hoteli i pensjonatów jest od szczytu około 4,5 km w kierunku północno-zachodnim, do miejscowości Bělá pod Pradědem z bazą pensjonatów^[42] 5,5 km w kierunku wschodnim, a do bazy turystycznej na przełęczy Červenohorské sedlo z hotelem górskim Červenohorské Sedlo jest od szczytu również około 5,5 km w kierunku południowo-wschodnim^[7]. Ponadto w odległości około 2 km od szczytu w kierunku północno-zachodnim, na stoku góry Šerák znajduje się schronisko turystyczne chata Jiřího^[7]. Na stoku tej góry, w odległości około 1800 m od szczytu góry Keprník, zlokalizowano górną stację kolejki linowej Šerák (lanovka) na trasie Ramzová – góra Šerák^[7].

Kluczowym punktem turystycznym jest skrzyżowanie turystyczne położone w odległości około 1,2 km na północ od szczytu, o nazwie (cz. Pod Keprníkem)^[43] z podaną na tablicy informacyjnej wysokością 1282 m, położone na przełęczy Sedlo pod Keprníkem, od którego rozchodzą się dwa szlaki turystyczne, szlak rowerowy, ścieżka dydaktyczna i trasy narciarstwa biegowego^[7][44].

Chaty łowieckie

Bysterská chata

Na stokach góry położone są cztery chaty, ale nie mają one charakteru typowych schronisk turystycznych, a które zalicza się do tzw. chat łowieckich^[7].

Chaty na stokach góry Keprník
Lp.	Chata	Odległość od szczytu m	Lokalizacja	Współrzędne geograficzne
1	Bysterská chata[45][46]	1840 na północny wschód	stok północno-wschodni, blisko potoków Keprnický potok i Bystrý potok	50°11′01,0″N 17°07′59,1″E/50,183611 17,133083
2	Jelení chata (2)[b][c][48]	1360 na południowy zachód	stok zachodni, blisko potoku Jelení potok	50°10′01,7″N 17°05′53,9″E/50,167139 17,098306
3	Moricka[49]	950 na zachód	stok zachodni	50°10′18,4″N 17°06′11,5″E/50,171778 17,103194
4	Na Příčné (Kvedlena)[50][51]	1790 na południowy wschód	stok wschodni, niedaleko szczytu Keprník–JV	50°09′26,9″N 17°07′48,2″E/50,157472 17,130056

Szlaki turystyczne

Klub Czeskich Turystów (cz. Klub Českých Turistů) wytyczył cztery szlaki turystyczne na trasach^[7]:

Červenohorské sedlo – góra Červená hora – źródło Vřesová studánka – przełęcz Sedlo pod Vřesovkou – Keprník–JV – Trojmezí – szczyt Keprník^[52][53] – przełęcz Sedlo pod Keprníkem – góra Šerák – Mračná hora – góra Černava – Ramzová

Branná – Tři kameny – góra Troják – przełęcz Volská louka – góra Vozka – Trojmezí

Branná – góra Pekelec – szczyt Pekelec–SV – przełęcz Alojzovské louky – góra Troják–JZ – dolina potoku Hučava – góra Troják – szczyt Vozka – przełęcz Sedlo pod Vřesovkou^[54]

Lipová-lázně – góra Sněhulák – góra Strmý – góra Obří skály – góra Šerák – przełęcz Sedlo pod Keprníkem – góra Šumný – góra Točník – Filipovice

Szlaki rowerowe i trasy narciarskie

Niewielkim fragmentem u podnóża stoku północno-wschodniego biegnie jedyny wyznaczony szlak rowerowy na trasie^[7]:

Spojená cesta – góra Ztracený vrch – góra Zaječí hora – Šumná–JV – góra Šumná – góra Nad Borovým – dolina potoku Borový potok – Bělá pod Pradědem – góra Žalostná – góra Šumný – przełęcz Sedlo pod Keprníkem – góra Šerák – Mračná hora – góra Černava – Ostružná – Petříkov^[55]

W okresach ośnieżenia wzdłuż szlaków turystycznych i rowerowych (oprócz zielonego szlaku turystycznego ), poprowadzono trasy narciarstwa biegowego m.in. z trasą o nazwie tzw. (cz. Jesenická magistrála)^[56][44]. W obrębie góry nie wyznaczono żadnej trasy narciarstwa zjazdowego^[44].

Zobacz też

• Szczyty Wysokiego Jesionika

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Piotr Banaszkiewicz, Jerzy Parzewski: Jesioniki, Góry Opawskie. Mapa turystyczna: skala 1:50 000. Wyd. 1. Kraków: Wydawnictwo Kartograficzne „Compass”, 2019. ISBN 978-83-7605-941-9. OCLC 1150586280. (pol. • cz.)
• Waldemar Brygier, Adam Gałęcki, Rafał Jońca, Monika Sibielec, Dariusz Wojciechowski: Jesioniki. Pradziad, Jeseník: skala 1:40 000. Wyd. 4. Wrocław: Studio Plan, 2017. ISBN 978-83-65689-75-7. OCLC 1036547484. (pol. • cz.)
• Chráněná Krajinná Oblast Jeseníky sever. Turistická a cykloturistická mapa 1:25 000. Wyd. 1. Česká Lípa: Geodézie On Line, 2010, seria: Eurocart. ISBN 978-80-87380-17-8. OCLC 865043841. (cz.)
• Zbigniew Cymerman. Spory o podział geologiczny Sudetów. (PDF). „Przegląd Geologiczny”. 46 nr 6, s. 530–536, 1998. ISSN 0033-2151. OCLC 995455330. 
• Geologická mapa 1:50 000 (cz.). W: Česká geologická služba [on-line]. mapy.geology.cz.
• Geoprohlížeč – ZÚ (Geoportal Czech) (cz.). W: Český Úřad Zeměměřický a Katastrální [on-line]. ags.cuzk.cz.
• Historie jesenické přírody. (PDF) (cz.). jeseniky.ochranaprirody.cz.
• Hnutí DUHA a přátelé Jeseníků: Analýza vlivu lesního hospodaření na lesní ekosystémy v CHKO Jeseníky. (PDF) (cz.). hnutiduha.cz, marzec 2002.
• Hrubý Jeseník (mapa) (JPEG) (cz.). dudisoft.eu. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• Jeseníky – Praděd, Králický Sněžník. Turistická mapa 1:40 000. Zádveřice: SHOCart, 2018. ISBN 978-80-7224-736-3. OCLC 1103831608. (cz.)
• Przegląd Rezerwatów przyrody. (PDF) (pol. • cz. • niem.). powiat.nysa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-12-31)].
• View (ang.). heywhatsthat.com.
• Wysoki Jesionik (mapa turystyczna) 1:192 000. pl.mapy.cz.

Linki zewnętrzne

• Keprník (HLV 12; 1423 m) (cz.). tisicovky.cz. [dostęp 2015-11-29].
• Keprník (1423 m n.m., Hrubý Jeseník) (cz.). vrcholovka.cz. [dostęp 2022-02-01].